İslâm Ekonomisinde Temel İlkeler

Yıl 2021, Sayı: 13, 57 - 96, 30.06.2021

Mehmet Yüce

https://doi.org/10.52886/ilak.888911

Cited By: 2

Öz

İslâm sadece inanç esasları üzerine kurulmuş din değildir. İslam dininde akâid ilkeleri temel olmakla birlikte bunun hem tamamlayıcısı hem de yansıması olarak amel-ibadet, ahlâk esasları ve muamelat da dinin diğer sacayaklarını oluşturmaktadır. Dolayısıyla İslam dini hayatın bütün alanlarına ilişkin her konuya temas etmektedir. Ancak metodolojik olarak her konuyu ayrıntılı olarak ele almaz. Yapısına göre kimi konular için esasları belirtmekle yetinilir. İslam dininin birinci kaynağı olan Kur’an, diğer birçok toplumsal kurumda olduğu gibi ekonomi kurumunun temel ilkelerini belirlemekle yetinmiştir. Zira Kur’an, dönemin ekonomik yapısı ve gelişimine göre farklılaşacak ekonomi kurumunun temel ilkelerini belirleyip, ayrıntılı uygulamayı dönemin ihtiyacına göre İslam toplumlarına bırakmıştır. Bu durum Kur'an'ın olaylara mucizevi bakış açısını gösterdiği gibi İslam dininin toplumsal olaylara bakış tarzını da ortaya koymaktadır.

İnsanlar, varlıklarını sürdürebilmeleri için birçok kuruma ihtiyaç duymaktadırlar. Bunlardan biri de ekonomi kurumudur. Hayatın bütün alanlarında her konuya temas eden İslam dini, insanların temel ihtiyaçlarını karşıladıkları ekonomik kurumuna da kuşkusuz temas etmektedir. Bu ilişki sonucunda ise İslam ekonomisi sistemi oluşmuştur. İslam ekonomisinde sistem, İslam hukukunun birincil kaynakları Kur’an ve Sünnet başta olmak üzere İslam’ın temel kaynaklarından beslenmektedir. İslam iktisadında sınır, İslam dininin belirlediği kapsam ve çerçevedir. Amaç bireyin ekonomik ihtiyacını karşılamak ve sorunlarını çözmekle birlikte, dünyevi ve uhrevi saadeti sağlamaktır. Hedef sadece maddi tatmin sağlamaktan ibaret olmayıp, Kur’an’ın insanlar için belirlediği yüksek gayelere ulaşmaktır. Birey, iktisadi faaliyetlerde bulunurken sadece iktisadi kurumları değil, İslam’da yer alan diğer kurumları da dikkate almalıdır. İşte burada İslam ekonomisinin temel ilkeleri devreye girmektedir. Dolayısıyla bu ilkeler, İslam ekonomik sisteminin işleyişini sağlayan birer ölçü olarak varlıklarını devam ettirmektedirler. 

Anahtar Kelimeler

Ekonomi, İslam Ekonomisi, İslami Ekonomi, Ekonomi Felsefesi, Ekonominin İlkeleri, İslam Ekonomisi İlkeleri

Main Prıncıples in Islamıc Economy

Öz

Islam is not just a religion founded on the principles of belief. In the Islamic religion," akaid", that is, the principles of faith are fundamental, but as both a complement and reflection of this, deeds constitute worship, the principles of morality and muamelat are other sacs of the religion. Therefore, Islam touches on every issue related to all areas of religious life.But methodologically it does not address every issue in detail. According to its structure, it is sufficient to specify the principles for some subjects. The Qur'an, which is the main source of the religion of Islam, is content with determining the main principles of the economic institution, as in many other social institutions. As a matter of fact, the Qur'an determined the main principles of the economic institution that would differ according to the economic structure and development of the period and left the detailed application to Islamic societies according to the needs of the period. This situation not only shows the miraculous perspective of the Qur'an but also reveals the way the religion of Islam views social events.

