Bütçe Yönetimi Kavramı ve Türkiye’de Bütçe Yönetiminin Başarısının Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 233 - 262, 25.12.2021

Nur Belkıs Bektaş , Özhan Çetinkaya

https://doi.org/10.30927/ijpf.1001036

Cited By: 6

Öz

Maliye literatüründe yer alan “kamu harcama yönetimi” kavramı bütçe belgesinin içeriği dikkate alındığında dar kapsamlıdır. Bu çalışmanın konusu kamu harcama yönetiminin bütçe yönetimi kavramı ile geniş kapsamlı olarak ele alınması gerektiğidir. Çalışmanın amacı, bütçe belgesinin işlevlerini yerine getirmesinde ve kaynakların etkin kullanılmasında konunun sadece harcama yönü ile değil gelir yönüyle birlikte düşünülmesidir. Ayrıca çalışma ile “bütçe yönetimi” kavramının harcama yönetimi kavramı kadar önemli olduğu ortaya konulmak istenmiştir. Bununla birlikte bütçe yönetimi kavramı aynı zamanda bütçenin hazırlanma ve uygulanma süreçleri ile bir bütündür. Literatürdeki çalışmalara bakıldığında harcama yönetimi kavramına göre bütçe yönetimi kavramı daha az kullanılmaktadır. Bu bağlamda gelir ve giderlerin tahmin edilmesi ile tahmin edilen gelirlere ve giderlere ulaşılması şeklindeki bir anlayışın hakim olduğu görülmektedir. Bütçe tahminler ve tahminlere ulaşılması şeklinde hayata geçirilmektedir. Bu durum “bütçe yönetiminde başarı” olarak ifade edilmektedir. Ancak bu çalışmada bütçe yönetimi kavramı; bütçe sürecinin, bütçenin gelir ve harcama yönlerinin, bütçe sisteminin, mali kuralların, planlamanın ve karar alma politikalarının birlikte düşünülerek gerçekleştirilmesini kapsamaktadır. Çalışmada literatürde oldukça az kullanılan bütçe yönetimi kavramının belirtilen bakış açısı altında teorik anlamı ortaya konulmuştur. Bütçe yönetiminde başarı konusu vurgulanmıştır. Bu doğrultuda Türkiye örneği üzerinden gidilmiştir. Bütçe yönetimi bütçenin gelir yönü, bütçe sistemi, planlama ve mali kural kapsamında değerlendirmeye alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bütçe Yönetimi, Bütçe Sistemleri, Türk Bütçe Sistemi

The Concept of Budget Management and Evaluation of the Success of Budget Management in Turkey

Öz

The concept of public expenditure management in the finance literature is narrow-scoped when the content of the budget document has taken into account. The subject of this study is that public expenditure management should be handled comprehensively with the concept of budget management. The study aims to consider the issue not only in terms of expenditure but also in terms of income in fulfilling the functions of the budget document and using resources effectively. In addition, it aims to reveal that the concept of budget management is as important as the concept of expenditure management. However, the concept of budget management is also a whole with the processes of preparation and implementation of the budget. When we look at the studies in the literature, the concept of budget management is using less than the concept of expenditure management. In this context, it is seeing that an understanding of estimating income and expenditures and reaching the estimated income and expenses is dominant. The budget is implemented in the form of forecasts and reaching forecasts. This situation is expressed as “success in budget management”. However, in this study, the concept of budget management; covers the realization of the budget process, the revenue and expenditure aspects of the budget, the budget system, fiscal rules, planning, and decision-making policies. in this paper, the theoretical meaning of the concept of budget management, which is rarely using in the literature, has been revealed under the stated perspective. The issue of success in budget management was emphasizing. In this direction, the example of Turkey has been referring. Budget management has been evaluating within the scope of revenue aspect of the budget, budget system, planning, and fiscal rule.

