Siyaset Felsefesinde Bir Eleştiri Olarak Anarşizm ve Eleştirinin Eleştirisi Üzerine

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 2, 593 - 610, 30.12.2022

Umut Turgut Yıldırım

https://doi.org/10.37093/ijsi.1092875

Öz

Anarşizm, genel manasıyla devlet başta olmak üzere tüm otorite/tahakküm biçimlerini ve modern kapitalist sistemi reddeden, bu kurumların olmadığı kendiliğinden işleyen bir toplumsal düzen kurma amacındaki felsefi geleneği ve siyasal ideolojiyi tanımlar. Bu anlamıyla anarşizm, modern siyaset felsefesi geleneklerinin fikir ve iddialarına eleştirel bir siyasal düşünce sistemi olarak konumlandırılır. Anarşizme yönelik bu konumlandırmanın kaynağı da anarşizmin o güne kadarki temel felsefi tartışmalardaki kabullerin aksi yönündeki argümanları ve yeniden yorumlamalarıyla ilişkilendirilmektedir. Bu anlamda, anarşizmin ortaya çıkışının siyaset felsefesi bağlamında bu araştırmaya gerekçe oluşturan iki temel meseleyi gündeme getirdiği görülmektedir: Anarşizmin var olan düzene yönelik eleştirel yeniden okumasının anlaşılması ve bu düzen eleştirisinin diğer geleneklerce nasıl ve hangi bağlamlarda eleştirildiğinin açıklanması. Bu doğrultuda araştırma, ilk olarak anarşizmin ortaya çıkışını, gelişimini ve anarşizm içindeki bireyci ve kolektivist geleneklerin ayrışma noktalarını ortaya koymaktadır. Sonrasında anarşizmin siyaset felsefesinin temel tartışmalarından devlet, özgürlük, eşitlik, mülkiyet ve siyasal sistem meselelerine getirdiği eleştirel yorumları, anarşizmin içindeki bireyci ve kolektivist ayrışmasını da dikkate alarak klasik anarşist kuramcıların fikirleri üzerinden irdelemektedir. Son olarak da diğer felsefi geleneklerin anarşizmin bu eleştirilerine yönelik karşı eleştirilerini tartışmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinin benimsendiği araştırmada anarşizmin devlete, eşitliğe, özgürlüğe ve adalete dair yaklaşımının kendi içinde görece uyumlu olduğu fakat mülkiyet ve siyasal sistem meselelerinde ayrıştığı savlanmaktadır. Anarşizmin diğer felsefi geleneklerce eleştirilerinin ise eşitliğin ve adaletin tam olarak sağlanabileceği, devletin ortadan kaldırılabileceği ve kapitalist üretim sisteminin çökeceğine dair anarşist fikirlere odaklandığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

siyaset felsefesi, anarşizm, anarşizmin eleştirisi

Teşekkür

Bu çalışmayı hazırlama fikri, İnönü Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Doktora Programı’nda Doç. Dr. Işıl Arpacı’nın “Siyaset Felsefesi Dersi”nde ortaya çıkmıştır. Bu vesileyle kendisine teşekkür ederim.

Anarchism as a Criticism in the Political Philosophy and on Critique of the Criticism

Öz

Anarchism, in general, is defined as the philosophical tradition and political ideology that rejects all forms of authority/domination, especially the state, and the modern capitalist system, and aims to establish a self-functioning social order without these political and economic institutions. Therefore, anarchism is defined as a system of political thought critical of the ideas and claims of modern political philosophy traditions. The source of these definitions towards anarchism is associated with anarchist arguments and reinterpretations that contradict the assumptions in the central philosophical debates up to that time. In this sense, the emergence of anarchism raises two main issues that lead to the research in the context of political philosophy: understanding anarchists’ critical re-reading of the existing order and explaining how and in which contexts this order that criticized by anarchism has been criticized by other traditions. Accordingly, the research first reveals the emergence and development of anarchism and the points of divergence of individualist and collectivist traditions within anarchism. Afterwards, the study examines anarchists' critical comments on the state, freedom, equality, property, and the political system, which are among the main discussions of political philosophy, through the ideas of classical anarchist theorists, considering the individualist and collectivist divisions within anarchism. Finally, the research discusses the countercritiques of other philosophical traditions to these criticisms of anarchism. From the article, which uses qualitative research methods, it is argued that anarchism's arguments on the state, equality, freedom, and justice are relatively compatible within themselves. However, there are different perspectives on the issues of property and the political system. The criticism of anarchism by other philosophical traditions has focused on anarchist ideas arguing that fulfilling equality and justice in all its parts, abolishing the state, and collapsing the capitalist economic system is possible.

Anahtar Kelimeler

political philosophy, anarchism, critique of anarchism

Kaynakça

• Aktan, C. C. (2019). Devlet felsefesi: eleştirel düşünceler. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 8(22), 239−254.
• Aktaş, Ü. (2012). Anarşizm. Okur Kitaplığı.
• Arnhart, L. (2018). Platon’dan Pinker’a siyasi düşünce tarihi. (A. K. Bayram & M. E. Okutan, Çev.). Adres Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 2016).
• Arvon, H. (2007). Anarşizm. (A. Kotil, Çev.). İletişim Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1951).
• Bakunin, M. (2006). Devlet ve anarşi. (M. Uyurkulak, Çev.). Agora Kitaplığı. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1873).
• Bakunin, M. (2013). Devrimci el kitabı. http://anarsizm.org/devrimci-el-kitabi-1866-mihail-bakunin (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1866).
• Bakunin, M. (2016). Tanrı ve devlet. (S. Ergün, Çev.). Öteki Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1882).
• Benlisoy, F. (2015). Anarşizm: Gönüllü düzene övgü. İçinde H. B. Örs (Der.), 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla modern siyasal ideolojiler (ss. 351−411). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bucci, J. (1971). Searching for the meaning of anarchism. The Journal of Education (Ideas Neglected in Educational Philosophy), 154(2), 61−68.
• Büyükbuğa, B. (2015). Anarko kapitaliz üzerine bir(inci) inceleme piyasa anarşizmi nedir? Liberal Düşünce Dergisi, 20(78), 23−43. https://dergipark.org.tr/tr/pub/liberal/issue/48157/609268
• Büyükbuğa Tarhan, B. (2018). Anarko kapitalizm üzerine ikinci inceleme: Piyasa anarşizminde güvenlik ve hukuk hizmetleri. Liberal Düşünce Dergisi, 23(89), 101−121. https://dergipark.org.tr/tr/pub/liberal/issue/43471/530921
• Cambridge Dictionary. (2022). Anarchy. https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/anarchy
• Carr, E. H. (1997). Michael Bakunin. (G. Zileli, Çev.). İletişim Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1937).
• Chomsky, N. (2013). Anarşizm üzerine. (T. Tosun, Çev.). Agora Kitaplığı. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 2005).
• Clark, J. P. (1978). What is anarchism? Nomos, 19, 3−28.
• Collin, P. H. (2004). Dictionary of politics and government. Bloomsbury Publishing.
• Çuhadar, C. (2013). Anarşizm düşüncesindeki farklılıklar. Dini Araştırmalar, 16(43), 105−122. https://dergipark.org.tr/tr/pub/da/issue/4480/61751
• Dahl, R. (1989). Democracy and its critics. Yale University Press.
• Duman, F. (2012). Devlet. İçinde H. Çetin (Ed.), Siyaset bilimi (ss. 75−114). Orion Kitabevi.
• Düz, O. (2007). Anarşist felsefe-imkânsızı istemek-. Birey Yayıncılık.
• Fiala, A. (2017). Anarchism. In E. N. Zalta (Ed.), The Stanford encyclopedia of philosophy. Stanford University. https://plato. stanford.edu/entries/anarchism/#ObjeRepl
• Godwin, W. (2001). Enquiry concerning political justice. Batoche Books.
• Guerin, D. (1970). Anarchism: From theory to practice, (M. Klopper, Trans.). Monthly Review Press.
• Hamowy, R. (Ed.) (2008). The encyclopedia of libertarianism. SAGE Publications.
• Heywood, A. (2007). Siyaset. (B. B. Özipek, B. Şahin, M.Yıldız, Z. Kopuzlu, B. Seçilmişoğlu & A. Yayla, Çev.). Adres Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1997).
• Heywood, A. (2013). Siyasal ideolojiler: Bir giriş, (A. K. Bayram, Ö. Tüfekçi, H. İnanç, Ş. Akın & B. Kalkan, Çev.). Adres Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1998).
• Heywood, A. (2018). Siyasetin ve Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları, (F. Bakırcı, Çev.). BB101 Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 2015).
• Kardeşler, K. (2014). Anarşizm-Bakunin-. Yason Yayınları.
• Kinna, R. (2005). Anarchism: A beginner’s guide. Oneworld Publications.
• Kropotkin, P. (2001). Karşılıklı Yardımlaşma. (I. Ergüden & D. Güneri, Çev.). Kaos Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1902).
• Kropotkin, P. (2013). Anarşist ahlak. (I. Ergüden, Çev.). Kaos Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1889).
• Kropotkin, P. (2015). Ekmeğin fethi. (M. Beyhan, Çev.). Agora Kitaplığı. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1892).
• Kropotkin, P. (2016). Etik. (S. Altıparmak, Çev. ). Öteki Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1921).
• Macit, M. H. (2010). Max Stirner anarşist, egoist, nihilist. Etik Yayınları.
• Marshall, P. (2003). Anarşizmin tarihi imkânsızı istemek-. (Y. Alogan, Çev.). İmge Kitabevi. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1992).
• Marx, C., Engels, F., & Lenin, V. I. (1979). Anarşizm ve anarko-sendikalizm. (S. Belli, Çev.). Sol Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1973).
• Meltzer, A. (2011). Anarchism: Arguments for and agaisnt. The Anarchist Library. https://theanarchistlibrary.org/library/albert-meltzer-anarchism-arguments-for-and-against #toc39
• Nicholson, P. (2001). Aristotales: İdealler ve gerçekler (H. Özdemir, Çev.). İçinde B. Redhead (Der.), Siyasal Düşüncenin Temelleri (ss. 31−51). Alfa Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1984).
• Peterson, S. A. (1987). Moral development and critics of anarchism. The Journal of Liberterian Studies, 8(2), 237−245.
• Proudhon, P. J. (2014). Federasyon ilkesi. (M. Özaslan, Çev.). Öteki Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1863).
• Proudhon, P. J. (2017). Mülkiyet nedir? (D. Çetinkasap, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1840).
• Sarıca, M. (1964). Pierre-Joseph Proudhon. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 30(3-4), 591−608.
• Soydan, B. (2014). Türkiye’de anarşizm: Yüzyıllık gecikme. İletişim Yayınları.
• Stalin, J. V. (2014). Anarşizm mi sosyalizm mi?. (A. Fırat, Çev.). Evrensel Basım Yayım. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1907).
• Stirner, M. (2013). Biricik ve mülkiyeti. (S. Türkis Noyan, Çev.). Kaos Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1844).
• Şenel, A. (2014). Siyasal düşünceler tarihi. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Taylan, Ö. (2021). Anarşizm. Astana Yayınları.
• Thoreau, H. D. (2013). Sivil itaatsizlik. (M. Olçum, Çev.). Kafekültür Yayıncılık. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1849).
• Tok, N. (2012). Siyasal ideolojiler. İçinde H. Çetin (Ed.), Siyaset Bilimi (ss. 117−186). Orion Kitabevi.
• Tok, N. & Koçal, A. V. (2013). Anarşizm. İçinde Ö. Çaha & B. Şahin (Der.), Dünyada ve Türkiye'de siyasal ideolojiler (ss. 395−445). Orion Kitabevi.
• Uğur, G. (2010). Dünden bugüne anarşizm ve anarşizmin çözmesi gereken sorunlar. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 133−158. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziuiibfd/issue/28323/300979
• Woodcock, G. (1996). Anarşizm bir düşünce ve hareketin tarihi. (A. Türker, Çev.). Kaos Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayımlanma tarihi 1962).
• Zileli, G. (2012). Anarşizm. İçinde G. Atılgan & E. A. Aytekin (Ed.), Siyaset bilimi: Kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler (ss. 317−329). Yordam Kitap.