People need many institutions to survive. One of these institutions is the economic institution. The religion of Islam, which touches every subject in all areas of life, undoubtedly touches the economic institution where people meet their basic needs. As a result of this relationship, the Islamic economic system was formed. In Islamic economics, its system is fed by the basic sources of Islam, especially the Qur'an and Sunnah, which are the primary sources of Islamic law. The limit in Islamic economics is the scope and framework determined by the religion of Islam. While the aim is to meet the economic needs of the individual and to solve his problems, it is to provide worldly and otherworldly happiness. The goal is not just to provide material satisfaction, but to reach the high goals that the Qur'an has set for people. While the individual is engaged in economic activities, he should take into account not only economic institutions, but also other institutions in Islam. This is where the main principles of Islamic economics come into play. Therefore, these main principles continue to exist as a measure that ensures the functioning of the Islamic economic system.

Anahtar Kelimeler

Economics, Islamic Economics, Islamic Economy, Philosophy of Economics, Principles of Economics, Principles of Islamic Economics

Kaynakça

• Acar, Abdullah. “Önceki Ümmetlerin İbadetleri Hakkında Kur’an Kıssalarındaki Bilgiler Kapsamında “İslam Beş Şey Üzerine Bina Edildi” Hadisi Hakkında Bir Değerlendirme”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi I (2014), 39-68.
• Ahmed b Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el–Müsned, İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Baskı 1982.
• Akdemir, Furat. “İmanın Değersel Anlamı ve İslâm'da İnanç Özgürlüğünün Temelleri”. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/ 2 (2016), 37-65.
• Akyıldız, Hüseyin. “Tartışılan Boyutlarıyla Homo Economicus”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 13/2 (2008), 29-40.
• Altunsaray, Yasin- Ünal, Orhan. “Elektronik Haberleşme Sektöründe Rekabeti Bozucu Fiyat Uygulamaları: Yıkıcı Fiyatlandırma ve Düzenleyici Yaklaşımlar”. Sosyo-Ekonomi Dergisi 2 (2013), 195-224.
• Asutay, Mehmet. “İslâm Ekonomisine Politik İktisadi Bir Yaklaşım: Alternatif Bir Ekonomik Sistemin Sistematik Anlayışı”. çev. F. Yardımcıoğlu ve S. Ülev, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 2/4 (2014), 119-137.
• Aydınlı,Yaşar. Fârâbî’de Tanrı-İnsan İlişkisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2008.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhari İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Chapra, M. Umer. İslâm ve İktisadi Kalkınma, çev. Adem Esen, İstanbul: Cantaş Yayınları, 2008.
• Çayıroğlu, Yüksel. “İslâm Hukukuna Göre İhtikâr Yasağı”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2015), 315-370.
• Mevdudi, Ebu’l Ala. İslâm Ekonomisinin Temel İlkeleri, İstanbul: Çıra Yayınları, 2. Baskı, 2016.
• EFE, Ahmet. “İslâm Ekonomisi Perspektifiyle Bir Büyüme Modeli Çerçevesinde Üretim ve Sosyal Refah Fonksiyonu”. İstanbul İktisat Dergisi 2/67 (2017) 31-58.
• el-Maliki, Abdurrahman. Kapitalizm ve Komünizm’e Alternatif İktisadî Siyaset. Ankara: Köklü Değişim Yayıncılık, 2007.
• Ersoy, Arif. “İslâm İktisadı ve İktisadi Yapısı: İnsan Merkezli Fıtri İktisat ve İktisadi Yapısı”. İslâm Ekonomisi ve Finansı Dergisi 1 (2015), 37-64.
• Eyibil, İrfan. “Tevhid-i Ulûhiyyet Kavramı Üzerine Bir Değerlendirme”. Kelam Araştırmaları 11/2 (2013), 181-194.
• Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ el-Fârâbî et-Türkî. İdeal Devlet. çev. Ahmet Arslan, Ankara: Vadi Yayınları, 2. Baskı, 2004.
• Gazâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed. Mîzânu'l-amel, Beyrut: Daru'l-kutubi'larabî, 1983.
• Gül, Ali Rıza. “İslâm İktisat Düşüncesinin Kur’an’daki Temelleri”. Sosyal Piyasa Ekonomisi ve İslâm’daki Algılanışı. Ankara: Konrad-Adenauer-Stiftung Yayını, 2010.
• Haçkalı, Abdurahman. “İslâm Hukuku Açısından Akit Serbestisi İlkesi”. Dini Araştırmalar Dergisi 5/13 (2002), 119-136.
• Hafız, el Münziri. Hadislerle İslâmTergib ve Terhib. çev. Kolektif, İstanbul: Huzur Yayınevi, 2017.
• Hassan, Ümit. İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi. Ankara: Doğu Batı yayınları, 6. Basım, 2015.
• İbnü’d Deyba, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Ferec, Ebû Muhammed) Vecîhüddîn Abdurrahmân b. Alî eş-Şeybânî. Kütüb-i Sitte Muhtasarı. çev. Hanifi Akın. İstanbul: Karınca ve Polen Yayınları, 2020.
• İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî. Mukaddime. nşr. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 2005.
• Kalkavan, Hakan. “Medine Pazarı Perspektifinde Muhtesib ve Agoranomos Karşılaştırması”, Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi1/1 (2018), 56-63.
• Kallek, Cengiz. Sosyal Servet: İslâm’da Yönetim-Piyasa İlişkisi. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
• Kara, Mustafa. “Kur’ân’da ‘Adâlet Kavramı Ve Güncel Değeri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi DKAB 34 (2013), 137‐172.
• Karaman, Hayretin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Mehmet Emin Özafşar vd. Hadislerle İslâm. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Baskı, 2020.
• Mohamed Haneef- Islam, M.A. ”The Islamıc Worldviev and Islamic Economics”, International journal of Economics 5/1 (2013), 39-65.
• Mollavelioğlu, Şükrü- Kanberoğlu Zafer. “İslâm İktisadına Yaklaşımında Yöntemsel Sorunlar”, İslâm Ekonomisi ve Finansı, ed. Seyfettin Erdoğan-Ayfer Gedikli-Durmuş Çağrı Yıldırım, İstanbul: Umuttepe Yayınları, 2016, 51-71.
• Mortazavi, Saeed. “Islamic Economics: A Solution for Environmental Protection”. Working paper at Humboldt State University, http://ijtihadnet.com/article-İslâmîc-economics-solution-environmental-protection/(Erişim: 30.07.2018), 2004.
• Nevevi, Muhyiddin. Riyazüs-Salihin ve Tercemesi. çev. Kıvamüddin Burslan-Hasan Hüsnü Erdem. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 7. Baskı, 1981.
• Özler, Mevlüt. “Tevhid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2012, 41/18-20.
• Öztel, Muharrem. “Tanzimat Devri ve Sonrasında Osmanlı Piyasalarında İhtikâr Sorunu”. Internatıonal Journal Of History 5/2 (2013), 303-325.
• Samuelson, Paul A. İktisat. çev. Demir Demirgil, İstanbul: Menteş Kitabevi, 1970.
• Tabakoğlu, Ahmet. “Gayb İnancının Ekonomik Hayata Yansımaları”. İslâm İktisadı: Toplu Makaleler-II. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2005, 13-28.
• Topal, Şevket. “İslâm Hukukunda Alım Satım Piyasasına Yönelik Bazı Düzenlemeler”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/1 (2005), 211- 228.
• Turan, M. Fatih. “İslâm Hukuku Açısından Yıkıcı Fiyat Uygulaması”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2015), 78- 103.
• Uzunallı, Sevilay. “Avrupa Birliği Rekabet Hukuku Işığında Yıkıcı Fiyat Uygulamaları İle Hakim Durumun Kötüye Kullanılması”, Rekabet Dergisi 11/4 (2010), 59-109.
• Weber, Max. The Protestant Ethic And The Spirit of Capitalism. London: George Allen and Unwin, 1984.