Sühreverdî’nin Tanrı Tasarımı: Nûru’l –Envâr

Yıl 2015, Sayı: 3, 49 - 70, 30.06.2015

Mahmut Meçin

Öz

Makalenin konusu İslam felsefesinin İşrak Okulu kurucusu Sühreverdî’nin Tanrı anlayışıdır. Konu, Sühreverdî’nin eserleri temele alınarak işlenmiştir. Bu çalışmada amaç, Sühreverdî’nin eserlerinde geçen ve son derece önemli görülen Tanrı anlayışını, Sühreverdî’nin ifadesiyle Nûru’l Envâr’ı anlamaya dönük özgün bir metin oluşturmaktır. Sühreverdî’nin, tüm bir varlığı nur, karanlığı ise yokluk olarak gördüğü, varlık hiyerarşisi ve mertebesini nurla açıkladığı, varlıkların varoluş şansı ve epistemolojik değerinin nurdan alınan nasibe göre belirlendiği, tüm nurların ve dolayısıyla varlıkların kaynağı ve merkezinin nurların nuru olan Nuru’l Envâr olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sühreverdî, Nûr, Nûrlar Hiyerarşisi, Nûru’l Envâr

Suhrawardi's Conceptions Of God: Nur al-Anwar

Öz

The subject of the article is the understanding of God in Suhrawardi, who is the founder of Ishraq (Illumination) School of Islamic philosophy. The subject is discussed based on the works of Suhrawardi. The aim of this study is to create a unique text in order to understand the concept of God or Nuru’l Anwar in Suhrawardi’s words, which is mentioned in the works of Suhrawardi and is regarded as extremely important. The conclusion is that Suhrawardi sees the whole existence as light and the darkness as nonexistence, he explains the hierarchy and stages of reality with light, the chance of existence and epistemological value for beings is determined based on their share of light, and that the source and centre of all lights and hence of all beings is Nuru'l Anwar that is light of all lights.