Anahtar Kelimeler

Budget Management, Budget Systems, Turkish Budget Systems, Budget

Kaynakça

• Acar, İ.A. & Şahin, E.İ.( 2009). ‘’Plan Bütçe İlişkisi Açısından İç Denetim’’, Maliye Dergisi, 156, 105-126.
• Alagöz, M. & Yapar, S.(2003). ”Kalkınma Planları Çerçevesinde Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sorunu”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10), 439-451.
• Alesina, A. & Perotti, P. (1996). “Fiscal Discipline and the Budget Process", The American Economic Review, 86(2), 401-407.
• Allen, R. & Daniel, T. (2001). Managing Public Expenditure, A Reference Book for Transition Countries, OECD:SIGMA.
• Altuğ, F. (2004). Kamu Bütçesi, Ezgi Kitapevi, Bursa.
• Anderson, B. & Minarik, J. J. (2007). “Design Choices for Fiscal Policy Rules”, OECD Journal on Budgeting, OECD Publishing, 5(4), 513-555.
• Aksoy, Ş. (1993). Kamu Bütçesi, Filiz Kitapevi, İstanbul.
• Atkinson, P. & Van den Noord P. (2001). “Managing Public Expenditure: Some Emerging Policy Issues and a Framework for Analysis”, Political Economiy: Fiscal Policies & Behavior Economic Agents eJournal, 85-153.
• Batırel, Ö.F. (2007). Kamu Maliyesi ve Yönetimi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Bektaş, N.B. (2020).“Bütçe Yönetiminde Bütçe Sistemlerinin Rolü ve Türkiye Açısından Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimeler Enstitüsü, Bursa.
• Blöndal, J. (2012). “The Reform of Public Expenditure Management Systems in OECD Countries,” SSRN, 785-807. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2028366
• Brender, A. & Drazen, A. (2005).“How Do Budget Defecits and Economic Growth Affect Reelection Prospects? Evidence from a Large Cross-Section of Countries”, Working Paper 11862, http://www.nber.org/papers/w11862., (20.02.2021)
• Burkhead, J. & Miner, J. (1971). Public Expenditures, Published by Palgrave Macmillan, London.
• Conteh, C. & Huque, A. S. (2014). Public Sector Reforms in Devoloping Countries, Routledge Critical Studies in Public Management, Rautledge, New York.
• Çetinkaya, Ö. (1999). “Kaydedilen Ödenek Kavramı ve Bütçede Yapılan Değişikliklerin Ekonomik Büyüklüklere Etkisi”, Sayıştay Dergisi, 34, 46-58.
• Çetinkaya, Ö. (2008). “Kamu İdarelerinde Hazırlanan Stratejik Planlarda Mevzuata Aykırı Oluşan Durumlar”,Yaklaşım, 192, 244-248.
• Çetinkaya, Ö., Eroğlu, E. & Taşçı, K. (2011) “Türkiye’deki Çok Yıllı Bütçeleme Uygulamasının Stratejik Planlar ve Orta Vadeli Mali Planlar Bağlamında Etkinliğinin Değerlendirilmesi”, Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 11(22), 119-146.
• Çetinkaya, Ö. (2013). “Türkiye’de Performans Esaslı Bütçelemenin Uygulamasına Eleştirel Bakış”, Kamu Bütçesinde Yeni Yaklaşımlar, (Ed.) Altuğ, F., Kesik, A., Şeker, M., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 299-315.
• Çoşkun, G. (1994). Devlet Bütçesi, Turhan Kitabevi, 4. Baskı, Ankara.
• Deniz, N. (2019). “Bütçe Kurallarının Varlığı Kapsamında Bütçe Esnekliğinin Değerlendirilmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Demirbaş, T. & Çetinkaya Ö. (2018). Kamu Mali Yönetiminde Kontrol ve Denetim, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Demir, M., İnan, M. (2011). “Türkiye’de Mali Kural”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 25-66.
• Dicle, İ. A (1973).“Kamu Yönetiminde Planlama-Programlama- Bütçeleme Sistemi:(PPBS)”, Balkan Basım evi, Ankara. Dilekli, S. & Yeşilkaya, K. (2002). “Maastricht Kriterleri”, DPT.
• Drazen, A. (2002). “Fiscal Rules from a Political Economy Persfective”, (Ed)., Kopits, G., Rules-Based Fiscal Policy in Emerging Markets, Palgrave Macmillan, London, 15-29.
