RECENT DEVELOPMENTS IN TURKISH LABOR MARKET: A CRITICAL ASSESSMENT OF TURKISH LABOR MARKET RIGIDITY

Yıl 2020, , 147 - 180, 11.06.2020

Hasan Bakır

https://doi.org/10.37093/ijsi.746465

Öz

Flexibility is one of the most important issues related to labor market. Accordingly, it is frequently stated that the problem of unemployment could be solved with flexible labor markets. According to this approach, called the neo-liberal approach, institutions in labor market such as employment protection legislation, minimum wage and unions create rigidities. To increase the level of competition and solve the problem of unemployment, these rigidities should be removed. On the other hand, the impact of policies towards labor market flexibility appears to be lower wages and unsecured jobs for employees. This study aims to evaluate the development of the Turkish labor market in the context of rigidity and flexibility. The results in this paper show that Turkey has a flexible labor market contrary to common belief which states that Turkey had a rigid labor market.

Anahtar Kelimeler

Flexibility, Labor, Turkish Labor Market, Unemployment, Employment

TÜRKİYE EMEK PİYASASINDA YAŞANAN GÜNCEL GELİŞMELER: EMEK PİYASASI KATILIĞINA YÖNELİK ELEŞTİREL BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Emek piyasalarında esneklik günümüzün en önemli tartışma konularından biridir. Bu tartışmada, yaşanan işsizlik probleminin emek piyasalarının esnekleştirilmesi ile çözüleceği sıklıkla ifade edilmektedir. Neo-liberal yaklaşım olarak da adlandırılan bu yaklaşıma göre, emek piyasasında katılık yaratan koruyucu yasal düzenlemeler, asgari ücret ve sendikalar gibi kurumlardır. Dolayısıyla rekabetçi yapıyı arttırmak ve işsizlik problemini çözmek için yapılması gereken bu katılıkların ortadan kaldırılmasıdır. Diğer taraftan ise, emek piyasalarındaki esnekleştirmenin işçilere yansıması güvencesiz çalışma ve ücretlerin düşmesi şeklinde olmaktadır. Bu çalışmada Türkiye emek piyasasında yaşanan gelişmelerin katılık-esneklik tartışması bağlamında değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, Türkiye’nin sıklıkla vurgulandığı gibi katı değil aksine esnek bir emek piyasasına sahip olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Esneklik, Emek, Türkiye Emek Piyasası, İşsizlik, İstihdam

