Siyer Kaynaklarına Göre Harb Hud’a’dır Rivayeti Ve İlgili Kavramlar

Yıl 2023, Cilt: . Sayı: 19, 1 - 16, 30.06.2023

Cafer Acar

Öz

Savaş, insanlığın tarihin akışı içinde sürekli şahitlik ettiği bir realitedir. Târih boyunca savaşların kazanılması için geliştirilen stratejiler vardır. Savaş söz konusu edildiğinde İslam Peygamberi Hz. Muhammed’in gazve ve seriyyeleri gerek Müslümanlar gerekse oryantalistler nezdinde özel ilgi görmüştür. Hz. Peygamber’e nispet edilen “Harb Hud’adır” sözü bu stratejinin bir tezahürü olarak algılanmıştır. Allah Resulü kendisini öldürmek isteyen, müminleri yurtlarından çıkaran, zayıf insanlara hayat hakkı tanımayanlarla gerekli hallerde savaşmıştır. Onlarca gazve ve seriyye ile bu mücadeleyi yapmıştır. Buradan hareketle Allah Resulü, stratejiye dair dikkate değer örnekler sunmuştur. Bu makalede Hz. Peygamber’in risalet mücadelesinde uyguladığı stratejilerden biri olan düşmanın yanıltılması anlamıyla öne çıkan hud’a üzerinde durulmuştur. Hud’a kelimesi her ne kadar Türkçemize “hile” şeklinde tercüme edilmiş ise de bu tercümeyi tercih etmediğimizi ifade etmeliyiz. Zira hud’a meşruiyeti oluşmuş savaşlar bağlamında gündeme gelmektedir. Hile ise Türkçede genel olarak her alanda gayri meşru aldatmalar için kullanılmıştır. Hud’a, Hz. Peygamber’in gazve ve seriyyelerde uyguladığı stratejilerin bir parçası olarak görülmelidir. Düşmanın yanıltılarak alt edilmesi üzerine kurulu bu strateji, başarılı sonuçların elde edilmesinde bir basamak olmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Gazve, Seriyye, Kıtal Hud’a, Hile.