• Edizdoğan, N. & Çetinkaya Ö. (2019) Kamu Bütçesi, 9. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa.
• Ergen, Z. (2013). “Mali Disiplinin Sağlanmasında Mali Kurallar”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 50(584), 93-108.
• Falay, N. (1987). Program Bütçe ve Sıfır Esaslı Bütçe Sistemleri, İstanbul Üniversitesi Yayın No:3480.
• Falay, N. (1979). Planlama, Programlama Bütçeleme Sistemi ve Türk Program Bütçe Modeli, İstanbul Üniversitesi Yayını, İstanbul.
• Falay, N. (1997). Program Bütçe ve Sıfır Esaslı Bütçe Sistemleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basım evi, İstanbul.
• Forrester, J.P. & Adams, G. B. (1997), “Budgetary Reform through Organizational Learning: Toward an Organizational Theory of Budgeting”, Administration and Society, 28(4), 466-488.
• Hagen, J.V. (2002). “ Fiscal Rules, Fiscal Institutions, and Fiscal Performance,” The Economic and Social Review, 33(3), 263–84.
• Huzaila-Majida, M. & Singaravelloob, K. (2017). “Budgetary Mismanagement: A Qualitative Study of the Malaysian Public Sector”, Malaysian Journal of Economic Studies, 54(2), 255-267.
• Johen, M. L. (1978). “Government Decisions in Budgeting and Taxing The Economic Logic”, Public Administration Review, (November/December), 501-520. İnan, M. (2011). “Türkiye’de Mali Kural”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 13 (2), 25-66.
• Johnson, R. A., Kast, F. E. & Rosenzweig, J. E. (1964), “Systems Theory and Management”, Management Science, 10(2), 367-384.
• Karayazı, M. & Taş, S. (2019), Mali Disiplini Sağlamada Mali Kurallar: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Ekonometrik Bir Uygulama, Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(4), 415-432.
• Kelly, J. M. (2003), “The Long View: Lasting (and Fleeting) Reforms in Public Budgeting in the Twentieth Century”, Journal of Public Budgeting, Accounting & Financial Management, 15(2), 309–326.
• Kennedy, S., Robbins, J. & Delorme, F. (2001). “The Role of Fiscal Rules in Determining Fiscal Performance”, Fiscal Rules Conference, Italy. Kramer, N. J.T.A. & de Smit, J. (1977), System Thinking, Concepts and Notions, Martinus Nijhoff Social Sciences Division, Leiden, Netherlands.
• Lee, R. D., Jonhson R.W. & Joyce P. (2013). Public Budgeting Systems, 9. Edition, Jones & Bartlett Publishers, ABD.
• Mikesell J. L. (1978) “Government decisions in Budgeting and Taxing The Economic Logic”, Public Administration Review,( November/December), 501-520.
• Novick D. (1969). “Long-Range Planning through Program Budgeting”, Business Horizons, 12(1), 59–65.
• Özdemir, V. (2014). “Türkiye’de Planlı Kalkınma Deneyimleri”, Marmara Üniversitesi, 23-24.
• Premchand, A. (1993). Public Expenditure Management, International Monetary Fund, Washington D.C.
• Premchand, A. (1994). Government Budgeting and Expenditure Controls: Theory and Practice, International Monetary Fund, 4. Edition, Washington D.C.
• Robinson, M. (2016). “Budget Reform Before And After The Global Financial Crisis", OECD Journal On Budgeting, (1)
• Rubin, I. S. (2017). The Politics of Public Budgeting: Getting and Spending, Borrowing and Balancing, SAGE Publications, 8. Edition, United Kingdom.
• Richard A. & Tommasi D. (2001), Managing Public Expenditure, A Reference Book for Transition Countries, OECD. Robinson, D. C. (2002). Public Budgeting, Wadsworth Group, USA.
• Saraç, O. (2005). “Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Yapılan Düzenlemelerin Değerlendirmesi”, Maliye Dergisi, 148, 122-163.
