“THE EQUALITY OF WOMAN-MAN” DİSCOURSE THAT DEFİNES THE BOUNDARİES OF AN ETHNO-RELİGİOUS COMMUNİTY AND CONTRADİCTİONS IN PRATİCE: A QUALİTATİVE STUDY ON ALEVİ WOMEN

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 3, 33 - 56, 18.12.2019

Tuğba Metin Açer

Öz

In Turkey, Alevism which define itself as heterodox belief system positioning to the traditional Sunni Islam (Orthodox), has many discourses and ethno-religious communities that draw their own groups boundary to teach about the social life of the practice. The attitude towards the maintenance of tradition and the motivation to establish group boundaries constitute the basis for defining Alevism as an ethno-religious community. Ethno-religious communities emphasize their differences to separate themselves from others and maintain group beloning. The perspective of a society, religious or ethnic group to women is accepted as a measure of how civilized it is. The discourse of equality between men and women in the belief in Alevism is an important constituent of the Alevi community that seperates them from the others and constructs the cultural boundaries of the society. In this study, it is examined how the discourse of gender equality between women and men, which is the boundary protection function of Alevis, is practically overlapped with the experiences of women in real life. Data were collected through 15 in-depth interviews with Alevi women. Findings show that the discourse of equality is the basic building block for the construction of gender identities of women, but in the patriarchal social structure, this equality discourse cannot be fully ensured.

Anahtar Kelimeler

Alevi Woman, Ethno-Religious Community, Gender

ETNO-DİNSEL BİR TOPLULUĞUN SINIRLARINI BELİRLEYEN “KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİ” SÖYLEMİ VE PRATİKTEKİ ÇELİŞKİLER: ALEVİ KADINLAR ÜZERİNE NİTEL BİR ÇALIŞMA

Öz

Türkiye’de kendini Sünni İslami (Ortodoks) gelenek karşında konumlandıran heteredoks bir inanç sistemi olarak tanımlanan Alevilik, dinsel kural ve pratiklerden toplumsal yaşama ilişkin birçok söylem ve öğretiye kadar kendi grup sınırlarını çizen etno-dinsel bir topluluktur. Geleneğin sürdürülmesine yönelik tutum ve grup sınırlarının kurulmasına yönelik motivasyon, Alevililiğin etno-dinsel bir topluluk olarak tanımlanmasının bir zeminini oluşturmaktadır. Etno-dinsel topluluklar, kendilerini diğerlerinden ayırmak ve grup aidiyetini sürdürmek adına “farklılık”lara vurgu yaparlar. Bir toplumun, dini ya da etnik grubun kadına bakış açısı ne kadar medeni olduğunun ölçütü olarak kabul edilmektedir. Alevilik inancında da “kadın-erkek eşitliği” söylemi Alevi toplumunun kültürel sınırlarını inşa eden ve “öteki”lerden ayıran önemli bir yapıtaşıdır. Bu çalışmada da Alevi toplumu açısından “biz” ve “öteki” arasında sınır koruyucu işlevi olan “kadın-erkek eşitliği” söyleminin pratikte kadınların yaşadığı deneyimler ile ne derece örtüştüğü incelenmiştir. Veriler 15 Alevi kadın ile derinlemesine görüşme yöntemiyle toplanmıştır. Elde edilen bulgular eşitlik söyleminin kadınların toplumsal cinsiyet kimliklerinin inşasında temel yapıtaşı olduğu, ancak ataerkil toplumsal yapıda bu eşitlik söyleminin özde tam anlamıyla sağlanamadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Alevi Kadın, Etno-Dinsel Topluluk, Toplumsal Cinsiyet

