The Practice of Deliberative Language in Solving Social Problems in Türkiye: An Analysis on the Concept and Processes of "Opening"

Yıl 2022, , 539 - 556, 30.12.2022

Fatma Çakmak

https://doi.org/10.37093/ijsi.1177156

Öz

In this study, the opening processes, which were presented as a paradigm transformation in identity politics in Türkiye between 2009 and 2015, sustained with loaded social baggage, are analyzed in terms of the reflections of deliberative language practice. This analysis focuses on the "opening" mentality in the Kurdish and Alevi opening processes with a quantitative design and the theoretical discussion method. In addition to the survey technique, discourse and content analysis techniques were partially utilized. In this context, Habermas, one of the important representatives of critical theory, used the concepts in his "theory of communicative action," which is based on the idea of a language practice that transcends subjects. The possible equivalents of some of Habermas's concepts, in which communication is considered as a part of social consensus, in the processes of opening up have been emphasized. The study does not go into the opening processes in detail in political terms but focuses on the socio-linguistic impact of the opening in terms of deliberative possibilities and probabilities. The study is limited to the evaluation of the Kurdish and Alevi initiatives, which have a wider impact in terms of scope and process. As a result of this evaluation, it has been concluded that the deliberative language, which has come to the fore in the solution or re-discussion of entrenched social problems in Türkiye, is quite functional in opening up space in political communication and creating a positive space of meaning in terms of social legitimacy. However, it is seen that the possibilities of language are insufficient in terms of reaching a consensus in action, creating an ethic that includes all parties to communicative action and building a living space, and the necessity of supporting this possibility with concrete action comes to the fore.

Anahtar Kelimeler

State, society, opening, negotiation, dialog

Türkiye’de Toplumsal Sorunların Çözümünde Müzakereci Dil Pratiği: “Açılım” Kavramı ve Süreçleri Üzerine Bir Analiz

Öz

Bu çalışmada; 2009-2015 yılları arasında Türkiye’de yüklü toplumsal bagajlarla sürdürülmüş kimlik politikalarında bir paradigma dönüşümü olarak sunulan açılım süreçleri, müzakereci dil pratiğinin yansımaları açısından analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu analiz Kürt, Alevi açılımı süreçlerindeki “açılım” mantalitesini nicel desende ve teorik tartışma yöntemi ile merkeze almaktadır. Tarama tekniği dışında, kısmen söylem ve içerik analizi tekniklerinden de faydalanılmıştır. Bu bağlamda eleştirel teorinin önemli temsilcilerinden biri olan Habermas’ın özneleri aşan bir dil pratiği fikri üzerine temellendirdiği “İletişimsel Eylem Kuramı”nda geçen kavramlara başvurulmuştur. Habermas’ın, iletişimi toplumsal uzlaşının bir parçası olarak ele aldığı bazı kavramların, açılım süreçlerindeki muhtemel karşılıkları üzerinde durulmuştur. Çalışmada açılım süreçlerine politik anlamda detaylı olarak girilmemiş, müzakereci imkân ve ihtimaller açısından açılımın sosyo-linguistik etkisine odaklanılmıştır. Çalışma, kapsam ve süreç itibariyle daha geniş bir etkiye sahip olan Kürt ve Alevi açılımlarının değerlendirilmesiyle sınırlıdır. İlgili değerlendirme neticesinde; Türkiye’de yerleşik toplumsal problemlerin çözümünde veya yeniden tartışılmasında öne çıkan müzakereci dilin, siyasal iletişimde alan açma ve toplumsal meşruiyet açısından pozitif bir anlam alanı oluşturmada oldukça işlevsel olduğu tespitine varılmıştır. Ancak eylemsel mutabakata ulaşma, iletişimsel eyleme dair bütün tarafları kapsayıcı bir etik oluşturma ve yaşam alanı inşa etme konusunda dilin imkânlarının yetersiz kaldığı görülmekte ve bu imkânın somut eylemle desteklenmesi zarureti öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Devlet, toplum, açılım, müzakere, diyalog