• Saygılıoğlu, N. & Erduran, A. Ç. ( 2012). “Mali Kural ve etkinlik Sorunu: Türkiye Örneği”, TİSK Akademi, 7(13), 18-51.
• Schick, A. (1966). “The Road to PPB: The Stages of Budget Reform”, Public Administration Review, 243-258.
• Schick, A.(1969). “Systems Politics and Systems Budgeting”, Public Administration Review, 29, (2), 137-151.
• Schick, A. (1973). “Death Demise in the of Bureaucracy : Federal,” Public Administration Review, 33(2), 146-156.
• Schick, A. (1998). A Contemporary Approach to Public Expenditure Management, 1. Edition, World Bank Group, Washington D.C. Schick, A. (2003). “Does Budgeting Have a Future?”, OECD Journal on Budgeting, 2(2), 7–48.
• Şahintürk, D. A. & Akyol Bulut, Ö. (2019), Mali Disiplini Sağlama Yolunda Mali Kural Uygulamaları, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 26(2), 411-433.
• Takım, A. (2011). “Türkiye’de 1960-1980 Yılları Arasında Uygulanan Kalkınma Planlarında Maliye Politikaları”, Maliye Dergisi, (160), 154-176. Türk, İ. (2005). Maliye Politikası, 18. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Tyer, C. & Willand, J. (1997). “Public Budgeting in America: A Twentieth Century Retrospective”, Journal of Public Budgeting, Accounting and Financial Management, 9(2), 189-219.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2015). Kamuda stratejik Yönetim Çalışma Grubu Raporu, Ankara.
• Usta, A. (2015). “Kamu Örgütlerinde Stratejik Planlama Süreci: Potansiyel Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Verimlilik Dergisi, 4, 83-117.
• Yazıcı, K. (2014). “Kamuda Stratejik Planlamanın Başarısız Olma Nedenleri ve Çözüm Önerileri”, Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 28, 134-171.
• Yıldırım, H. & Tahtalıoğlu, H. (2016). “Türk Kamu Yönetimi Stratejik Plan Uygulamasında Sahiplenme ve Katılım Sorunları, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(6), 181-196.
• Wildavsky, A. (1961). “Political Implications of Budgetary Reform”, Public Administration Review, 21(4), 183-190.
• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu.
• https://www.sbb.gov.tr/butce-rehber-ve-diger-dokumanlar/(27.02.2021)
• https://www.sbb.gov.tr/yillik-programlar/ (21.05.2021)
• https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (21.05.2021)
• https://www.dunya.com/gundem/mali-kural-yasalarla-dayatilmamali-haberi-125229 (21.05.2021)
• https://www.sbb.gov.tr/program-butce-yolculugu-basladi/#1568104374273-060da52c-23a5 (05.08.2021)
• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/12/20201231M2-1.htm (29.08.2021)
• https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri (29.08.2021)
• https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/CVI/Tablo_74.xls.htm (29.08.2021)
• https://muhasebat.hmb.gov.tr/1994-2005-butce-istatistikleri (29.08.2021)
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Income-and-Living-Conditions-Survey-2020-37404 (29.08.2021)
• https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=gelir-yasam-tuketim-ve-yoksulluk-107&dil=1 (29.08.2021)
• https://www.hmb.gov.tr/bumko-butce-buyuklukleri-ve-butce-gerceklesmeleri (29.08.2021)
• https://muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yonetim-kapsamindaki-kamu-idare-kesin-hesaplari (29.08.2021)
• https://www.sayistay.gov.tr/reports/category/1-genel-uygunluk-bildirimleri (29.08.2021)
• https://www.sbb.gov.tr/merkezi-yonetim-butce-kanunlari/ (29.08.2021)
• https://muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yonetim-butce-istatistikleri (05.09.2021)