Kaynakça

• Akça, G. (2011). Modernden Postmoderne Kültür ve Kimlik. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 1(15).
• AnkaraKalkınmaAjansı. (2017). İstatistiklerle Ankara.
• Armstrong, J. A. (1982). Nations Before Nationalism: University of North Carolina Press.
• Aşkın, M. (2007). Kimlik ve Giydirilmiş kimlikler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 213-220.
• Ataş, C. (2018). Anadolu’dan Londra’ya göç: Alevi kadınların Alevilik pratikleri ve eşitlik söylemleri. İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Aydın, S. (2015). Bir Etno-Dinsel Kimlik Olarak Alevilik. In Y. Çakmak & İ. Gürtaş (Eds.), Kızılbaşlık Alevilik Bektaşilik: Tarih-Kimlik-İnanç-Ritüel. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bahadır, İ. (2004). Alevi-Bektaşi inancına göre kadın. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi(32).
• Barth, F. (1996). Ethnic Groups and Boundaries. In J. Hutchinson & A. D. Smith (Eds.), Ethnicity (pp. 75-83). New York: Oxford University Press.
• Berktay, F. (2012). Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Berktay, F. (2014). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın. İstanbul: Metis Yayınları.
• Brah, A., & Phoenix, A. (2004). Ain’t a Woman? Revisiting intersectionality. Journal of International Women's Studies, 5(3), 75-86.
• Bryman, A. (2008). Social Research Methods: Oxford University Press.
• Chatterjee, P. (2002). Ulus ve Parçaları (İ. Çekem, Trans.). İstanbul: İleitşim Yyaınları.
• Çamuroğlu, R. (1999). Türkiye'de Alevi Uyanışı. In T. Olsson, E.Özdalga, & C. Raudvere (Eds.), Alevi Kimliği. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Dedekargınoğlu, H. (2010). Dünkü ve Bugünkü Alevilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi(56), 327-348.
• Deniz, D. (2008). Dersim Alevilik Mitleri ve Erkeklik Kurguları. In N. Mutler (Ed.), Cinsiyet Halleri (pp. 61-72). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Dey, I. (1993). Qualitative Data Analysis: A User-Friendly Guide for Social Scientists. London: Routledge.
• Endeksa. (2018). Mamak İlçesi Kütük Dağılımı.
• Eroğlu, S., Karahasanoğlu, S., & Çınar, S. (2017). Bağlamanın Toplumsal Cinsiyet Açısından Temsili. Porte Academic Journal of Music And Dance Studies, 16, 130-151.
• Foucault, M. (2015). Cinselliğin Tarihi (H. U. Tanrıöver, Trans.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Geçgin, E. (2015). Alevi Milliyetçiliği Mümkün mü? In Y. Çakmak & İ. Gürtaş (Eds.), Kızılbaşlık, Alevilik, Bektaşilik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hartmann, H. (2016). Marksizmle Feminizmin Mutsuz Evliliği (Haz.), Kadının Görünmeyen Emeği-Maddeci Bir Feminizmin Üzerine. İstanbul: Yordam Kitap.
• Hülür, H., & Koluaçık, İ. (2014). Farklılık İçinde Birlik: Alevi-Bektaşi Kültürü ve Araçsal Çerçevelemenin Meydan Okuyuşu Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi(71), 15-34.
• Kandiyoti, D. (2011). Cariyeler Bacılar Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kaplan, İ. (1999). Alevi Kimliği: Bir Anketin Sonuçları. Retrieved from https://www.alevibektasi.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=637:alevi-kimlii-bir-anketin-sonuclar&catid=38:2014-11-29-00-06-44&Itemid=54 Erişim tarihi: 09.03.2019
• Karakaya, H., & Cihan, Ü. (2017). Toplumsal Yapı, İktidar ve Kadın Bedeninin Kurgulanışı Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (MÜSBİD), 6(11), 5-17.
• Kineşçi, E. (2017). Alevilik Kimliği. Journal of Current Researches on Social Sciences, 7(1), 243-264.
