Methodological Examination of PhD Theses on Tafsir Completed Between 2018-2021 in Turkey

Yıl 2023, Sayı: 17, 1 - 22, 23.06.2023

Sümeyye Sevinç

https://doi.org/10.52886/ilak.1212729

Öz

The issue of using research methods in Ph.D. theses, known as advanced studies of postgraduate education in the field of tafsir, is controversial. Compared to other social sciences, it is argued that specialists in tafsir do not use research methods sufficiently. Not only tafsir, but also other fields of Basic Islamic Sciences are considered problematic in terms of research methods and techniques. This research aims to examine the methodological status of Ph.D. theses completed between the years 2018-2021. It examines 116 completed Ph.D. theses in the field of tafsir from the YÖKTEZ database. The goal is to identify the methods used in these theses and the issues that need to be developed. In order to collect data for the research, a comprehensive form is created to examine the methodology sections of the theses. In the process of examining the tafsir Ph.D. theses, descriptive analysis and cross-sectional scanning methods are used. First of all, the descriptive status of the theses examined in the research is presented. Thus, prominent universities, whether students are local or foreign, and the titles of consultants are pointed out. Then, the method sections of the Ph.D. theses are discussed. In this context, the research problem, subject, purpose, importance and limitations in the Ph.D. theses are analyzed statistically according to the results obtained from the thesis review form. The main research question and sub-research questions are based on the research problem section, while the purpose, importance and limitations are emphasized. In addition, the literature review, specifying the universe and sample are examined in the theses. At this stage, studies that do not come into contact with the literature or do not evaluate the sources are analyzed separately. Theses that do not evaluate the literature despite mentioning the sources are evaluated under the title of "partially". Finally, the related theses are handled according to the research methods and techniques. While analyzing Ph.D. theses, research methods are touched upon according to the findings obtained from the thesis examination form. The methods used in these theses are discussed under titles such as document review, observation, literature review, descriptive analysis, content analysis, discourse analysis, historical research, comparison, qualitative research, quantitative research, mixed methods and theoretical/applied methods. In addition to these, attention is drawn to other methods such as etymological analysis, linguistic exegesis, rhetoric, thematic tafsir, literary tafsir, scientific tafsir, verification and semantics. Since these methods are not commonly used in social sciences, they are discussed under the title of "other". Ultimately, tafsir Ph.D. theses are evaluated in terms of data collection and data analysis techniques as well as issues related to methodology. Suggestions for the improvement and development of these theses are also presented. Within the scope of data collection techniques, Ph.D. theses are evaluated in terms of techniques such as questionnaire, achievement tests, document review forms, literature reviews and scales in the thesis review form. In terms of data analysis, Ph.D. theses are evaluated in terms of techniques such as ANOVA, descriptive analysis, frequency/percentage analysis, chi-square analysis, correlation analysis, t-tests and Tukey tests. In terms of data collection techniques, the most used techniques and never used techniques in tafsir Ph.D. theses are determined. In data analysis techniques, techniques that have not been used in tafsir Ph.D. theses are pointed out. Ultimately, the current state of tafsir Ph.D. theses is presented through specific examples, and suggestions for the compensation are provided to address the deficiencies in the status of these theses and promote their development.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Ph.D. Theses, Method, Technique, Data Collection, Data Analysis

Türkiye’de 2018-2021 Yılları Arasında Tamamlanan Tefsir Doktora Tezlerinin Metodolojik Olarak İncelenmesi

