Investigation of Social Support Perceptions of Families with Special Needs and Gifted Children in Terms of Various Factors

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 135 - 156, 31.12.2022

Güliz Kaymakcı , Miraç Ensar Şener , Bariş Doğrukök

Öz

Children who can read more quickly than their peers, can research and understand ideas and events, and are motivated to find solutions to problems are considered gifted. In terms of mental development, children with intellectual disabilities are more delayed than kids with typical development. Families with gifted and mentally challenged children interact in their social environment in ways including providing social support. The safe connections that a person makes with other people are what they see as social support, and they are crucial for helping that person overcome the problems he runs into and protecting him from all the consequences in his life. The purpose of this study is to compare parents of children with intellectual disabilities and parents of talented children in terms of their perceptions of social support, taking various factors into consideration. The survey model, which is a quantitative research technique, was employed in this study. 462 student families in different cities in Turkey, as well as 177 families with children who have been diagnosed with mental retardation and 285 families with children who have been identified as having special talents, make up the sample for this study, which was selected using the purposeful sampling method. As instruments for gathering data, "Information Form" and "Parental Social Support Scale" were utilized. The research was analyzed using the SPSS 20.0 program. The data show that families with gifted and mentally challenged children experienced limited and positive relationship with societal support. However, overall income level and the total number of children did have a significant impact on how families with talented children regarded society support. Parental closeness, mother/father education level, and the total number of diagnosed children did not. It has been found that the total income level, mother's education level, and the total number of children are effective while parental closeness, father's education level, and the total number of diagnosed children have no effect on how families with mentally retarded children perceive social support. Researchers may be advised to design organized studies using qualitative research techniques to ascertain how different need groups perceive social support.

Anahtar Kelimeler

Students with intellectual disability, gifted students

Özel Yetenekli ve Zihinsel Yetersizliği Olan Çocuğa Sahip Ailelerin Sosyal Destek Algılarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Öz

Özel yetenekli çocuklar; akranlarına nazaran kavrama hızı yüksek, olay ve kavramlar üzerinde araştırma-inceleme yapabilen ve karşılaştıkları problemleri çözmeye ilgili çocuklardır. Zihinsel yetersizliğe sahip olan çocuklar ise olağan gelişim gösteren çocuklardan zihinsel gelişim açısından daha geri kalmış çocuklardır. Hem zihinsel yetersizliğe sahip çocuğu olan hem de özel yetenekli çocuğa sahip ebeveynler bulundukları sosyal çevre içerisinde sosyal destek gibi etkileşimlerde bulunmaktadırlar. Sosyal destek algısı bireyin diğer bireylerle oluşturduğu güvenli etkileşimlerdir ve bireyin yaşamında var olan bütün etkilere karşı kalkan görevi gören, karşılaştığı problemleri çözmesine yardım etmesi açısından çok önemlidir. Bu bağlamda bu araştırmanın amacı; zihinsel yetersizlik tanısı almış çocuğu olan ebeveynler ile özel yetenekli çocuğu olan ebeveynlerin sosyal destek algı düzeyinin farklı değişkenler açısından incelenmesidir. Bu çalışma nicel araştırma yöntemlerinden biri olan tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Amaçlı örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenen bu araştırmanın örneklemini Türkiye’nin farklı illerinde bulunan zihinsel yetersizlik tanısı almış çocuğa sahip 177 ve özel yeteneklilik tanısı almış çocuğa sahip 285 ebeveyn olmak üzere toplam 462 öğrenci ebeveyni oluşturmaktadır. “Bilgi Formu” ile “Anne-Baba Sosyal Destek Ölçeği” veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Araştırmanın analizinde SPSS 20.0 programı kullanılmıştır. Çalışma sonucunda; özel yetenekli ve zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip ebeveynlerin sosyal destek algılarının orta düzeyde ve pozitif yönde, olumlu bir ilişki olduğu saptanmıştır. Özel yetenekli tanısı konulmuş çocuğa sahip ebeveynlerin sosyal destek algısı üzerinde ebeveyn yakınlık durumu, anne/baba eğitim düzeyi, tanı almış toplam çocuk sayısının anlamlı farklılık oluşturmadığı buna karşın toplam gelir düzeyi ve toplam çocuk sayısının anlamlı şekilde etki ettiği tespit edilmiştir. Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip ebeveynlerin sosyal destek algısına ebeveyn yakınlık durumu, baba eğitim düzeyi, tanı almış toplam çocuk sayısı etki etmezken toplam gelir düzeyi, anne eğitim düzeyi ve toplam çocuk sayısının ise etkili olduğu tespit edilmiştir. Sosyal destek algısının farklı gereksinim grupları üzerinde belirlenmesine yönelik nitel araştırma yöntemleriyle yapılandırılmış çalışmalar planlanması araştırmacılara öneri olarak getirilebilir.