Anahtar Kelimeler

Suhrawardi, Light, Hierarchy of Lights, Nuru

Kaynakça

• Abbas, Mirza, İranname, Haydarabad: 1304HŞ (1925).
• Alıcı, Mehmet, Kadim İran’da Din, İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2012.
• Armağan, Mustafa, (ed.), İslam’da Bilgi ve Felsefe, (ed.), İstanbul: İz Yayıncılık, 1997.
• Aştiyani, Celaleddin, Zertuşt: Mazdayesna ve Hukumet, Tahran: Şirket-ı Sahami-yı İntişar, 1381HŞ (2003).
• Bakırî, Mehr, Dinha-yı İran-ı Bastan, 4. Baskı, Neşr-ı Katre, Tahran 1389HŞ (2010).
• Corbin, Henry, Revabıt-i Hikmet-i İşrak ve Felsefeyi İrani Bastan, (Farsça çev. Ahmed Ferdid) Tahran.
• Fahri, Macit, İslam Felsefesi Tarihi, çev: Kasım Turhan, İstanbul: İklim Yayınları, 1992.
• Gaffarî, Seyyid Muhammed Halid, Ferheng-i İstilahat-ı Asarı Şeyh-ı İşrâk, Tahran: Encümen-i Asar ve Mefahîr-i Ferhengî, 1380HK.
• Gazzâlî, “Mişkâtü’l Envâr”, Mecmuâtu Reasilî İmam Gazâlî, , Beyrut: Daru’l Fikr 1416HK.
• Gilson, Etienne, Tanrı ve Felsefe (çev. ve önsüz, Mehmet Aydın), İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1999.
• Hakikat, Lale Zehra, Restağiz Kasru’ldeştî, “Berresî Sıfatı İlm Bı Zâtı Hak Teâla ez Didgâhı Eflatun ve Molla Sadrâ”, Fasılname-ı Endişe Dinî Danışgâhı Şirâz, Sayı, 43, Yaz/ 2012.
• Izutsu, Toshihiko, İslam’da Varlık Düşüncesi, çev. İbrahim Kalın, İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• İhvân-ı Safâ, Resâil-u İhvân-ı Safâ, neşr. Butrus el-Bustânî, Beyrut: Darü’s-Sadr, 1957.
• İkbal, Muhammed, İslam Felsefesine Bir Katkı, çev. Cevdet Nazlı, İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Kadirdan, Mehrdad, Caygah-ı Nûr ve Ateş Der Ayin-ı Zertuşt, Şiraz: İntişarat-ı Ufk-ı Pervaz, 1388HŞ (2009).
• Kaya, Mahmut, İslam Felsefesi Metinleri, İstanbul: Klasik Yayınları 2003.
• Keyanî, Ferzan (ed.), Zertuşt: Peyamberi ki Ez Nû Bayed Şinakht, Tahran: İntişarat-ı Cami, 1388HŞ (2009).
• Kılıç, Cevdet, “Sühreverdî’nin Varlık Düşüncesinde Nurlar Hiyerarşisinde ve Meşşaî Felsefe ile Karşılaştırılması”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13:2 (2008).
• Meçin, Mehmet Mekin, “Gatalar’a Göre Zerdüşt”, Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• _________ Üç Müslüman Bilge (çev. Ali Ünal, İstanbul: İnsan Yayınları, 2009.
• Oymak, İskender, Zerdüştlük (İnanç, İbadet, Adetler), Elazığ: 2003.
• Purnamdariyan, Taki, Akl-i Sorkh: Şerh ve Te’vil-i Dastanha-yi Remzi-yi Sühreverdi, Tahran: İntişarat-i Sokhen, 1390HŞ (2011).
• Sâcıdî, Ali Muhammed, “Rabıta-i Khoda Ba Nizami Hesti Ez Didgâhe Hekim Sühreverdi”, Neşriye-i Danişgede-i Edebiyat ve Ulumi İnsanî, Tebriz Üniversitesi, Yıl, 48, s. 194, İlkbahar 1384HŞ (2005).
• Settegast, Mary, Angah ke Zertuşt Sokhen Goft, (Farsça çev. Şehrbanu Saremi, Tahran: İntişarat-ı Koknos, 1390HŞ (2011).
• Sevil, Ekrem, Platon’un Tanrı Anlayışı, İstanbul: Birey Yayıncılık, 2007.
• Sühreverdî, “el-Telvihât el-Levhiyye vel-Arşiyye”, Mecmûa-ı Musanıfat-ı Şeyh-ı İşrâk içinde c. 1 .(s. 1-122), tashih, Henry Corbin, S. H. Nasr, Tahran: Müessese-i Mutalaât ve Tahkikât-ı Ferhengî, 1375HŞ.
• _________, Heyâkilu’n-Nûr, (Tashih: Muhammed Kerim Zencânî Asl, Tahran: Neşr-ı Nokta, 1379HK.
• _________, Hikmetü’l İşrâk, (Tashih Henry Corbin, Tahran: Mewsuât-ı Mutalaât ve Tahkikat-ı Ferhengî, 1373HK.
• Şehrezûri, Şemseddin, Nezhetu’l-Ervah ve Ravzetu’l-Efrah (Tarihu’l Hukemâ), Farsça çev. Maksud Ali Tebrizî, Tahran: İntişarat-i İlmi ve Ferhengî, 1365HK.
• _________, Şerh-i Hikmetu’l İşrâk, Tahran: Müessese-i Mütalaât ve Tahkikât-ı Ferheng, 1372HK.
• Şehzadî, Rustem, Cihanbini-yi Zertuşti, Tahran: İntişarat-ı Fravahr, 1388HŞ (2009).
• Şerif, M. Muhammed,(ed.), İslam Düşüncesi Tarihi, İstanbul: İnsan Yayınları, 1990).
• Uşideri, Cihangir, Danişname-yi Mazdayesna, Tahran: Neşr-ı Merkez, 1370HŞ (1992).
• Ülken, Hilmi Ziya, İslam Düşüncesi, İstanbul: Ülken Yayınları, 1995.
• Yamauchi, Edwin M., İran ve Edyan-ı Bastan, (Farsça çev. Menuçehr Pızeşk Tahran: İntişarat-ı Koknos, 1390HŞ (2011).
• Yazıcı, Eyüp Bekir, “Şihabüddin Sühreverdî’nin Hikmet-i İşrâk Anlayışı”, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniv. Sosyal Bilimler Ens. Felsefe ve Din Bilimleri ABD., 2000.
• Yörükan, Yusuf Ziya, , “Şeyh Sühreverdî’nin Felsefesi,” Mihrab, Şehzadebaşı Evkâf Matbaası Yıl, 1, Sayı, 19-20, Eylül 1924.