Kaynakça

• Ataman Berrin C. (2006). Türkiye’de 2000-2005 Dönemi İşsizlik Üzerine Tartışmalar. İktisat İşletme ve Finans, 21(239), 93-107.
• Bağımsız Sosyal Bilimciler (2011). Ücretli Emek ve Sermaye: Derinleşen Küresel Kriz ve Türkiye’ye Yansımaları, İstanbul: Yordam Kitap.
• Buğra Ayşe; Keyder, Çağlar (2003). Yeni Yoksulluk ve Türkiye’nin Değişen Refah Rejimi. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı İçin Hazırlanan Proje Raporu. (Erişim Tarihi: 19.06. 2016, Erişim Adresi: http://www.tr.undp.org/content/dam/turkey/docs/povreddoc/UNDP-TR-new_poverty.pdf ).
• Cam, Sürhan(2002). “Neo-liberalism and labour within the context of an ‘emerging market’ economy-Turkey”. Capital&Class, 26(2), 89-114.
• Çelik A. (2003). Yeni İş Yasasının Anlamı. (Erişim Tarihi: 19.06. 2016, Erişim Adresi: http://www.kristalis.org.tr/aa_dokuman/yeni_is_yasasinin_anlami.pdf ).
• Çelik A. (2019). “Kimse Evet Demiyor: Kıdem Tazminatinı Yok Etme Planı”, https://www.birgun.net/haber/kimse-evet-demiyor-kidem-tazminatini-yok-etme-plani-252993 (Erişim Tarihi: 04.05.2019).
• Dereli, Toker (2013). Flexicurity and Turkey’s New Labor Act: Problems and Prospects. Işık University Faculty of Economics and Administrative Sciences WP, No. 2013-03.
• Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu [DİSK] (2018). İşsizlik ve İstihdam Raporu. Nisan 2018. http://disk.org.tr/2018/04/kayitdisi-patladi-disk-ar-issizlik-raporu-nisan-2018/ (Erişim Tarihi: 18.07.2019).
• Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu [DİSK] (2019a). Basın Açıklaması. http://disk.org.tr/2019/04/asil-burasi-cok-onemli-kidem-tazminati-ve-besi-birak-issizlige-bak/ (Erişim Tarihi: 19.07.2019).
• Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu [DİSK] (2019b). Basın Açıklaması. http://disk.org.tr/2019/04/kidem-tazminatimiza-ucretimize-sosyal-guvenlik-hakkimiza-el-uzatilmasina-izin-vermeyecegiz/ (Erişim Tarihi: 04.05.2020).
• Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma [DİSKAR] (2019). Sendikalaşma Araştırması. http://disk.org.tr/wp-content/uploads/2019/02/Sendikalasma-Arastirmasi.pdf (Erişim Tarihi: 18.07.2019).
• Duman, Anıl (2014). Labour Market Institutions, Policies, and Performance: Flexibility and Security in Turkey. Koç University-TÜSİAD Economic Research Forum, Yayın No: TÜSİAD-T/2014-03/550.
• Ekici, Mehmet R. (2011). Emek Piyasaları. İstanbul: Dipnot Yayınları.
• Eroğlu, Erdal (2011) “Sermaye Birikim Süreci, Toplumsal Yapılarda Dönüşüm ve Sosyal Hakların Metalaşması”, Şahinkaya, Serdar; Ertuğrul, İlter (Der.), Bilsay Kuruç’a Armağan, Ankara, Mülkiyeliler Birliği Yayınları.
• European Commission (2008). Turkey 2008 Progress Report, COM(2008) 674 Brussels.http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/press_corner/key-documents/reports_nov_2008/turkey_progress_report_en.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• European Commission (2010). Turkey 2010 Progress Report, {COM(2010) 660} Brussels.http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2010/package/tr_rapport_2010_en.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• European Commission (2013). Turkey 2013 Progress Report, COM(2013)700 Brussels.https://www.ab.gov.tr/files/2013%20ilerleme%20raporu/tr_rapport_2013_en.pdf (Erişim Tarihi: 01.02. 2020).
