Evrimsel Ekonomik Coğrafya Perspektifinden Turizm Destinasyonlarının Evrimi, Krizler ve Dirençlilik Bağlamında Antalya Örneği

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 23, 154 - 181, 29.02.2024

İsmet Güney , Mehmet Somuncu

https://doi.org/10.25204/iktisad.1415073

Öz

Turizm sektöründe yaşanan krizler turizme odaklı bölgesel ekonomilerin mekânsal görünümüne yansımaktadır. Bu araştırmada, ulusal ve de küresel düzeyde önemli bir destinasyon olan Antalya’daki turizm kümelenmelerinde krizlerin oluşturduğu mekân organizasyonundaki değişimler araştırılmaktadır. Araştırmada karma yöntem kullanılmıştır. Birinci aşamada mekânsal istatistiğe dayalı kümelenmelerin tespiti için ArcGIS programında en yakın komşu analizi yapılmıştır. İkinci aşamada kümelenmelerin evrimi için mülakat verileri NVIVO programında kodlanma yapılmış ve ardından betimsel analiz yapılmıştır. Üçüncü aşamada farklı türde ve yapıdaki kümelenmelerin krizlere karşı dirençliliğinin belirlenmesi için ölçekler uygulanmış ve SPSS programında ANOVA testi yapılmıştır. Sonuç olarak bir bölgede farklı dönemlerde oluşum, gelişim ve değişimler gösteren kümelenmeler bulunmuştur. Kümelenmeler farklı konaklama sistemleri ve turizm pratikleri geliştirmişlerdir. Bunun sebebi farklı dönemlerde uygulanan ulusal ve yerel ölçekteki turizm politikaları, krizler ve talepte meydana gelen yapısal değişimler olmuştur. Araştırmanın en önemli sonucu kriz esnasında farklı kümelenmelerde uygulanan hayatta kalma pratikleri saptanarak gelecekte yaşanması muhtemel krizler için önemli kazanımlar olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Destinasyon Gelişimi, Kümelenme, Yer Seçimi, Karma Yöntem, Antalya

Evolution of Tourism Destinations from the Perspective of Evolutionary Economic Geography, Antalya Case in the Context of Crises and Resilience

Öz

Crises experienced in the tourism sector are reflected in the spatial appearance of regional economies focused on tourism. This research explains the changes in space organization caused by crises in tourism clusters in Antalya, an important destination at national and global levels. Mixed method was used in the research. In the first stage, nearest neighbor analysis was performed in the ArcGIS program to detect clusters based on spatial statistics. In the second stage, interview data were coded in the NVIVO program for the evolution of clusters, and then descriptive analysis was carried out. In the third stage, scales were applied to determine the resilience of clusters of different types and structures against crises and ANOVA test was conducted in the SPSS program. As a result, clusters that showed formation, development and changes in different periods were found in a region. Clusters have developed different accommodation systems and tourism practices. The reason for this has been national and local tourism policies implemented in different periods, crises and structural changes in demand. The most important result of the research is that the survival practices applied in crises occurring in different clusters are determined and determined as important gains for possible crises in the future.

