Cevşen-i Kebîr ile İlgili Rivâyetlerin Tespit, Tahlil ve Değerlendirmesi

Yıl 2014, Sayı: 2, 153 - 176, 31.12.2014

Mustafa Öztoprak

Öz

Cevşen, Şiî kaynaklı, içinde 1001 esmanın geçtiği bir rivâyettir. Şiî kaynaklarda yaygın olan Cevşen, Sünnî Müslümanlar arasında da az da olsa tanınmak¬tadır. Cevşen rivâyeti, isnâd açısından tek bir tarike sahiptir. Ancak onun geçtiği kitaplara bakıldığında, her birinde farklılıklar arz eden bir nakille karşılaşmak mümkündür. Türkiye’de ve Şiî kaynaklardaki Cevşen arasında farklılıklar tespit edilmektedir. Cevşen, Şiî’lerin ikinci derece kaynaklarında geçmektedir. Söz konusu kaynakların ilki hicri 905’te vefat eden Kefamî’ye aittir. Cevşen’in geçtiği kitapların hepsi Kefamî’nin Beledü’l-emîn isimli kitabını kaynak göstermektedirler. Ancak rivâyetin isnâdında bulunan son râvî Musa Kâzım ile Kefamî arasında 701 yıl vardır. Cevşen’in arada bulunan bu kadar zamanda başka herhangi bir kaynakta geçmemesi, sonradan oluşturulduğu kanaatini güçlendirmektedir. Ehl-i Sünnet kaynaklarında geçmeyen, sadece Şiî kitaplarda zikredilen Cevşen hakkında farklı âlimlerin değerlendirmeleri bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cevşen, rivâyet, Şia, Ehl-i Sünnet, esmâü’l-hüsnâ

Detection, Analysis and Criticism on Riwayahs about the Big Jawshan

Öz

The Jawshan, Shia origin, where in late 1001 names is a riwayah. Jawshan more common in the world of Shia, Ahi al-Sunnah is known among Muslims, though few in number.The Jawshan of the riwayah, in terms of attributing one has tarik. But now that his book Looking at the differences in each encounter is possible to supply a transplant.The Jawshan lcnown in Turkey rat- her than the difference between Shia are determined.The Jawshan is mentioned in secondary sources of Shia sources.That the resource in question is the earliest period belongs to Kef'amî'y who died in 905 Hijri calendar.Jawshan later, ali of the boolcs that illustrate Kef amî'y resources. But the riwayah is located in the attributing of the last 701 years Kef'amî with rave Musa Kâzım pass. Meanwhile, this much time to go through any other source strengthens the conviction that he subsequently created.Ahl al-Sunnah sources published only mentioned in the books of Shia scholars ratings are different about the Jawshan.

