مشكلة التعبير عن موضوعات الهجرة في سياق العمل الخيري والضيافة والإحسان؛ تحقيقات فلسفية

Yıl 2016, Sayı: 4, 69 - 98, 06.04.2017

Mehmet Ulukütük

Öz

يبدو أننا لا نستطيع تفسير ظاهرة الهجرة المتكررة في تاريخ العالم في كثير من الأحيان بسبب واحد؛ فالهجرة تقع نتيجة لأسباب سياسية وجغرافية وثقافية واقتصادية، ولذلك تتغير الرؤية للمهاجرين الذين هم موضوع الهجرة. كشفت هذه الدراسة عن المشكلات التي عبر عنها المهَجَّرون. في هذ السياق يظهر الاختلاف بين الواقع الموضوعي وبين ما أُلِّف بلغة مختلفة غير موضوعية. فحينما نتحدث عن المهاجرين يظهر لنا واقعهم متجاوزا الأسباب الثقافية والسياسية والاقتصادية بل ما وراءها أيضا. هل يمكن هنا ذكر واجب أخلاقي تجاه المهاجرين؟ للإجابة عن هذا السؤال حاولنا التصدي لثلاثة أشكال من المناهج الأساسية من خلال المقارنة، الأول: ما تقتضيه الفكرة العالمية عن الضيافة وتطبيقاتها. الثاني: الاستناد إلى فكرة الحق. الثالث: الاستناد إلى أساس فكر المحبة الديني، والاستناد إلى فكر الدافع الخيري. فهذه المناهج ستعالَج ضمن فلسفة القارة الأوروبية المعاصرة، وستتم مناقشتها في سياق الدراسات المستندة إلى نظرتهم للآخرين. وسيتم البحث في حدود الضيافة وفكر الدافع الخيري ومفهوم الضيافة وتناقضاتها. فالمناقشات المعمقة المتعلقة بالآثار الفلسفية والتاريخية لهذه المفاهيم في الممارسة ستسهم في تعديل فهم قضية اللاجئين بشكل صحيح، وربما تساعد في فهم القضية وفق أسس أكثر إنسانية. ونأمل أن تسهم في تفسير القضية أيضا

The Issue of Expressions by the Subjects of Migration: Philosophical Examinations in terms of Hospitality, Philanthropy, and Fairness

Öz

It is not possible to explain the phenomenon of immigration, which has long been seen in world history, for a single reason. The view of immigrants, who are the subjects of the migration phenomenon carried out for geographical, cultural, political, and economic reasons, also changes. In this study, immigration is dealt with as a relational subject, and a reference is the problem of immigrants who are regarded as objects. In this context, the forms of objective reality are different from one another in the subjective world. When it comes to immigrants, there is a situation above and beyond geographical, cultural, political, and economic reasons: can an ethical duty be addressed to immigrants? We have tried to consider this question by comparing three basic approaches in the nature of the answer. As a necessity of universal cosmopolitanism, hospitality, and philosophy based on humanitarian thoughts and practices, objective law-based philosophy of thought and religious bases and myths. These approaches will be dealt with in the context of the assumption that the philosophy of the Continental Continent is around the “other” thoughts. You will have the opportunity to have a multi-faceted debate on the meanings of your hospitality, philanthropy, and philanthropy and its contradictions. We hope that the in-depth discussions on the philosophical implications of these concepts and their historical interpretations will contribute to the understanding and interpretation of the "other" issue, which is based on refugees with a more authentic and perhaps more human basis.

Anahtar Kelimeler

Immigration, Immigrants, Philanthropy, Hospitality, Other

Göçün Öznelerinin Anlatımı Problemi: Konukseverlik, Hayırseverlik ve Hakseverlik Bağlamında Felsefî Soruşturmalar / The Issue of Expressions by the Subjects of Migration: Philosophical Examinations in terms of Hospitality, Philanthropy, and Fairness / مشكلة التعبير عن موضوعات الهجرة في سياق العمل الخيري والضيافة والإحسان؛ تحقيقات فلسفية

