İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesindeki eserlerin fizik öğretim programı ve ders kitapları açısından incelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 179 - 201, 30.06.2023

Fatmagül Kargın , Hatice Karaer

https://doi.org/10.24289/ijsser.1249666

Öz

Bu araştırma, İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesindeki (İBTTM) eserlerin Fizik öğretim programı ve ders kitapları açısından incelemek amacıyla yapılmıştır. Durum çalışması tercih edilen araştırmanın örneklemini müzenin “Optik”, “Fizik ve Teknik” bölümlerinde bulunan 17 eser oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri araştırmacılar tarafından hazırlanan ve uzman görüşü alınan şablondan, araştırmacının müze gezisi sırasında çektiği fotoğraflar, videolar, basılı/ online broşür ve kitaplardan toplanmış olup içerik analizi ile analiz edilmiştir. Elde edilen verilerden müzedeki 17 eserin Fizik öğretim programı ve ders kitapları ile uyumlu olduğu ve alan yazında tespit edilen bazı kavram yanılgılarını giderebilecek niteliğe sahip olduğu söylenebilir. Bu bağlamda müzedeki 17 eserin Fizik öğretim programı ve ders kitaplarına eklenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bilim ve Teknoloji Müzeleri, İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, Fizik Öğretim Programı, Fizik Ders Kitapları

Examination of the artefacts in the history of Islam Science and Technology Museum in terms of the physics curriculum and textbooks

Öz

This research was carried out to examine the artefacts in the History of Islam Science and Technology Museum in terms of the Physics curriculum and textbooks. The sample of the research, in which case study is preferred, consists of 17 artefacts in the "Optics", "Physics and Techniques" sections of the museum. The data of the research were collected from the templates prepared by the researchers and expert opinion, the photographs and videos taken by the researcher during the museum tour, and the printed/online brochures and books she collected and analysed by content analysis. From the analysis of the data, it was determined that 17 artefacts in the museum were compatible with the Physics curriculum and textbooks. In addition, it can say that the artefacts have the quality to eliminate some of the misconceptions found in the literature and in the ninth-grade science high school textbook. These reasons, it is recommended that the artefacts in the museum be added to the physics curriculum and textbooks.

Anahtar Kelimeler

Science and Technology Museums,, Islamic Science and Technology History Museum, Physics Curriculum, Physics Textbooks