• Kolukırık, S. (2008). Türk Modernleşme Sürecinde Merkezin Dönüşümü: Yerelden Küresele Yeni Kimlik Arayışları. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 133-146.
• Kymlicka, W. (1998). Çokkültürlü Yurttaşlık: Azınlık Haklarinin Liberal Teorisi (A. Yılmaz, Trans.): Istanbul: Ayrinti Yayinlari.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü (O. Akınhay & D. Kömürcü, Trans.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mohanty, C. T. (2009). Sınır Tanımayan Feminizm (H. P. Şenoğuz, Trans.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Ocak, A. Y. (2009). Türk Sufiliğine Bakışlar İstanbul: İletişim Yayınları.
• Okan, N. (2014). Alevilikte Kadın Erkek Eşitliği Söylemine Eleştirel Bir Yaklaşım. AÜ DTCF Antropoloji Dergisi, 28.
• Okan, N. (2016). Canların Cinsiyeti: Alevilik ve Kadın. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özdalga, E. (2014). Kimlik Denklemleri: Türkiye’nin Sosyo-Kültürel Anlam Haritası Üzerine (S. Tuncel, Trans.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Salman, C. (2016). Sözde Özgürlük ve Özde Eşitlik Tartışmaları Işığında Kentte Kadın ve Alevi Olmak. Journal of Alevism–Bektashism Studies(14), 163-198.
• Sarıkaya, M. S. (2017). Alevilik-Bektaşiliğin Tasavvufi Boyutu Üzerine Turkish Culture & Haci Bektas Veli Research Quarterly(82), 9-23.
• Selçuk, S. S. (2012). Postmodern Dönemde Farklılığın Kutsanması ve Toplumun Parçacıllaştırılması:“Öteki” ve “Ötekileştirme”. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 15(2), 77-99.
• Shakland, D. (1999). Antropoloji ve Etnisite: Yeni Alevi Hareketinde Etnografyanın Yeri. In T. Olsson, E. Özdalga, & C. Raudvere (Eds.), Alevi Kimliği (pp. 20-32). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Shankland, D. (2003). The Alevis in Turkey: The Emergence of a Secular Islamic Tradition. London: Routledge.
• Spivak, G. C. (1988). Can the Subaltern Speak? In C. Nelson & N.Grossberg (Eds.), Marxism and the Interpretation of Culture (pp. 271-313): Basingstoke: Macmillan Education.
• Spivak, G. C. (2002). Can the Subaltern Speak? In B. Ashcroft, G. Griffiths, & H. Tiffen (Eds.), The Post-Colonial Studied Reader (pp. 24-29): Routledge, Londan and Newyork.
• Üstten, A. U. (2014). Türk Romanında Alevi ve Bektaşi Kadın Algısı Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi(71), 197-208. Walby, S., Armstrong, J., & Strid, S. (2012). Intersectionality: Multiple İnequalities in Social Theory. Sociology, 46(2), 224-240.
• Yalçın, H. (2016). Alevi Kültüründe Çocuk Yetiştirme ve Kadının Konumu Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi(79), 79-94.
• Yaman, A. (2010). Türk Siyasi tarihinde Alevilik: Alevi Hareketinde Etnik ve Dinsel Farklılaşmalar Üzerine Genel Bir Değerlendirme. In R. Ö. Dönmez, P. Enneli, & N. Altuntaş (Eds.), Türkiye'de Kesişen-Çatışan Dinsel ve Etnik Kimlikler (pp. 115-145). İstanbul:: Say Yayınları.
• Yelsalı Parmaksız, M. P. (2011). Kadınların Belleği: Hatırlama, Anlatı, Deneyim ve Toplumsal Cinsiyet. In S. Sancar (Ed.), Birkaç Arpa Boyu: 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar (pp. 571-603). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Arastirma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yolcu, M. A. (2018). Bacılar ve Kardeşler: Toplumsal Yapı ve Söylem Açısından Alevi Ataerkilliği. Paper presented at the Motif Vakfı Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Çanakkale.
• Yuval-Davis, N. (2010). Cinsiyet ve Millet. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yuval-Davis, N., & Anthias, F. (1989). Woman-Nation-State. Londra: Macmillan.