Öz

Dünya tarihinde öteden beri sıklıkla görülen göç
olgusunu tek bir nedenle açıklamak mümkün görünmemektedir. Coğrafi, kültürel,
siyasal ve ekonomik nedenlerle gerçekleşen göç olgusunun özneleri olan
göçmenlere bakış da değişmektedir. Bu çalışmada göç ve bir bakıma öznesi bir
bakıma ise nesnesi olarak görülen göçmenlerin anlatımında karşılaşılan
problemler ortaya konulmuştur. Bu bağlamda nesnel gerçekliğin öznel dilde
birbirinden farklı kurgulanış biçimleri gözler önüne serilmiştir. Göçmenler söz
konusu olduğunda ortaya coğrafi, kültürel, siyasal ve ekonomik nedenlerin
üstünde ve ötesinde bir durum çıkmaktadır: Göçmenlere karşı etik bir görevden
söz edilebilir mi? Bu soruyu cevap mahiyetinde üç temel yaklaşım biçimini
karşılaştırarak ele almayı denedik. Evrensel kozmopolitanizmin bir gereği
olarak konukseverlik düşüncesi ve uygulamaları, nesnel hukuk merkezli
hakseverlik düşüncesi ve dinî temellere ve motivasyonlara dayalı hayırseverlik
düşüncesi. Bu yaklaşımlar çağdaş Kıta Avrupası felsefesinin “öteki” üzerine
düşünüşleri etrafında yaptıkları temellendirmeler bağlamında ele alınacaktır. Konukseverliğin,
hayırseverliğin ve hakseverliğin anlamı, sınırları çelişkileri üzerine çok
yönlü bir tartışma zeminin imkânı aranacaktır. 
Söz konusu kavramların felsefî içerimleri ve tarihsel pratikteki
karşılıkları üzerine yapılacak derinlikli tartışmalar gerek mülteci, gerekse de
mülteci üzerinden kurgulanan “öteki” meselesinin daha sahih ve belki de daha
insani zeminlerde anlaşılmasına ve yorumlanmasına katkı yapacağını ümit
ediyoruz. 