• European Commission (2014). Turkey 2014 Report. Brussels. https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/pdf/key_documents/2014/20141008-turkey-progress-report_en.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• European Commission (2015). Turkey 2015 Report. Brussels. https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/pdf/key_documents/2015/20151110_report_turkey.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• European Commission (2016). Turkey 2016 Report. Brussels. https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/pdf/key_documents/2016/20161109_report_turkey.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• European Commission (2018). Turkey 2016 Report. https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/pdf/key_documents/2016/20161109_report_turkey.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• Eurostat (2019) European Statistics. https://ec.europa.eu/eurostat/data/database (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• Gorz, Andre (2007). İktisadi Aklın Eleştirisi: Çalışmanın Dönüşümleri Anlam Arayışı, Işık Ergüden (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Güler Hasan (2014). Patron Baba ve İşçileri: İşçi Sınıfı, Köylülük ve Paternalizm. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• İstanbul Sanayi Odası (İSO) (2019). İstanbul Sanayi Odası Basın Bülteni. www.iso.org.tr/file/2019.04.11-basin-bulten-9276.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• Kaan, Abdurrahman (2019). İş Dünyası Reform Paketinden Memun. Hürriyet Gazetesi, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/is-dunyasi-reform-paketinden-memnun-41178601 (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• Kaslowski, S. (2019). İşgücü Piyasası Dinamikleri ve İşsizlik Sorunu Semineri Konuşması. https://tusiad.org/tr/basin-bultenleri/item/10248-tusiad-ekonomi-toplantilari-dizisi-3-isgucu-piyasasi-dinamikleri-ve-issizlik-sorunu (Erişim Tarihi: 01.02. 2020)
• Kesici M. R. (2011). “Avrupa Emek Piyasası Dinamikleri ve Avrupa İstihdam Stratejisi Temelinde Türkiye’nin Uyumu”. Çalışma ve Toplum, 2011/1, 75-100.
• Kesici Mehmet R. (2013). Emek Piyasaları. Ankara: Dipnot Yayınları. Keyder Çağlar (2011). “Sonsöz: Geniş Halk Yığınlarının Durumu”, Cahide Ekiz (Çev.), Quataert, Donald; Zürcher, Erik Jan (Eds.). Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler: 1839-1950, İstanbul: İletişim Yayınları, 225-242.
• Köse Ahmet H. ; Öncü, Ahmet (2000). “İşgücü Piyasaları ve Uluslar Arası İşbölümünde Uzmanlaşmanın Mekansal Boyutları: 1980 Sonrası Dönemde Türkiye İmalat Sanayi”. Toplum ve Bilim, 86, 72-90.
• Kutlu Denizcan (2010). “Özel İstihdam Bürolarının Değişen Rolü”. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Ocak-Şubat Mart 2010.
• Makal, Ahmet (2003). Cumhuriyetin 80. Yılında Türkiye’de Çalışma İlişkileri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Gelişme ve Toplum Araştırmaları Merkezi Tartışma Metinleri, No. 62.
• http://www.politics.ankara.edu.tr/dergi/tartisma/2003/calismailiskileri.pdf (Erişim Tarihi: 01.02. 2020).
• Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) (2015). İşgücü Piyasaları: İşsizlik-Eşitsizlik. Türkiye Ekonomisi Raporu, 97.
• http://www.musiad.org.tr/F/Root/Pdf/Ara%C5%9Ft%C4%B1rma%20Raporlar%C4%B1/97_turkiye_ekonomisi_raporu_2015.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020)
• Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) (2014). Türkiye Ekonomisi Raporu Cari Açığa Karşı Kobiler Ve Tarım. Müsiad Araştırma Raporu, 92.
• http://www.musiad.org.tr/F/Root/burcu2014/Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%20Yay%C4%B1n/Pdf/Ekonomi%20Raporu/Turkiye_Ekonomisi_Raporu_2014.pdf (Erişim Tarihi: 26.04. 2019)
• Mütevellioğlu Nergis; Işık, Sayım (2009). Türkiye Emek Piyasasında Neoliberal Dönüşüm. Mütevellioğlu, Nergis; Sönmez, Sinan (Der.). Küreselleşme, Kriz ve Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 159-204.
• Parlak, Zeki; Özdemir, Süleyman (2011). “Esneklik Kavramı ve Emek Piyasalarında Esneklik”. Sosyal Siyaset Konferansları, 60 (1), 1-60.
• Sosyal Güvenlik Kurumu [SGK] (2019). Kayıtdışı İstihdam Oranı. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi_istihdam/kayitdisi_istihdam_oranlari/kayitdisi_istihdam_orani. (Erişim Tarihi: 01.02.2020)