Anahtar Kelimeler

Jawshan, riwayah, Shia, Ahl al-Sunnah, al-asma al-husna

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybanî, el-Müsned, nşr. Şuayb Arnaûd, Müessesetü’l-Kurtuba, Kâhire 1375.
• Aydınlı, Abdullah, “Ebû Râfî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1994, X, 211.
• Aydınlı, Abdullah, Cevşen Duası- Kaynakları Hakkında Bir İnceleme-, Usul: İslâm Araştırmaları, 2011, sayı: 15, s. 7-29.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil, el-Câmiu’s-sahîh, nşr. Mustafa Dîb el-Buğa, Dâru İbn Kesîr, Lübnan 1407.
• el-Cevziyye, İbn Kayyım, Zâdü’l-meâd fi hedyi hayri’l-ıbâd, Müessesetü’r-Risâle, thk. Şuayb Arnaûd ve Abdülkadir Arnaûd, Beyrut 1407.
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadis Edebiyatı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları (İFAV), İstanbul 1997.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eşâs es-Sicistânî, es-Sünen, nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, Dâru’l-Fikr, y.y., ts.
• Ebû Gudde, Abdülfettâh, Mevzû Hadisler, İnsan Yayınları, İstanbul 1997.
• Erul, Bünyamin, Cevşen Nedir, Ne Değildir?, yy., ts.
• Nisâbûrî, Hâkim Mustafa b. Abdullah Ebû Abdillâh, el-Müstedrek ala’s-sahıhayn, nşr., Mustafa Abdülkadir Ata, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1411.
• Gümüşhanevî, Ahmet Ziyâüddîn, Mecmûatü'l-ahzâb: Şazeli, Nakşibendi, Muhyiddin el-Arabi, y.y., t.s.
• İbn Asâkir, Ebû’l-Kasım Ali b. el-Hasen, Tarîhû Dımaşk, nşr. Abdulkâdir Bedran, Suriye 1332.
• İbn İshak, Ebû Abdullah Muhammed b. İshak b. Yesâr, es-Siretü’n-nebeviyye thk. Ahmet Ferid el-Mezidî, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1424.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-nihâye, Mektebetü’l-maârif, Beyrut ts.
• İbnü’l-Esîr, İzzettin Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed el-Cezerî, el-Kâmil fi’t-târih, Dâru Sadır, Beyrut 1965.
• İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed el-Cezerî, Üsdü’l-gâbe fi ma’rifeti’s-sahâbe, Dârü'ş-Şaab, Kâhire 1989.
• Kandemir, Yaşar, Mevzû Hadisler, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1997.
• Kandemir, Yaşar, “Tedbiri Elden Bırakmamak”, Altınoluk Dergisi, İstanbul 2004, sayı: 221, s. 28.
• Karataş, Mustafa, Hadislerin Sayısı, Nun Yayıncılık, İstanbul 2008.
• Kef’amî, Takıyyüddîn İbrahim b. Ali b. Hasen b. Muhammed el-Âmilî, Beledü’l-emîn ve’d-dir’u’l-hasîn, thk. Alâüddîn el-A’lamî, Müessesetü’l-A’lemî, Beyrut 1418.
• Kırbaşoğlu, Hayri, İslâm Düşüncesinde Hadis Metodolojisi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2000.
• Meclisî, Muhammed Bakır b. Muhammed Taki b. Maksud Ali, Bihârü'l-envâri’l-câmia li-düreri ahbari’l-eimmeti'l-ethar, Müessesetü'l-Vefa, Beyrut 1403.
• Muhammed Rızâ el-Muzaffer, Akâidü’l-imâmiyye, Mektebetü’l-ebhâsi’l-akâidiyye, Tahran ts.
• Müslim, Ebû’l-Huseyn el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-sahîh, nşr. Muhammed Fuad Abdülbâkî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
• Nursî, Saîd, Lemalar, Sözler Yayınevi, İstanbul 1990.
• Nursî, Saîd, Şualar, Sözler Yayınevi, İstanbul ts.
• Nursî, Saîd, Sözler, Sözler Yayınevi, İstanbul ts.
• Nursî, Saîd, Emirdağ Lahikası, Sözler Yayınevi, İstanbul ts.
• Nursî, Saîd, Kastamonu Lahikası, Sözler Yayınevi, İstanbul, 1991.
• Safedî, Selahaddin Halil b. Aybek b. Abdullah, el-Vâfî bi’l-vefâyât, Neşriyatü’l-İslâmiyye, byy., ts. Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2007.
• Sebzevarî, Hacı Molla Esrâr Hadi b. Mehdî Hâdî, Şerhu duâ’i’l-cevşeni'l-kebîr, thk. Necefkulî Habibî, Danişgâh-ı Tahran, Tahran 1296.
• Sofuoğlu, Cemal, “Şiî-i İmamiyyenin Hadis Anlayışı”, Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiîlik Sempozyumu, İstanbul 1993.
• Topaloğlu, Bekir, “Esmâü’l-hüsnâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi(DİA), Ankara, 1995, XI, 404-418.
• Toprak, Mehmet, “Cevşen”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara 1993, VII, 462-464.
• Usta, Aydın, “Zırh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara 2013, XLIV, 391-394.
• Uysal, Muhittin, Tasavvuf Kültüründe Hadis, Yediveren Yayınları, Konya 2001. Üzüm, İlyas, “Şiî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2010, XXXIX,118.
• Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vakıd el-Eslemî Kitâbü’l-meğâzî, thk. Marsden Jones, Alemü’l-Kütüb, Beyrut 1966. Yeniay, Adnan, Cevşen Duasının Hadis İlmi Açısından Kritiği, Sivas, 2008, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Yeşil, Mahmut, Va’z Edebiyatında Hadisler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2001.
• Yıldırım, Enbiya, Hadisler ve Zihinlerdeki Sorular Büyük Muhaddis Şuayb Arnavud İle Söyleşi, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2011.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Osman, Târîhu’l-islâm ve Vefeyâtü’l-meşâhîri ve’l-a‘lâm nşr. Ömer Abdü’s-Selâm et-Tedmirî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1987.
• Ziriklî, Hayreddîn Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fârisî, el-A’lâm kâmûsu terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ, Dâru’l-İlim, Beyrut 2002.