Anahtar Kelimeler

Göç, Göçmenler, Konukseverlik, Hayırseverlik, Hakseverlik, Öteki

Kaynakça

• Adıgüzel, Adnan, “İnsanlık Onurunu Koruma ve Kırma Arasında Hayırseverlik Anlayışı”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, cilt: I, sayı: 1, s. 56-77.
• Agamben, Giorgio, Kutsal İnsan, Çev. İsmail Türkmen, Ayrıntı Yay. İstanbul 2013.
• Akalın, A. “Açık, Döner, Mühürlü Kapılar. İçinde, Ihlamur-Öner”, S. G. ve Şirin Öner N. A. der. Küreselleşme Çağında Göç: Kavramlar, Tartışmalar, İletişim Yay. İstanbul 2012, s. 89-106.
• Alam Choudhury, Masudul, “İnsan Potansiyeli, Saadet ve Hayırseverlik: Felsefi-Ekonomik Bir Araştırma”, İslam İktisadını Yeniden Düşünmek, 2014, s. 181-222.
• Altıntaş, Safiye, “Davetsiz Misafirler: Türkiye’deki Mültecilerin Maduniyet Görünümleri”, İdeal Kent, Sayı 14, Ekim 2014, s. 252-276.
• Arendt, Hannah, Totalitarizmin Kaynakları II: Emperyalizm, Çev. Bahadır Sina Şener, İletişim Yay, İstanbul 1998
• Ayten, Ali, Empati ve Din: Türkiye’de Yardımlaşma ve Dindarlık Üzerine Psiko-sosyolojik Bir Araştırma, İz Yay. İstanbul 2013.
• Baysa, Hüseyin, “İslâm Hukukundaki Himaye Geleneği Muvacehesinde Mültecilik Sistemi”, II. Ortadoğu Konferansları: Ortadoğu’daki Çatışmalar Bağlamında Göç Sorunu, 28-29 Nisan, Kilis, Türkiye 2016.
• Benhabib, Seyla. Ötekilerin Hakları Yabancılar, Yerliler, Vatandaşlar, Çev. Berna Akkıyal, İletişim Yay, İstanbul 2006.
• Bernasconi, Robert, “Levinas ve Ötekilik Politikası”, Çev. Zeynep Direk, Tezkire, 38-39, 2004.
• Buber, Martin, Ben ve Sen, Çev. İnci Palsay, Kitabiyat Yay. Ankara 2003.
• Buber, Martin, I and Thou, Charles Scrıbner’s Sons, New York, 1958.
• Castles, S. ve Miller, J. M. Göçler Çağı: Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay. İstanbul 2008.
• Chakrabarty, Dipesh, Avrupa’yı Taşralaştırmak Postkolanyal Düşünme ve Tarihsel Farklılık, Çev. İlker Cörüt, Boğaziçi Yay. İstanbul 2012.
• Chambers, Iain, Göç, Kültür ve Kimlik, Çev. İsmail Türkmen, Mehmet Beşikçi, Ayrıntı Yay. İstanbul 2014.
• Çelebi, Volkan, “Giriş”, Mono Kusursuz Labirent, Levinas Özel Sayısı, Ed. Volkan Çelebi, Sonbahar, 2010, Sayı: 8-9, İstanbul 2010.
• Çoban, F. “Bir giriş: Derrida’nın Hayaletlerinden Marks’ın Hayaletlerine”, SDÜ, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 35, 2015.
• Çotuksöken, Betül, “Kant’ta Barış Kavramı”, Barışın Felsefesi 200. Ölüm Yıldönümünde Kant, Haz. İonna Kuçuradi, Türkiye Felsefe Kurumu Yay. Ankara 2006.
• De Vries, Hent, “Derrida and Ethics: Hospitable Thought”, in Jack Derrida and the Humanities, A Critical Reader, edited by Tom Cohen, Cambridge University Press, (s. 172-192), 2001.
• Derrida, Jacques, “Konuksev(-er-/-mez-)lik (Hostipitalité)”, Çev. Ferda Keskin, Önay Sözer, Pera Peras Poros: Jack Derrida ile Birlikte Disiplinlerarası Çalışma’nın içinde, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, (s. 43-71), 1999.
• Derrida, Jacques, “Şiddet ve Metafizik”, Çev. Zeynep Direk, Cogito, Derrida Özel Sayısı, Sayı: 47-48, İstanbul, Yapı Kredi Yay, 2006, s. 62- 160.
• Derrida, Jacques, Bağışlama ve Kozmopolitizm, Çev. Ali Utku, Mukadder Erkan, İstanbul, Birey Yay, 2005.
• Direk, Zeynep, “Derrida’nın Düşüncesinin Fenomenolojideki Kaynakları”, Çağdaş Fransız Düşüncesi içinde, Ankara, Epos, 2004, s. 133-156.
• Direk, Zeynep, “Konukseverliğin Düşüncesi”, Defter, Sayı: 31, 1997, s. 11-36.
• Direk, Zeynep, “Levinas ve Kierkegaard: Etik ve Politika”, Baykuş, Sayı: 1, İstanbul 2008, s. 141-164.
• Direk, Zeynep, Başkalık Deneyimi: Kıta Avrupası Felsefesi Üzerine Denemeler, Yapı Kredi Yay, İstanbul 2005.
• Durmaz, Osman, İslâm’da Mülteciler Hukuku, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 2014.
• Duva, Özlem, “Evrensel Konukseverlik ve Haklara Sahip Olma Hakkı”, Birinci Uluslararası Felsefe Kongresi, 14-16 Ekim, Bursa 2010.
• Erdem, Selvin, “Göçün Bilimsel Anlatısı: Türkiye ‘Akademiya’sının Suriyeli ‘Mülteciler’ ile İmtihanı”, Boğaziçi Üniversitesi, Avrupa Çalışmaları Merkezi, Öğrenci Forumu (AÇMÖF) Bülteni (CESSF) Bulletin Sayı: 5/Mayıs 2016, s. 15-29.
• Erdoğan, M. Murat, Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay. İstanbul 2015.
• Erdoğan, M. Murat, Türkiye’ye Kitlesel Göçlerde Son ve Dev Dalga: Suriyeliler, Erdoğan, M. M. ve Kaya, A. (der.) Türkiye’nin Göç Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay. İstanbul 2015.
• Evink, Eddo, “Patočka ve Derrida: Sorumluluğun Açmazları”, Çev. Ekrem Ekici, Cogito, Derrida Özel Sayısı, Sayı: 47-48, Yapı Kredi Yay, İstanbul 2006, s. 256-269.
• Gözel, Özkan. “‘Öteki Metafiziktir’: Levinas’ta Var/lık ve Öte/ki”, Tezkire, Sayı: 38-39, Vadi Yay. Ankara 2005.
• Gültekin, Ahmet Cüneyt, “Bağışlanan Konukseverlik ve Konuksever Bağışlama: Derrida Felsefesinde Etik (Olanaksız) ve Politika (Olanaklı) İlişkisi”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 2014 Bahar, sayı: 17, s. 13-34.
• Hazan, J. C. “Geçmişten Geleceğe Zorunlu Göç: Mülteciler ve Ülke İçinde Yerinden Edilmiş Kişiler”, Ihlamur-Öner, S. G. ve Şirin Öner N. A. (der.) Küreselleşme Çağında Göç: Kavramlar, Tartışmalar, İletişim Yay. İstanbul 2012, s. 183-197.
• Ihlamur-Öner, S. G. ve Şirin Öner N. A. Küreselleşme Çağında Göç: Kavramlar, Tartışmalar, İletişim Yay. İstanbul 2012.
• Işıklı, Şevki, “İlticanın Yapısökümcü Felsefesi: Konuksevermezlik Sorunu”, Marmara İletişim Dergisi, Mülteciler ve Medya Özel Sayısı –I, Sayı: 24, 2015, s. 55-75.
• İçduygu, A., Erder, S. ve Gençkaya, Ö. F. (der.) Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023, Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Merkezi, İstanbul 2014.
• Kant, Immanuel, “Perpetual Peace: A Philosophical Sketch” Trans. H.B. Nisbet, Kant: Political Writings, Ed: Hans Reiss, Cambridge University Press, 1994, s. 93-130; Türkçe Çevirisi: “Ebedi Barış Üzerine Felsefi Deneme”, Çev. Y. Abadan, S. Meray, Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay. Ankara 1960.
• Kaya, Funda Gürsoy, “Hukuk Versus Politika Kıskacında İnsan Hakları”, Birinci Uluslararası Felsefe Kongresi, 14-16 Ekim, Bursa 2010.
• Kirişçi, K. Misafirliğin Ötesine Geçerken: Türkiye’nin “Suriyeli Mülteciler” Sınavı, Çev. S. Karaca, Brookıngs Enstitüsü & Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK), Ankara 2014.
• Kirişçi, K. ve Karaca, S. “Hoşgörü ve Çelişkiler: 1989, 1991 ve 2011’de Türkiye’ye Yönelen Kitlesel Mülteci Akınları”, İçinde, Erdoğan, M. M. ve Kaya, A. (der.) Türkiye’nin Göç Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay. İstanbul 2015, s. 295-314.
• Körükmez, L. ve Südaş, İ. der. Göçler Ülkesi: Alkışlar, Göçmenler, Araştırmacılar, Ayrıntı Yay. İstanbul 2015.
• Levinas, Emmanue, “Fenomenolojiden Etiğe”, Çev. Özkan Gözel, Sonsuz’a Tanıklık, Metis Yay. İstanbul 2003.
• Levinas, Emmanuel, “Aşkınlık ve Yükseklik”, çev. Hakan Yücefer, Zeynep Direk, Sonsuza Tanıklık’ın içinde, haz. Zeynep Direk, Erdem Gökyaran, Metis Yayınları, İstanbul, 2003.
• Levinas, Emmanuel, “Başka’nın İzi”, Çev. Erdem Gökyaran, Sonsuz’a Tanıklık, Haz. Zeynep Direk, Erdem Gökyaran, İstanbul, Metis Yay, 2003, s. 129-146,
• Levinas, Emmanuel, “Özgürlük ve Buyruk”, Çev. Hamdi Özyel, Tezkire, sayı: 38-39, Vadi Yay. Ankara 2005.
• Levinas, Emmanuel. “Etik ve Sonsuz”, Çev. Özkan Gözel, Sonsuz’a Tanıklık. Metis Yay. İstanbul 2003.
• Mannik, L. Photography, Memory and Refugee Identity: The Voyage Of The Walnut, 1948, UBC Press, Vancouver 2012.
• McLaughlin, G. Refugees, Migrants and The Fall of The Berlin Wall, Greg Philo (Ed.) Message received. Routledge, London 1999.
• Müftüoğlu, Ömer, “Vahiy Geleneğinde “Konuk/DaYF” Kökünün Semantik Analizi”, EKEV Akademi Dergisi -Sosyal Bilimler -, 2004, cilt: VIII, sayı: 18, s. 105-114.
• Naas, Michael. “‘Alors, qui êtes-vous?’ Jacques Derrida ve Konukseverlik Sorusu”, Çev. Elis Simson, Cogito, Derrida Özel Sayısı içinde, Sayı: 47-48, İstanbul 2006, s. 236-250.
• Ökten, Kaan Harun, Immanuel Kant’ın Ebedi Barış Üzerine Felsefi Deneme Adlı Eseriyle Ortaya Koyduğu Ebedi Barış Fikri ve Bu Fikrin Uluslararası İlişkiler Düşüncesinde Yarattığı Etki, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2001.
• Pandır, Müzeyyen; Efe, İbrahim; Paksoy Alaaddin F. “Türk Basınında Suriyeli Sığınmacı Temsili Üzerine Bir İçerik Analizi”, Marmara İletişim Dergisi, Mülteciler ve Medya Özel Sayısı –I, Sayı: 24, 2015, s. 1-26.
• Spivak, Gayatri Chakravorty, Madun Konuşabilir mi?, Çev. Dilek Hattaoğlu, Gökçen Ertuğrul, Emre Koyuncu, Dipnot Yay. Ankara 2016.
• Stocker, Barry, “Derrida Etiğinde Çelişki, Aşkınlık ve Öznellik”, Çev. Özge Ejder, Cogito Dergisi, Derrida Yaşamı Yeniden Düşünürken, Sayı: 47-48, 2006, s. 334- 347.
• Tekeli, İlhan, “Türkiye’nin Göç Tarihindeki Değişik Kategoriler” içinde, Göç ve Ötesi, Tarih Vakfı Yurt Yay. İstanbul 2008, s. 42- 65.
• Teson, Fernando R. “The Kantian Theory of International Law”, Columbia Law Review, Vol. XCII, 1992.
• Tunç, Serpil, “Konukseverlik: Hukukta ve Hukukun Ötesinde”, Birinci Uluslararası Felsefe Kongresi, 14-16 Ekim, Bursa 2010.
• Ulukütük, Mehmet, Suriyeli Misafirlere Yönelik Sosyal Uyum ve Eğitim Müfredatları Çalışması Raporu, BEKAM, İstanbul 2015.
• Ulukütük, Mehmet, “Konukseverlik, Birlikte Yaşama ve Felsefî Açılımları”, Göçler ve Ortak Geleceğimiz Sempozyumu, Akadder, Tire Kitap Yay. İstanbul 2016, s. 105-111.
• Ulukütük, Mehmet, “Martin Buber ve Hans Georg Gadamer’in Felsefelerinde Ben-Sen İlişkilerinin Ahlakî Açılımları”, Birey ve Toplum: Sosyal Bilimler Dergisi, 2011, cilt: I, sayı: 1, s. 123-140.
• Van Dijk, T. A. Racism and The Press, Routledge, London 1991.
• Yeğenoğlu, Meyda, Avrupa’da İslam, Göçmenlik ve Konukseverlik, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay. İstanbul 2016.
• Yetişkin, Ebru, “Postkolonyal Kavramlar Üzerine Notlar”, Toplumbilim Dergisi Post-kolonyal Düşünce Özel Sayısı, 2000, Sayı: 25, s. 15-20.