• Şen Sabahattin (2008). Alt İşverenlik: İşçilerin ve Sendikaların Kabusu, İşverenlerin Truva Atı. Taşeron İşçilik (altişveren) ve Düzensiz İstihdam. Türkiye Ulusal Konferansı http://www.tes-is.org.tr/TR/tesis_dergi/2008_mayis/pdf/dosya.pdf. (Erişim Tarihi: 01.02.2020 )
• Şenses Fikret (2003). Neo-liberal Ekonomi Politikaları, İşgücü Piyasaları ve İstihdam. Erişim adresi: http://arsiv.petrol-is.org.tr/yayinlar/yillik/2003_yillik/07_neoliberal/ (Erişim Tarihi: 01.02. 2020).
• Tansel, Aysıt (2012). 2050’ye Doğru Nüfusbilim ve Yönetim: İşgücü Piyasasına Bakış. TÜSİAD-T/2012-11/536. https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/6062-2050ye-dogru-nufusbilim-ve-yonetim-isgucu-piyasasina-bakis (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• Taş Seyhan; Bozkaya, Gülferah (2012). “Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türkiye’de Uygulanan İstihdam Politikaları”. KSÜ İİBF Dergisi, 1, 151-176.
• Taymaz Erol; Özler, Şule (2004). Labor Market Policies and Eu Accession: Problems and Prospects for Turkey. Middle East Technical University, Economic Research Center Working Paper in Economics 04/05. https://ideas.repec.org/p/met/wpaper/0405.html (Erişim Tarihi: 01.02.2020)
• Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı (2019). Yeni Ekonomi Programı: Yapısal Dönüşüm Adımları. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/04/Yeni-Ekonomi-Program%C4%B1-2019-v5.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020)
• Türkiye İstatistik Kurumu [Tüik] (2019) Erişim adresi: http://tuik.gov.tr/Start.do (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu [TÜRK-İŞ] (2019). Türk-iş 1 Mayıs Bildirisi. http://www.turkis.org.tr/TURK-IS-1-MAYIS-BILDIRISI-d220749
• Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), (2019). Özel İstihdam Büroları İstatistiki Bilgiler. https://www.iskur.gov.tr/ozel-istihdam-burolari/istatistiki-bilgiler/ (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu [TİSK] (2010). XXIV Genel Kurul Çalışma Raporu. https://www.tisk.org.tr/yayin/24_genel-kurul-raporu-2010.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu [TİSK] (2013). 25. Genel Kurul Çalışma Raporu. https://www.tisk.org.tr/tr/e-yayinlar/333_tisk_calisma_raporu_2013/pdf_333_tisk_calisma_raporu_2013.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu [TİSK] (2019). Beklentimiz, Tarafların Dengelerinin Gözetildiği Bir Çalışma Ortamıdır. Basın Bülteni, https://www.tisk.org.tr/duyurular/-konfederasyonumuz-kidem-tazminatina-iliskin-basin-bulteni-yayimladi.html (Erişim Tarihi: 01.02.2020).
• Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği [TÜSİAD] (2004). Türkiye’de İşgücü Piyasasının Kurumsal Yapısı ve İşsizlik (TÜSİAD-T/2004-11/381) ISBN.975-8458-73-6.
• Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği [TÜSİAD] (2019). İstihdam Üzerindeki Yüklerin Hafifletilmesi Bağlamında Kıdem Tazminatı Müessesesi ve İşsizlik Sigortası Hakkında TÜSİAD Görüşü. https://tusiad.org/tr/tum/item/4417-istihdam-uzerindeki-yuklerin-hafifletilmesi-baglaminda-kidem-tazminati-muessesesi-ve-issizlik-sigortasi-hakkinda-tusiad-gorusu (Erişim Tarihi: 01.02. 2020)
• Organization for Economic Co-operation and Development [OECD] (2019). https://stats.oecd.org/ .
• World Bank (2019). https://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS?view=chart (Erişim Tarihi: 01.02.2020)
• Yeldan, Erinç (2019). Sermayenin Yeni Saldırısı: Kıdem Tazminatı Fona Dönüştürülsün. Cumhuriyet Gazetesi, 17 Nisan 2019. http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/1349166/Sermayenin_yeni_saldirisi__Kidem_tazminati_fona_donusturulsun.html (Erişim Tarihi: 17.04.2019)
• Yentürk, Nurhan (1997). Türk İmalat Sanayiinde Ücretler, İstihdam ve Birikim, Friedrich Ebert Stiftung, İstanbul: Çözüm Publication.