Anahtar Kelimeler

Destination Development, Clustering, Location Selection, Mixed Method, Antalya

Kaynakça

• Akıncıoğlu, M. (1996). Antalya-Kemer’de turizm mekânına planlamanın etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Akkaşoğlu, S. ve Met, Ö. (2013, 5-8 Aralık). Krizlerin konaklama işletmelerine etkileri: Antalya’da bir araştırma. K. Karamustafa (Ed.), 14. Ulusal Turizm Kongresi içinde (s. 1016–1030). Detay Yayıncılık.
• Aktan, C. C. ve Yay, S. (2019). Evrimsel iktisat. SOBİAD Hukuk ve İktisat Araştırmaları Yayınları.
• Ataberk, E. (2022). Foça ve Dikili’de turizmin coğrafi mekân üzerindeki etkileri: Süreç, dinamikler ve değişimlerin karşılaştırılması. Turizm Akademik Dergisi, 9(1), 97-114. https://dergipark.org.tr/en/pub/touraj/issue/70329/980234
• Bağçı, E., ve İçöz, O. (2019). Digitalized tourism through Z and Alpha generation. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 232-256. https://doi.org/10.32572/guntad.578926
• Belussi, F. ve Caldari, K. (2009). At the origin of the industrial district: Alfred Marshall and the Cambridge school. Cambridge Journal of economics, 33(2), 335-355. https://doi.org/10.1093/cje/ben041
• Boschma, R. ve Martin, R. (2010). The handbook of evolutionary economic geography. Edward Elgar Publishing Limited.
• Brouder, P., Clavé, S. A., Gill, A. ve Ioannides, D. (Eds.). (2016). Tourism destination evolution. Routledge.
• Chong, K. L. (2014) The impact of sex tourism on hotel selection. International Journal of Tourism Sciences, 14(3), 106-115. https://doi.org/10.1080/15980634.2014.11434702
• Clancy, M. (2002). The globalization of sex tourism and Cuba: A commodity chains approach. Studies in Comparative International Development, 36(4), 63-88. https://doi.org/10.1007/BF02686333
• Creswell J. W. ve Plano Clark. (2018). Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi (Y. Dede ve S. Beşir Demir, Çev. Ed.). 3. Baskı. Anı Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş (M. Sözbilir, Çev.). Pegem.
• Çakır, Ö. (2002). Konaklama işletmelerinde satış ve pazarlama hatalarından kaynaklanan gelir kayıplarının tespiti ve önlenmesi (Belek yöresinde bir uygulama) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir.
• Çelik, N. (2006). Küreselleşme sürecinde gelişmekte olan ülkelerde teknolojik gelişme ve devletin rolü: Yeni sanayileşen ülkeler deneyimi ve Türkiye örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Demiray, G. (2019). Kriz önleme stratejisi kapsamında otel işletmelerinin uygulamış olduğu politikalar: Antalya örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• Demirtaş, B. (2017). Ekonomik krizler ve siyasi gelişmelerin Antalya turizmine yansımaları: Rusya pazarı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
• Ekici, R. (2013). Destinasyon yaşam seyri ve yerel halkın turizm gelişimine ilişkin tutumlarının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Antalya.
• Eriş, M.Ü. (2014). Sayfiye yıldızından taşra kazasına Erdek. T. Bora (Ed.), Sayfiye: Hafiflik Hayali içinde (s. 131-136) İletişim Yayınları.
• Erkuş Öztürk, H. (2008). The role of local and global networking for tourism firms and clusters: The case of Antalya (Unpublished doctoral dissertation). METU, Ankara.
• Gale, T. (2005). Modernism, postmodernism and the decline of British seaside resorts as long holiday destinations: a case study of Rhyl, North Wales. Tourism Geographies 7(1), 86-112. https://doi.org/10.1080/1461668042000324076
• Göçen, S. (2013). Turizm sektöründe kümelenmenin rekabetçi avantaj açısından katkılarının belirlenmesi: Antalya turizm bölgesi örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• Graham, B. (1995). Geography and air transport. John Wiley & Sons.
• Güneş, N. (2014). Yerel halkın turizm algısı ve turizme katılımı: Antalya Konyaaltı ve Kepez ilçesi örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Antalya.
• Güney, İ. (2021). Evrimsel ekonomik coğrafya perspektifinden turizm destinasyonlarının evrimi, krizler ve dirençlilik bağlamında Antalya örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Gürses, A. (2007). Turizm sektöründe sezon dışı talebi canlandırma stratejileri: Antalya ili örneği (Yayımlanmamış Tezsiz Yüksek Lisans Projesi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
• Hall, C. M., Prayag, G. ve Amore, A. (2017). Tourism and resilience: Individual, organisational and destination perspectives. Bristol: Channel View Publications.
• Hanna, M. (1986). Sightseeing trends in 1999. English Tourism Council.
• Harita Genel Müdürlüğü. (2021). Ortofoto uydu görüntüleri. Ankara
• Harvey, D. (2012). Sermayenin mekânları. Sel Yayıncılık.
• Harvey, D. (2014). Sermayenin muamması (S. Savran, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Işık, Ş. ve Zoğal, V. (2017). Turizm kentleşmesi kavramı: Antalya örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 26(2), 71-94. https://dergipark.org.tr/en/pub/ecd/issue/33350/371228
• Kapan, K. (2018). Turizm faaliyetlerinin şehirsel gelişmeye etkileri: Antalya örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Kaygalak, İ. (2011). Türkiye’de sanayi kümelenmesi: Uşak örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