Kaynakça

• AK Parti [Adalet ve Kalkınma Partisi] (2002). Kalkınma ve demokratikleşme programı. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/926
• Aktürk, Ş. (2015). Almanya, Rusya ve Türkiye’de Etnisite Rejimleri ve Milliyet (V. Eke, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 2012).
• Al Jazeera. (2015, Şubat 28). Ortak açıklamanın tam metni. Aljazeera Turk. 22 Mayıs 2022’de erişim adresi, http://www.aljazeera.com.tr/haber/ortak-aciklamanin-tam-metni
• Alevi Kurultayı'ndan hükümete tepki. (2011, Ocak 16). İnternetHaber. https://www.internethaber.com/alevi-kurultayindan-hukumete-tepki-321676h.htm
• Aras, B., Aydın, E., Bölme, S. M., Dağı, İ., Dalmış, İ., Ensaroğlu, Y., Ete, H., Küçükcan, T., Özhan, T., & Yayman, H. (2009). Türkiye’de Kürt sorunu algısı. SETA & Pollmark. https://file.setav.org/Files/Pdf/20130109171358_turkiyenin-kurt-sorunu-algisi.pdf
• Bakan Çelik’e ‘Alevi Çalıştayı’ teşekkürü. (2011, Nisan 1). Haber7com. https://www.haber7.com/ic-politika/haber/728819-bakan-celike-alevi-calistayi-tesekkuru
• Başbakan Erdoğan Akil İnsanlarla görüştü. (2013, Haziran 26). HaberTürk. https://www.haberturk.com/gundem/haber/855515-basbakan-erdogan-akil-insanlarla-gorustu
• Başbakan Erdoğan Alevi iftarında. (2009, Ocak 07). CNN Türk. https://www.cnnturk.com/2009/turkiye/01/07/basbakan.erdogan.alevi.iftarinda/507994.0/index.html
• Benhabib, S. (1996). Toward a deliberative model of democratic legitimacy. Democracy and difference: Contesting the boundaries of the political (pp. 87–110).
• BİA Haber Merkezi. (2009, Haziran 22). Cezaevinde Kürtçe’ye “sınırlı serbestlik” yürürlükte”. Bianet Bağımsız İletişim Ağı. https://m.bianet.org/bianet/insan-haklari/115383-cezaevinde-kurtce-ye-sinirli-serbestlik-yururlukte
• Bruinessen, M. van. (2016). Ağa, şeyh, devlet (B. Yalkut, Çev.). İletişim Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1991)
• Cevizci, A. (2017). Büyük felsefe sözlüğü. Say Yayınları.
• Çarkoğlu, A., & Bilgili, N. Ç. (2011). A precarious relationship: The Alevi minority, the Turkish State and the EU. South European Society and Politics, 16(2), 351–364. https://doi.org/10.1080/13608746.2011.577956
• Dressler, M. (2013). Writing religion: The making of Turkish Alevi Islam. Oxford University Press.
• Ellul, J. (2015). Sözün düşüşü (H. Arslan, Çev.). Paradigma Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1985).
• Ergil, D. (2009). Kürt raporu: Güvenlik politikalarından kimlik siyasetine. Timaş Yayınları.
• Fairclough, N. (2003). Söylemin diyalektiği (B. Çoban, Çev.). İçinde B. Çoban & Z. Özarslan (Ed.). Söylem ve ideoloji: Mitoloji-din-ideoloji (ss. 173-184). Su Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 2001).
• Gezik, E. (2018). Geçmiş ve tarih arasında Alevi hafızasını tanımlamak (2. bs.). İletişim Yayınları.
• Goffman, E. (2014). Damga: Örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar (Ş. Geniş, L. L. Ünsaldı & S. Ağırnaslı, Çev.). Heretik Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1963).
• Habermas, J. (1997). Bilgi ve insansal ilgiler (C. A. Kanat, Çev.). Küyerel Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1994).
• Habermas, J. (1999). Kamusallığın yapısal dönüşümü (T. Bora & M. Sancar, Çev.). İletişim Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1962).
• Habermas, J. (2001). İletişimsel eylem kuramı (M. Tüzel, Çev.). Kabalcı Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1981).
• Hacı Bektaş Veli Anadolu Kültür Vakfı. (2011). Aleviler artık burada oturmuyor! Alevi çalıştayları nihai raporu üstüne bir değerlendirme. http://hacibektasvakfi.web.tr/uploads/publications/aleviler-artik-burada-oturmuyor.pdf