Kaynakça

• Akman, B. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin müze eğitimine ilişkin görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 97-115.
• Aktekin, S. (2008). Müze uzmanlarının okulların eğitim amaçlı müze ziyaretlerine ilişkin görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 103-111.
• Alpagut, A., (2002). Çevre için eğitimde müzelerin ve müzeciliğin rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aydoğan, S. (2020). Müzelerin eğitimde kullanılmasına yönelik ortaokul öğretmenlerinin tutumları ve yeterlilik algılarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Baker, B. (2002). Using science centres as a resource. Australian Primary & Junior Science Journal, 18(1), 20-23.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Bozdoğan, A. E. (2007). Bilim ve teknoloji müzelerinin fen eğitimindeki yeri ve önemi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bozdoğan, A. E. (2008). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilim merkezlerini fen öğretimi açısından değerlendirmesi: Feza Gürsey Bilim Merkezi örneği. Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 19-41.
• Cansız-Aktaş, M. (2014). Nitel veri toplama araçları, eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. (Editör: M. Metin) Pegem Akademi, Ankara.
• Cebeci, D. (2019). Fen bilimleri öğretmenlerinin eğitimde müze kullanımıyla ilişkili görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Chin, C. (2004). Museum experience – a resource for science teacher education. International Journal of Science and Mathematics Education, 2, 63-90.
• Cohen, L., Manion, L. &Morrison, K. (2000), Research methods in education. London: Routledge Falmer.
• Cox-Petersen, A. M., Marsh, D. D., Kisiel, J. & Melber, L. M. (2003). Investigation of guided school tours, student learning, and science reform recommendations at a museum of natural history. Journal of Research in Science Teaching, 40(2), 200-218.
• Çalık, M. &Sözbilir, M. (2014). Parameters of content analysis. Education and Science, 39 (174), 33-38.
• Çetin-Özben, G. (2017). Türkiye’de eğitim müzeleri: Sorunlar ve çözüm önerileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çıldır, Z. (2007). Öğretmenlere müzede yetişkin eğitimi: Feza Gürsey Bilim Merkezi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çınar, C. (2021) Öğrencilerin sosyal bilgiler dersinde sanal müze kullanımı hakkında görüşleri: İstanbul örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Davey, L. (2009). The application of case study evaluations. Elementary Education Online, 8(2), 1-3.
• Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (2005). Introduction: the discipline and practice of qualitative research. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), The Sage handbook of qualitative research (pp. 1–32). Sage Publications Ltd.
• Dilli, R. (2014). Doğa tarihi müzelerinin eğitimdeki rolü. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40, 81-96.
• Durmuş, A. (2012). Sanal bilim ve teknoloji müzesinde eğitsel ara yüz ajanı kullanımının öğrencilerin ilgi ve başarılarına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Egüz, Ş. & Kesten, A. (2012). Sosyal bilgiler dersinde müze ile eğitimin öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi: Samsun ili örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, (1), 81-104.
• Ekelik, H. G. (2010). Sosyal bilgiler derslerinde müze faaliyetlerinin programlanması Konya Müzeleri örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Gılıç, İ. (2020). Sanal müze destekli işbirlikli ingilizce öğrenme etkinliklerinin ortaokul 7.sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama başarılarına ve sanal müze memnuniyetlerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Guisasola, J. M., Morentin, M. & Zuza, K. (2005). School visits to science museums and learning sciences: A complex relationship. Physics Education, 40 (6), 544-549.
• Güneş, B. (2017). Doğru bilinen yanlışlardan yanlış bilinen doğrulara: Fizikte kavram yanılgıları. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Harsh, S. (2011). Purpose full sampling in qualitative research synthesis. Qualitative Research Journal, 11 (2), 63-75.
• İnce, Z. (2021). Müzelerin coğrafya eğitimine katkısı: İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi. Namık Kemal Üniversitesi Ulak bilge Sosyal Bilimler Dergisi, 58, 476-492.
• Karakaş, S. (2018). Antalya uzay müzesi örneğinde bilim müzeleri ve eğitim ilişkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Kelly, J. (2000). Re thinking the elementary science methods course: A case for content, pedagogy, and informal science education. International Journal of Science Education, 22 (7), 755-777.
• Kesebir, G. (2021) Öğretmenlere yönelik çevrimiçi müze eğitimi tasarımının geliştirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kısa, Y. (2012). Sosyal bilgiler öğretiminde müze kullanımına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Kösebalaban, N. (1989). Eğitsel fonksiyonları açısından müze organizasyonu ve yönetimi: Türkiye’de müzecilik sorunları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Organizasyon ve İşletme Politikası Anabilim Dalı, İstanbul.
• Martin,L. M. (2004). An emerging research frame work for studying informal learning and schools. Science Education, 88(1), 71-82.
• Mcleod, J. & Kilpatrick, K. M. (2001). Exploring science at the science museum. Educational Leadership, 58(7), 59-64.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018a). Ortaöğretim Fizik dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018b). Anadolu Lisesi 9. Sınıf Fizik Ders Kitabı. MEB, Talim ve Terbiye Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018c). Anadolu Lisesi 10. Sınıf Fizik Ders Kitabı. MEB, Talim ve Terbiye Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018d). Anadolu Lisesi 11. Sınıf Fizik Ders Kitabı. MEB, Talim ve Terbiye Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018e). Anadolu Lisesi 12. Sınıf Fizik Ders Kitabı. MEB, Talim ve Terbiye Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018f). Fen Lisesi Fizik 9. Sınıf Ders Kitabı. MEB, Talim ve Terbiye Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018g). Fen Lisesi Fizik 10. Sınıf Ders Kitabı. MEB, Talim ve Terbiye Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018h). Fen Lisesi 11. Sınıf Fizik Ders Kitabı. MEB, Talim ve Terbiye Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018i). Fen Lisesi 12. Sınıf Fizik Ders Kitabı. MEB, Talim ve Terbiye Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Nacar, S. (2019). 7.sınıf görsel sanatlar eğitimi dersinin müzede işlenmesinin öğrenci başarısına katkıları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Parlak, L. (1997). Müze ve galerilerde sergileme tasarımına etki eden etmenler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research and evaluation methods: integration theory and practice. (4th ed). London and Thousand Oaks, CA: Sage.
• Rapp, W. (2005). Inquiry-Based environments for the inclusion of students with exceptional learning needs. Remedial and Special Education, 26 (5), 297-310.
• Salbacak, Z. (2011). Müze eğitimi alanında yapılmış olan lisansüstü tezlerin ve bitirme projelerinin belirlenen ölçütlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sofuoğlu, S. (2019). Müze eğitiminin eleştirel düşünme eğilimine ve problem çözme becerisine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sözver, E. (2015). Ortaokul 7.sınıf öğrencilerinin müze, kültür, tarih, alan bilgisi ve bilinç düzeylerinin incelenmesi: Kars İli örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Şahan, M. (2005). Müze ve eğitim. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, (4), 487-501.
• Şanlıer, A. (2018). Ortaokul 8. sınıf görsel sanatlar dersi müze uygulaması: İstanbul örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Şar, E. (2013). Eğitim fakültelerinde müze eğitimi dersi gerekliliği üzerine. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 83-90.
• Teker, A. (2002). Ankara ili merkez ilköğretim okullarında görev yapan 4 ve 5. sınıf öğretmenlerinin fen bilgisi dersinde eğitim araç-gereçlerini kullanma durumlarının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ustaoğlu, A. (2019). Ortaokul sosyal bilgiler derslerinde müzelerin önemi ve kullanılma durumlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Ültay, E., Akyurt, H.& Ültay, N. (2021). Descriptive content analysis in social sciences. IBAD Journal of Social Sciences, 6(10), 188-201.
• Ünal, Ş. (1999). Müze kavramının tarihsel süreç içerisinde gelişimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yaşar, E. (2014). Bilim müzesi ziyaretçilerinin müze istasyonundan öğrendiklerinin bilgi hiyerarşisi ile ölçülmesi ve istasyondan öğrenilenlerin istasyonun tasarım amacı ile karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A. (1996). Müzelerde çocuk eğitiminin müze koleksiyonları bağlamında değerlendirilmesi ve Rahmi M. Koç Sanayi Müzesi örneğinde irdelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yu, J. C. (1999). The national science and technology museum of Taiwan. Technology and Culture, 40(1), 107-113.
• Zülfikar, A. B. (2020). Değişen müze ve müzecilikte sergilemenin teknoloji boyutunun incelenmesi: Bursa panorama müzesi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.