Kaynakça

• Abdülbaki, Fuad. Mu‘cemu’l-Müfehres li elfazı’l-Kur’ân. 1 c. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef. 11 c. Beyrut: Mektebu’l-İslamî, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. Beyrut: y.y., 1405/1985.
• Azîmâbadî, Ebû’t-Tayyib Muhammed Şemsü’l-Hak b. Emir Ali. Avnu’l-ma’bûd şerhu Sünen-i Ebî Davûd. 14 c. Beyrut: Daru kutubi’l-İlmiyye, 1415.
• Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr b. Abdülhâlik el-Atekî. el-Bahru’z-Zehhâr. 18 c. Beyrut: Müessesetü ulûmi’l-Kur’an, 1988.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 2. bs. 8 c. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Çağrıcı, Mustafa. “Yalan”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 13:297. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Çetin, Mustafa. “Keyd”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 25:346-47. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
• Dalkılıç, Bayram. “Eleştirel Açıdan Bir Kimlik ve İnanç Örtüsü Olarak ’Takiy-ye”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 7 (2003): 113-39.
• Danış, İsmail. “Tevriye”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 41:45-47. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Dârimî, Ebû Muhammed b. Abdullah b. Abdurrahman. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Dineverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvûd b. Venend ed-Dîneverî. Ahbâru’t-tıvâl. 1 c. Beyrut: Daru ihyai kutubi’l-Arabî, 1960.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Garar”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope-disi, 8:366-71. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996.
• Ebû Avâne, Ya’kub b. İshak b. İbrahim en-Neysaburî. Müstahrec. 5 c. Beyrut: thk. Eymen b. Arif ed-Dimeşkî, Daru’l-Ma’rife, 1998.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. El-Eş’as b. İshak b. Beşir b. Şeddad b. Amr b. İmrân el-Ezdi es-Sicistânî. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ebû Rîde, Cemal Ahmed Süleyman. “el-Hideu’l-Askeriyyetü li’l-Müslimine fi Sadri’l-İslâm”. Yüksek Lisans Tezi, Gazze Üniversitesi, 2009.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Ali b. Müsenna. Müsned-i Ebû Ya’la el-Mevsılî. 13 c. Bey-rut: hk. Hüseyin Selim Esed. Dârü’s-Sekâfeti’l-Arabî, 1992.
• Ezrakî, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdillâh b. Ahmed b. Muhammed el-Ezrakî. Ahbaru Mekke, thk. Rüşdi Salih. Beyrut: Daru’l-Endelüs, t.y.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî et-Taberistânî. Mefâtîhu’l-gayb. 32 c. Beyrut: Daru ihyai’t-turasi’l-Arabî, 1420.
• Günday, Hacı Mehmet. “Tağrîr”, 39:375-76. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010.
• Halil b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitabü’l-Ayn. 8 c. Beyrut: Daru Mektebeti Hilal, t.y.
• Hattabî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el- Hattâbî el-Büstî. Meâlimü’s-Sünen. Haleb: Matbaatü’l-ilmiyye, 1932.
• İbn Battal, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî. Şerhu Sahihi’l-Buhârî, thk. Ebû Temim Yasir b. İbrahim. 10 c. Beyrut: Daru neşr, 2003.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekir Abdullah İbn Muhammed. el-Kitabu’l-Musannef fi’l-ehâdisi ve’l-âsâr. 7 c. Beyrut: thk. Kemal Yûsuf el-Hût, Müessesetü’l-Kütübi’s-Sikafe, 1989.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 13 c. Kahire: Mektebetü’l-gureba, 1996.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. Cevâmi‘u’s-Sîre. 1 c. Beyrut: Daru kutubi’l-İlmiyye, 1989.
• İbn Hibbân. es-Sîretü’n-Nebeviyye ve Ahbaru’l-Hulefa. 2 c. Beyrut: Müsssesetü kutubi’s-sikafiyye, 1991.
• İbn Hişam. Siret-i İbn Hişâm, Trc. Hasan Ege. 4 c. İstanbul: Kahraman Yayınla-rı, 1994.
• İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî el-Kureşî el-Medenî. el-Mübtedei ve’l-meb’as ve’l-megâzî. 1 c. Beyrut: Daru’l-fikr, 1978.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünen. 2 c. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 6 c. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.
• İbn Râhûye, Ebû Ya‘kūb İshâk b. İbrâhîm b. Mahled et-Temîmî el-Hanzalî el-Mervezî. Müsned. 6 c. Beyrut: Daru kutubi’l-Arabî, 2002.
• Ma’mer b. Raşid, Ebû Urve Ma‘mer b. Râşid el-Basrî es-San‘ânî. el-Cami’ (Ab-dürrezzak’ın Musannefi içinde 11-12. cild). 12 c. Beyrut: Mektebu’l-İslamî, 1403.
• Mutçalı, Serdar. Arapça Türkçe Sözlük. 1 c. İstanbul: Dağarcık Yayınları, 1995.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. el-Müfredât elfazı’l-Kur’an. Dimaşk: Daru’l-kalem, 1992.
• Seâlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl es-Seâlibî. Fıkhü’l-lüga ve Sirru’l-Arabiyye. Beyrut: Daru ihyai’t-turasi’l-Arabî, 2002.
• Süheylî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Ahmed el-Has‘amî es-Süheylî el-Mâlekî. er-Ravdu’l-ünüf fî şerhi’s-Sîreti’n-nebeviyye li’bni Hişâm. thk. Ömer Abdüsselam. 7 c. Beyrut: Daru ihyai’t- turasi’l-Arabî, 2000.
• Şamî. Sübülü’l-hüdâ ve’r-eşâd fî sîreti hayri’l-‎‎‘ibâd, thk. Adil Ahmed b. Abdülmev-cud-Ali Muhammed ‎el-Muavviz. 12 c. Beyrut: Daru kutubi’l-İlmiyye, 1993.
• Taberânî, Ebu’l-Kasım Süleyman b. Ahmed. Müsned‎-i Şamiyyin. Beyrut: thk. Hamdi b. Abdülmecid, Müessesetü’r-risale, 1984.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) et-Tirmizî. es-Sünen. İs-tanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Topaloğlu, Bekir. “Mekr”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 28:580-81. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Vâkıdî. el-Megâzî. 3 c. Beyrut: Daru’l-alemî, 1989.
• Zebehî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkî. Târîħu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhîr ve’l-A‘lâm. 52 c. Beyrut: Daru kutubi’l-Arabî, 1993.