• İşte Akil İnsanlar Heyeti. (2013, Nisan 04). Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/iste-akil-insanlar-heyeti-1689038
• Kaluç, Ş. (2014). Türkiye’nin demokratikleşmesi ve Alevi talepleri tespit ve öneri raporu: Çalıştaylar, rapor, mevcut durum ve pratik öneriler, Liberal Düşünce, (73–74), 31–38. https://dergipark.org.tr/tr/pub/liberal/issue/48159/609297
• Karabağlı, H. (2004, Haziran 05). Önce Boşnakça sonra Kürtçe: TRT’de ana dilde yayın Boşnakça’dan başlıyor. Sabah. http://arsiv.sabah.com.tr/2004/06/05/siy107.html
• Keyman, F. (2014). Çözüm süreci, müzakere, güven ve demokrasi. İçinde M. Aktaş (Ed.), Çatışma çözümleri ve barış (ss. 15–28). İletişim Yayınları.
• Kızılkaya, M. (2014). Barışa katlanmak: Bir akilin 83 günü. Alfa Yayınları.
• Kolkhoba Haber Merkezi. (t.y.). “Çok Dilli Kanal” TRT 6 Yayında. Kolkhoba. http://www.kolkhoba.org/turha529.htm
• Kurun, İ. (2017). Türkiye’de 2004 ve 2015 yılları arasındaki demokratikleşme politikasının siyasi bir değerlendirmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslarası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 89–116. https://doi.org/10.22466/acusbd.323569
• Kürt açılımı netleşti. (2009, Mayıs 12). Sabah. https://www.sabah.com.tr/siyaset/2009/05/12/kurt_acilimi_netlesti
• Kürt dili ve edebiyatı bölümüne onay. (2011, Mart 02). Sabah. https://www.sabah.com.tr/egitim/kurt_dili_ve_edebiyati_bolumune_onay-1766187
• Kürtçe kurs açıldı. (2009). 23 Temmuz 2022’de erişim adresi, http://www.sanliurfa.com/haber190417-Kurtce_kurs_acildi.htm
• Massicard, E. (2017). Türkiye’den Avrupa’ya Alevi hareketinin siyasallaşması (A. Berktay, Çev.; 3. bs.). İletişim Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 2012)
• Ocak, A. Y. (2017). Alevî ve Bektaşî inançlarının İslam öncesi temelleri (16. bs.). İletişim Yayınları.
• Rusen Cakir medyascope. (2016, Kasım 25). Aleviler siyasetin neresinde? Reha Çamuroğlu ile söyleşi [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=vVqC7itEzTA
• Subaşı, N. (2010). Önsöz. İçinde Alevi çalıştayı nihai rapor (ss. 1–4). T.C. Devlet Bakanlığı.
• Subaşı, N. (2011, Nisan 09). İtimat, sorgu ve iltifat. Sabah. https://www.sabah.com.tr/perspektif/2011/04/09/itimat-sorgu-ve-iltifat
• T.C. Devlet Bakanlığı. (2010a). Alevi çalıştayı nihai rapor. Ankara.
• T.C. Devlet Bakanlığı. (2010b). Alevi çalıştayları ön rapor. Ankara.
• T.C. Devlet Bakanlığı. (2010c). Basında alevi çalıştayı. Ankara.
• Türk Dil Kurumu. (2005). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TRT Kurdî. (2022, Haziran 14). İçinde Wikipedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/TRT_Kurdî#cite_note-1
• van Dijk, T. A. (2002). Political discourse and ideology. In C. Lorda & M. Ribas (eds.). Analisi del discurs politic (pp. 15–34). Universitat Pompeu Fabra, IULA.
• van Dijk, T. A. (2005). Söylemin yapıları ve iktidarın yapıları (M. Küçük, Çev.). İçinde M. Küçük (Ed.), Medya, iktidar, ideoloji (ss. 315–375). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Yıldırım, Y. (2006). Jürgen Habermas’ın iletişimsel eylem kuramı. Akü Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 249–268. https://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/handle/11630/3617
• Yıldırım, R. (2018). Geleneksel Alevilik. İletişim Yayınları.
• Wilson, J. (2003). Politik söylem (Z. Özarslan, Çev.). İçinde B. Çoban & Z. Özarslan (Ed.), Söylem ve ideoloji: Mitoloji-din-ideoloji (ss. 131–154). Su Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 2001).