• Kaygalak, İ. (2020). Mekân ve ekonomi, ekonomik coğrafyada yeni yaklaşımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Keleş, A. (2018). Türkiye’de turizm sektöründe yaşanan krizlere yönelik uygulanan kamu politikalarının etkinlik analizi (Antalya İli Konaklama İşletmeleri Örneği) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Kozak, M. A. Evren, S. ve Çakır, O. (2013). Tarihsel süreç içinde turizm paradigması. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24(1), 7-22. https://dergipark.org.tr/en/pub/atad/issue/16805/174577
• Köroğlu, Ö. ve Karaman, S. (2014). Doğaya dayalı turizm faaliyetlerinin gelişiminde toplum temelli doğal kaynak yönetiminin önemi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (1), 95-106. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10208/125386
• Lefebvre, H. (2014), Mekânın üretimi (I. Ergüden, Çev.). 2. Baskı. Sel Yayıncılık.
• Lew, A. A., Ng, P. T., Ni, C. C. ve Wu, T. C. (2016). Community sustainability and resilience: Similarities, differences and indicators. Tourism Geographies, 18(1), 18-27. https://doi.org/10.1080/14616688.2015.1122664
• Luthe, T. ve Wyss, R. (2014). Assessing and planning resilience in tourism. Tourism Management, 44, 161-163. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2014.03.011
• Ma, M. ve Hassink, R. (2013). An evolutionary perspective on tourism area development. Annals of Tourism Research, 41, 89-109. https://doi.org/10.1016/j.annals.2012.12.004
• Mc Kenna, E. (1994). Business psychology and organisational behaviour. Lawrence Earlbaum Associates Ltd.
• Müderrisoğlu, B. ve Gezici Korten, F. (2015). Mevcut yığılmaların kümelenmeye dönüşümünde ilişkilerin mekânsal dağılımı ve yakınlık olgusu. Planlama Dergisi, 25(2), 107-121. https://jag.journalagent.com/planlama/pdfs/PLAN_25_2_107_121.pdf
• Nelson, R. R. ve Winter, S. G. (1982). The Schumpeterian tradeoff revisited. The American Economic Review, 72(1), 114-132. https://www.jstor.org/stable/1808579
• Nolan, R. L. ve Croson, D. C. (1995). Creative destruction: A six-stage process for transforming the organization. Harvard Business Press.
• Ongun, U. (2004). Krizlerin Antalya turizmine etkileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• Özoran, B. A. (2017). Kaos: Örgütler için bir risk mi yoksa bir fırsat mı?. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 6(4), 253-269.
• Özyurt, P. M. (2018). Turizm gelişiminin yerel halkın bireysel ve toplumsal yaşam kalitesi üzerine etkilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Antalya.
• Pendall, R., Foster, K. ve Cowell, M. (2010). Resilience and regions: Building understanding of the metaphor. Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 3, 71-84. https://doi.org/10.1093/cjres/rsp028
• Ritchie, B. W. (2009). Crisis and disaster management for tourism. Channel View Publications.
• Rodrigue, J., P. (2020). The geography of transport systems. 5. Edition. Routledge.
• Sarkım, M. (2007). Sürdürülebilir turizm kapsamında turistik ürün çeşitlendirme politikaları ve Antalya örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
• Sayın, M. (2017). Bölgesel rekabetçilik ve kümelenme: Alanya turizm konaklama sektörü, küme analizleri ve strateji önerisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• Schumpeter, J.A. (1942). Capitalism, socialism and democracy. 3rd Edition. George Allen and Unwin.
• Smith, N. (2017). Eşitsiz gelişim (E. Soğancılar, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Soja, E. (2017). Postmodern coğrafyalar (Y. Çetin, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Sönmez, S., Apostolopoulos, Y. ve Tarlow, P. (1999). Tourism in crisis: Managing the effects of terrorism. Journal of Travel Research. 38(1), 13-18. https://doi.org/10.1177/004728759903800104
• Şavran, T. G. (2009). Sosyolojide nicel ve nitel araştırma yöntemleri. N. Suğur (Ed.), Sosyolojide araştırma yöntem ve teknikleri içinde (ss. 78-96). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Topuz, Ç. (2009). Kriz yönetimi ve turizm sektörüne etkileri (Belek bölgesindeki otel işletmelerine yönelik bir uygulama) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• UNISDR, UNDP ve IUCN, (2009). Making disaster risk reduction gender sensitive: policy and practical guidelines. Geneva: UNISDR, UNDP and IUCN.
• United Nations World Tourism Organization. (2018, 1 Şubat). UNWTO tourism highlights. https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876
• United Nations World Tourism Organization. (2019). UNWTO tourism highlights https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284421152
• United Nations World Tourism Organization. (2020). UNWTO tourism highlights. https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284422456
• Urry, J. (2009). Turist bakışı. (E. T. Yıldız, Çev.). Bilge Su.
• Whitman, Z., Stevenson, J., Kachali, H., Seville, E., Vargo, J. ve Wilson, T. (2014). Organisational resilience following the Darfield earthquake of 2010. Disasters. 38(1), 148-177. https://doi.org/10.1111/disa.12036
• Yazar, A. (2017). Kıyı alanlarında turizm odaklı mekansal dönüşüm: Antalya Kemerağzı-Kundu örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Antalya.
• Yiğit, S. (2014). Kümelenme teorisi: Kavramsal bir çerçeve. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(3), 107-128.
• Yüncü, D. (2015). Destinasyon yönetimi. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Zaman, S. (2005). Kemer’in turizm coğrafyası (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum.