BITHYNIA BÖLGESİ ROMA DÖNEMİ MİMARİ BETİMLİ KENT SİKKELERİ

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 2, 617 - 660, 31.12.2021

Metehan İhtiyar

https://doi.org/10.37093/ijsi.1019657

Öz

Antik Bithynia, kuzeyde Pontus Euxenios, batıda Hellespontos ve Rhyndakos, güneyde Sangarios nehri ile sınırlanan, Küçük Asya’nın kuzeybatı köşesindeki bir bölgedir. Bithynia Bölgesi Helenistik dönemde bağımsız bir krallık olarak kurulmuş ve daha sonra MÖ 74 yılında Roma İmparatorluğu’nun bir eyaleti haline gelmesiyle birlikte doğu sınırları genişlemiştir. Bithynia Eyaleti, Roma yönetimine geçmesiyle birlikte bölgede imar faaliyetleri başlamış ve bu kapsamda kent surları, tapınaklar, tiyatrolar, fener kuleleri, liman yapıları ve gymnasion gibi anıtsal yapılar inşa edilmiştir. Şehirlere ait bu mimari doku Bithynia kentleri adına basılan birçok sikkenin arka yüzünde Roma İmparatorlarının finansal yardımı sayesinde siyasal propaganda amacı ile betimlenmiştir. Mimari betimli sikkelere göre tapınaklar, Bithynia kentlerinde saygınlık gören Dionysos, Demeter, Asklepius, Apollon, Herakles ve Fortuna gibi tanrı ve tanrıçaların yanı sıra gerçekleştirilen agon oyunları ve bayramlar adına inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Tasvir edilen birçok yapının lokasyonu belli değildir. Ancak en azından benzer kent planları ile yapılan karşılaştırmalara göre muhtelif tapınakların mevcut kiliselerin temellerinde veya çevresinde aranması gerektiği düşünülmektedir.
Sonuç olarak bu makalede özellikle Roma Dönemi’nde ortaya çıkan mimari betimli sikkeler ışında, Bithynia Bölgesi’nde yer alan kentlerin yapı programı incelenmiş ve bununla ilgili fikirler öne sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bithynia, Roma Dönemi, Sikke, Nümizmatik, Mimari Betim

ARCHITECTURAL DEPICTED COINS OF CITIES IN THE REGION OF BITHNYNIA DURING THE ROMAN PERIOD

Öz

Ancient Bithynia is a region in the northwest of Asia Minor, bounded by Pontus Euxenios to the north, Hellespontos and Rhyndakos to the west, and the Sangarios river to the south. The Bithynia Region was established as an independent kingdom in the Hellenistic period and thereafter became a province of the Roman Empire in 74 BC. Thus, the eastern borders of the province expanded. After the Provincia of Bithynia came under the rule of Roman Empire, reconstruction activities started in the region and within this scope, monumental structures such as city walls, temples, theaters, lighthouses, port structures and gymnasions were built. This architectural texture of the cities is depicted on the reverse of many coins minted in the name of the cities of Bithynia, for the purpose of political propaganda, thanks to the financial assistance of the Roman Emperors. According to the coins with architectural depictions, the temples were dedicated to gods and goddesses such as Dionysus, Demeter, Asclepius, Apollon, Heracles and Fortuna, who were respected in the cities of Bithynia. In addition, it is understood that these temples were built in the name of the agon games performed for the emperors. The location of many of the structures depicted is unknown. The location of many of the structures depicted is unknown. However, according to the comparisons made with similar city plans, it is thought that the temples may be on the foundations of the existing churches.
As a result, in this article, the building program of the cities in the province of Bithynia was examined in the light of the coins with architectural depictions in the Roman Imperial period.

Anahtar Kelimeler

Bithynia, Roman Period, Coin, Numismatic, Architecture

Kaynakça

• Anabolu, Mükerrem U., (1952). “Küçük Asya Sikkeleri Üzerindeki Mimari Tasvirler”, İstanbul Üniversitesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İstanbul.
• Avcı, C. (2005). “Bizans Döneminde İznik” Uluslararası İznik Sempozyumu 5-7 Eylül 2005, İstanbul, 90-99.
• Bosch, Clemens (1935). “Die Kleinasiatischen Münzen der Römischen Kaiserzeit” Die Teil II, Band I, Stuttgart.
• Bosch, Clemens (1937). “İzmit Şehrinin Muhasır Tarihi”, O. Nuri Arıdağ (Çev.), Devlet Basımevi, Ankara.
• Bosch, Clemens (1948). “Nikaia (İznik) Bayram Oyunları”, Cevriye Artuk (Çev.), Belleten XII.
• Boyana, Hülya (1997). “Bithynia Kültleri ve Tanrıları”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara.
• Boyana, Hülya (2016), “Nikaia Kenti ve Dionysos Kültü”, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyum Bildirileri - II, 43-59.
• BMC, (1889). Catalogue of the Greek Coins, Pontus, Paphlagonia, Bithynia and the Kingdom of Bosphorus, (Eds.) Reginald Stuart Poole, London.
• Doğancı, Kamil (2007). Roma Principatus Dönemi (MÖ 27 – MS 284) Bithynia Eyaleti Valileri (Prosopografik Bir İnceleme), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Donaldson, T. L., (1965). “Architectura Numismatica or Architectural Medals of Classical Antiquity”, London.
• Eyice, Semavi (2005). “İznik’ten Hatıralar ve Düşünceler”, A. Erbaş – L. Öztürk vd. (Ed.), Uluslararası İznik Sempozyumu 5-7, 327-339.
• Foss, C.; Winfield, D. (1984). “Byzantine Fortifications An Introductions”, University of South Africa.
• Filges, Alexis (2015). “Münzbild und Gemeinschaft, Die Praegungen der römischen Kolonien in Kleinasien, Frankfurter Archaeologische Schriften 29”, Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH, Bonn.
• Güçlü, Deniz (2007). “Antik Bithynia Bölgesi’nin Tarihsel İçerikli Yazıtlar Katalogu ve Tarihçesi”, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Antalya.
• Haris-Ryde, North (1980). “Bithynia: Roman Sovereignity and the Survival of Hellenism”, ANRW, (Eds.) Hildegard Temporini, Berlin-New York, 857 - 901.
• Kaya, M. A. (2000). “Anadolu’daki Galatlar ve Galatya Tarihi”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir.
• Kaya, M. A. (2005). “Anadolu’da Roma Eyaletleri: Sınırlar ve Roma Yönetimi”. Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 38, C. XXIV, Ankara, 11 – 30. Leschhorn, W. (1998). “Die Verbreitung von Agonen in den Östlichen Provinzden des Römischen Reiches” Stadion XXIV- 1. Colloquium, Akademia Verlag, Münster, 31-57.
• Macro, A. D. (1980). “The Cities of Asia Minor Under the Roman Imperium”, ANRW, (Eds.) Hildegard Temporini, Walter de Gruyter, Berlin-New York, 659-695.
• Magie, D. (1950). “Roman Rule in Asia Minor to the end of the third century after Christ I-II”, Princeton.
• Marek, Christian (2003). “Bithynia et Pontus, Die römischen Provinzen im Norden Kleinasiens”, Verlag Philipp Von Zabern, Berlin.
• Marek, Christian (2009). “Hellenisation and Romanisation in Pontus-Bithynia: An Overview”, 36-45.
• Matheson, Susan B. (1994). “The Goddess Tykhe”, New Haven, 18-33.
• Merkelbach, Reinhold (1978). “Der Rangstreit der Staetde Asiens und Rede des Aelius Asistides über die Eintracht” ZPE 32, 287-296.
• Öztürk; B. (2013a). “Herakleia Pontika (Zonguldak-Karadeniz Ereğli) Antik Kenti Epigrafik Çalışmaları ve Tarihsel Sonuçları”, I. Uluslararası Karadeniz Kültür Kongresi Bildiri Kitabı (Sinop), 505-527.
• Öztürk, B. (2013b). “Tios / Teion (Zonguldak-Filyos) Antik kenti Epigrafik Çalışmaları ve Tarihsel Sonuçları”, I. Uluslararası Karadeniz Kültür Kongresi Bildiri Kitabı (Sinop), 485-504.
• Price, M. Jessop (1967). “Countermarks at Prusias ad Hypios”, NumChron 7.7, 37-42.
• Price, M. Jessop; Trell, Bluma L. (1977). “Coins and their Cities. Architecture on the ancient coins of Greece, Rome and Palestine”, London.
• Price, S. R. F. (2004). Ritüel ve İktidar – Küçük Asya’da Roma İmparatorluk Kültü, (Çev.) T. Esin, Ankara.
• Ruge, Walter (1936). “Nikaia”, RE XVII, 218-243.
• RG (1908). Recueil Général des Monnaies Mineure 1/3, (Eds.) W. H. Waddington - E. Babelon - T. Reinach, Paris.
• RG (1910). Recueil Général des Monnaies Mineure 1/3, (Eds.) W. H. Waddington - E. Babelon - T. Reinach, Paris.
• RG (1912). Recueil Général des Monnaies Mineure 1/4, (Eds.) W. H. Waddington - E. Babelon - T. Reinach, Paris.
• Jones, A.H.M. (1937). “The Cities of The Eastern Roman Provinces”, Oxford.
• Imhoof-Blumer, Friederich (1924). “Fluss und Meergötter auf Griechischen und Römischen Münzen, Personifikationen der Gaewesser”, Winterhurt.
• İhtiyar, Metehan (2020). “Myndos Antik Kentinde bir Ayazma Yapısı” IJSI 13/2, ss. 609-644.
• Sear, David R. (1982). “Greek Imperial Coins”, Seaby’s Numismatic Publications Ltd., London.
• SNG (1944). Sylloge Nummorum Graecorum. The Royal Collection of Coins and Medals: Bosporus-Bithynia, Danish National Museum, Copenhagen. SNG (1957). Sylloge Nummorum Graecorum: Deutschland. Sammlung v Aulock, Pontus-Paphlagonien-Bithynien, Berlin.
• Şahin, Mustafa (2009). “Sikke Betilerine Göre Roma Çağı Nikaia’sında (İznik) Yapı Programı”, Bursa Araştırmaları Kent Tarihi ve Kültürel Dergisi, S. 26, Bursa, 15-21.
• Şahin, Mustafa; Polat, Y.; Zimmerman, T. (2011). “Der Hafen von Kapanca: Ein Neuer Vorschlag Zur Lokalisation der Stadt Caesarea Germanica, OLBA XIX, 203-232.
• Şahin, Mustafa; Mert, Hakan (2011). Uluslar Arası İznik I. Konsil Senato Sarayı’nın Lokalizasyonu Çalıştayı Bildirileri, Bursa.
• Trell, Bluma L. (1976). “Architecture on Ancient Coins, Archaeology”, Vol. 29, No. 1, Published by: Archaeogical Institute of America, 6-13.
• Weiser, V. W. (1983). “Katalog Der Bithynischen Münzen der Sammlung ses Instituts für Altertumskunde der Universitaet zu Köln, Vol. XI, Band 1, Nikaia, Köln.
• Wilson, D. R. (1961). The Historical Geography of Bithynia, Paphlagonia and Pontus in the Greek and Roman Periods, Oxford University.
• Strab. (2000) Strabon, Geographika: Antik Anadolu Coğrafyası, A. Pekman (Çev.), İstanbul.
• Cass Dio. (1954) Cassius Dio, Historia Romana, Loeb Classical Library, E. Carry (Ed.), London.
• Dion Chrys. (1962) Dion Chrysostomos, Orationes, Loeb Classical Library, H. L. Crosby (Ed.), London.
• Eus. (1953) Eusebius, Historia Ecclesiastica, K. Lake (Ed.), Loeb Classical Library, London.
• Libanius Orationes. (1969-1977). Orationes, Orations. A.F. Norman (Çev.), Libanius: Selected Works, Vols. I-II. Loeb, Cambridge.
• Mem. Frag. (1853) Memnon, Fragment, FGrH. III 536, C. Müler (Çev.), Paris.
• Plin. Epist. (2011) Genç Plinius’un Anadolu Mektupları, Dürüşken Ç-Özbayoğlu E. (Çev.), İstanbul.
• Plin. Nat. (1947) Plinius, Naturalis Historia, J.E. Eicholz (Çev.), Cambridge.
• Ptol. Geogr. (2001) Claudius Ptolemy (2011), Geography of Claudius Ptolemy, Stevenson, Edward Luther (Çev.), New York.
• Zos. Hist. (1967) Zosimos, Historia Nova, James J.Buchanan and Harold L. Davis (Ed.), Trinity University Press San Antonio, Texas.