Anahtar Kelimeler

özel yetenekli öğrenci, zihinsel yetersizliği olan öğrenciler, ebeveynlerin sosyal destek algısı

Kaynakça

• Aliyev, R. ve Erhan, T. (2017). Ortaokul öğrencilerinin algılanan sosyal destek düzeyi ve benlik algılarının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 401-418.
• Altuğ, Ö., Özkahraman, S. ve Çallı, F. (2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ebeveynlerin yasadıkları güçlüklerin incelenmesi. Ebeveyn ve Toplum Dergisi, 3(9), 69–78.
• Arıcıoğlu, A. ve Gültekin, F. (2017). Zihinsel engelli çocuk annelerinin sosyal destek ve gelecek kaygıları: psikolojik danışmanların rolü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 1-26.
• Baltaş, Z. (2000). Sağlık Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cobb, S. (1995) Social Support as a Moderatorof Life Stress Toward an Integrated Medicine, Classics From Psychosomatic Medicine, American Psychiatric Press, Inc., USA:377-398.
• Çakır, Y. ve Palabıyıkoğlu, R. (1993). 12-22 yaş grubundaki gençlerde çok yönlü algılanan sosyal destek ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik araştırması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çan- Aslan, Ç. (2010). Zihinsel engelli çocuğu olan anne ve babaların psikolojik belirtileri sosyal destek algıları ve stresle basa çıkma tarzlarının karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Bölümü, İstanbul.
• Çürük, N. (2008). Ankara il merkezindeki iş okullarında 1. ve 4. sınıfa devam eden zihinsel engelli çocukların annelerinin kaygı ve sosyal destek düzeylerinin karşılaştıkları problemlere göre incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Deveci, M. ve Ahmetoğlu, E. (2018). Zihin engelli çocuğu olan ailelerin algıladıkları sosyal destek düzeyinin incelenmesi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 123-131.
• Duygun, T. ve Sezgin, N. (2003). Zihinsel engelli ve sağlıklı çocuk annelerinde stres belirtileri, stresle başa çıkma tarzları ve algılanan sosyal desteğin tükenmişlik düzeyine olan etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 18 (52), 37-52.
• Eripek, S. (2002). Özel eğitim (4.Baskı). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Girli, A., Yurdakul, A., Sarısoy, M. ve Özekeş, M. (2000). Zihinsel engelli ve otistik çocukların anne babalarına yönelik grup danışmanlığının depresyon benlik algısı ve tutumları üzerine etkisi. (6), 2-9.
• Gölalmış- Erhan, G. (2005). Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Annelerin Umutsuzluk, Karamsarlık, Sosyal Destek Algılarının ve Gelecek Planlarının İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Görgü, E. (2005). 3–7 yas arası otistik çocuğa sahip olan annelerin algıladıkları sosyal destek düzeyleriyle depresyon düzeyleri arasındaki ilişki (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Işıkhan, V. (2005). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin psiko- sosyal ve sosyo -ekonomik sorunları. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 16(2), 1-20.
• Kaner, S. (2003). Ebeveyn Destek Ölçeği: Faktör yapısı, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Özel Eğitim Dergisi, 3(3), 57-72.
• Kaner, S. (2004). Engelli çocukları olan ana babaların algıladıkları stres, sosyal destek ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Bilimsel Araştırma Projesi Kesin Raporu, Ankara Üniversitesi.
• Kaner, S. (2010). Yenilenmiş ana-baba sosyal destek ölçeğinin psikometrik özellikleri. Eğitim ve Bilim, 3(157), 15-29.
• Karadağ, G. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin yasadıkları güçlükler ile ebeveynden algıladıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 315–322.
• Karakuş, F. (2010). Üstün Yetenekli Çocukların Anne Babalarının Karşılaştıkları Güçlükler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 127-144. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/mersinefd/issue/17373/181423.
• Kay, B. (2002). Zihinsel engelli ve engelli olmayan çocuğa sahip anne babaların algıladıkları sosyal destek düzeyleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kirk, Samuel. (1989). Exceptional children. Boston: Houghtin Mifflin.
• Koshy, V. (2002). Teaching Gifted Children: A Guide for Teachers. David Fulton Publishers, London.
• Kurtbeyoğlu, Z. ve Demirtaş, V. Y. (2020). Özel öğrenme güçlüğü tanılı çocuğu olan anne-babaların algılanan sosyal destek ve depresyon düzeyleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 50, 228-242.
• Lepore, S. J., Evans, G. W. ve Schneider, M. L. (1991). Kronik stres ve psikolojik sıkıntı arasındaki bağlantıda sosyal desteğin dinamik rolü. Kişilik ve sosyal psikoloji dergisi, 61(6), 899.
• Long, M.(2000). The psychology of education. London: Routledge Falmer
• Malecki, C. K. ve Demaray, M. K. (2002). Measuring perceived social support: Development of the child and adolescent social support scale (casss). Psychology in the Schools, 39(1), 1-18.
• Margalit, M., Leyers, Y., Ankonia, D. B. ve Avraham, Y. (1991). Community support in Israeli kibbutz and city families of children with disabilities, family climate and parental coherence. The Journal of Special Education, 24(4), 427–440.
• McMillan, H. ve J. Schumacher, S. (2006). Researchi in Education Evidence-Based İnquiry. Boston: Allyn and Bacon Inc.
• MEB. (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Resmi gazete. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm
• Nachshen, J. S., Garcin, N. ve Minnes, P. (2005). Problem behavior in children with intellectual disabilities: Parenting stress, empowerment and school services. Mental Health Aspects of Developmental Disabilities, 8(4), 105–114.
• Örsal, Ö. (1998). Eğitilebilir zekâ engelli çocuk velilerinin sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özkubat, U., Özdemir, S., Selimoğlu, Ö. G. ve Töret, G. (2014). Otizme yolculuk: Otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin sosyal destek algılarına ilişkin görüşleri. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 33(1), 323-348.
• Özmen, D. ve Çetinkaya, A. (2012). Engelli çocuğa sahip ailelerin yaşadığı sorunlar. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 23(3), 35-49. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/egehemsire/issue/49347/630323
• Öztabak, M. Ü. (2018). Özel/Üstün Yetenekli çocukların ailelerine yönelik rehberlik ve psikolojik danışmanlık. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori Ve Uygulama, 9(17), 79-106. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/eibd/issue/38615/447991.
• Sarı, H. (2007). Zihinsel engelli çocuğu olan ailelerde aile yüklemesi. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(2), 2-4.
• Şen, E. (2004). Engelli çocuğu olan ailelerin yaşadığı güçlükler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Şen, M. (2018). Türkiye’de engellilere yönelik istihdam politikaları: sorunlar ve öneriler. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 129-152. DOI: 10.32331/sgd.493016.
• Tezcan, M. (1985). Gençlik ve yabancılaşma. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 18(1), 121-127.
• Toprak, F. (2018). Zihinsel engelli ve üstün yetenekli çocuğa sahip ailelerin yaşam doyumları, yaşam kaliteleri ve sosyal destek algılarının karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ünal, S. (2009). Aile Psikolojisi ve Eğitimi. Malatya: İnönü Üniversitesi UNİZEM Yayınları.
• Varış, Y. A. ve Heki̇m, M. M. (2017). Özel gereksinimli bireyler ve müzik eğitimi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 29-42 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/gebd/issue/35209/390674.
• Whalen, S. ve Csikszentmihalyi, M. (1989). Olağan bir ergen popülasyonu ile yetenekli gençlerin öz imajlarının karşılaştırılması. Gençlik ve Ergenlik Dergisi, 18(2), 131-146.
• Yapıcı, Ş. (2010). Türk toplumunda ebeveyn ve eğitim ilişkisi. Turkish Studies, 5(4), 1544-1570.
• Yersel, B. Ö. ve Durualp, E. (2019). İşitme engeli ve dil konuşma bozukluğu olan Avrupalı annelerinin sosyal algıları. Bilim Eğitim Sanat ve Teknoloji Dergisi, 3(1), 1-12.