Öz

Tefsir alanındaki lisansüstü eğitimin üst düzey çalışmaları olarak bilinen doktora tezlerinde araştırma yöntemlerinin kullanılması meselesi tartışma konusu haline gelmiştir. Diğer sosyal bilimlerle mukayese edildiğinde tefsir alanında ihtisas yapanların araştırma yöntemlerinden yeterince istifade etmediği ileri sürülmektedir. Sadece tefsir değil genel olarak Temel İslam Bilimleri’nin her bir alanı, araştırma yöntem ve tekniklerinin kullanılması açısından sorunlu görülmektedir. Bu araştırmada 2018-2021 yılları arasındaki tefsir doktora tezlerinin yöntem açısından durumu ortaya koyulmaktadır. Araştırmada YÖKTEZ veri tabanından tefsir anabilim dalında tamamlanmış 116 doktora tezi örneklem olarak incelenmektedir. Böylelikle tefsir tezlerinde kullanılan yöntemlerin ve geliştirilmeyi bekleyen hususların ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Araştırmada veri toplamak için tezlerin yöntem bölümlerinin incelendiği kapsamlı bir form oluşturulmuştur. Tefsir doktora tezlerini inceleme sürecinde ise betimsel inceleme ve kesitsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Öncelikle araştırmada incelenen tezlerin betimsel durumu ortaya koyulmaktadır. Bu minvalde öne çıkan üniversitelere, öğrencilerin yerli veya yabancı olmasına ve danışmanların unvanlarına işaret edilmektedir. Ardından tefsir tezlerinin yöntem kısımları bilimsel araştırmanın temel unsurları açısından ele alınmaktadır. Bu bağlamda tefsir doktora tezlerinde problem, konu, amaç, önem ve sınırlılıklar tez inceleme formundan elde edilen sonuçlara göre istatiksel olarak analiz edilmektedir. Araştırma problemi kısmında temel araştırma sorusu ve alt araştırma sorularının bulunması esas alınmıştır. Bununla birlikte amaç, önem ve sınırlılıklar hakkındaki eksiklikler üzerinde durulmaktadır. Ayrıca bilimsel araştırmanın temel unsurları kapsamında tezlerde literatür değerlendirmesi, evren ve örneklemin belirtilmesi incelenmektedir. Bu aşamada literatüre hiç temas etmeyen ya da kaynakları zikredip değerlendirme yapmayan çalışmalar ayrı ayrı analiz edilmektedir. Kaynakları zikretmesine rağmen literatür değerlendirmesi yapmayan tezler “kısmen” başlığında değerlendirilmektedir. Son olarak ilgili tezler araştırma yöntem ve tekniklerine göre ele alınmaktadır. Doktora tezleri tahlil edilirken tez inceleme formundan elde edilen bulgulara göre araştırma yöntemlerinin belirtilip belirtilmemesine temas edilmektedir. Söz konusu tezlerde kullanılan yöntemler döküman inceleme, gözlem, literatür tarama, betimsel analiz, içerik analizi, söylem analizi, tarihi araştırma, mukayese, nitel, nicel, karma ve teorik/uygulamalı yöntemler gibi başlıklarda değerlendirilmektedir. Bunların yanı sıra etimolojik inceleme, dilbilimsel tefsir, belagat, konulu tefsir, edebi tefsir, bilimsel tefsir, tahkik ve semantik gibi diğer yöntemlere de dikkat çekilmektedir. Bu yöntemeler genel olarak sosyal bilimlerde kullanılmadığından söz konusu yöntemler “diğer” başlığı kapsamında ele alınmaktadır. Nihayetinde tefsir doktora tezleri yöntemlerle ilgili sorunların yanı sıra veri toplama ve veri çözümleme teknikleri açısından değerlendirilmektedir. Bununla birlikte tezlerin geliştirilmesine yönelik öneriler sunulmaktadır. Veri toplama teknikleri kapsamında doktora tezleri tez inceleme formunda anket, başarı testi, döküman inceleme formu, literatür tarama ve ölçek gibi teknikler açısından değerlendirilmektedir. Veri çözümleme hususunda doktora tezleri anova, betimsel analiz, frekans/yüzde, ki-kare, korelasyon, t-testi ve Tukey gibi teknikler açısından değerlendirmeler yapılmaktadır. Veri toplama teknikleri hususunda tefsir doktora tezlerinde en çok kullanılan teknikler ile hiç kullanılmayan teknikler tespit edilmektedir. Veri çözümleme tekniklerinde de tefsir doktora tezlerinde kullanılmamış olmasına rağmen istifade edilebileceği öngörülen tekniklere özel olarak işaret edilmektedir. Nihayetinde tefsir doktora tezlerinin mevcut durumu belirli örnekler açısından ortaya koyulurken tezlerin durumlarındaki eksikliklerin telafisi ve tezlerin geliştirilmesine yönelik öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Doktora Tezleri, Yöntem, Teknik, Veri Toplama, Veri Çözümleme

Kaynakça

• Adıgüzel, Abdulcabbar. “Lisansüstü Tefsir Tezlerinin Tematik Tasnifi ve Değerlendirilmesi”. 1/267-288. İstanbul: Erkam Yayın, 2018.
• Ağıralioğlu, Necati. “Türkiye’de Lisansüstü Öğretim”. Yüksek Öğretim ve Bilim Dergisi 3/1 (2013), 1-9.
• Aktaş, Ayşe vd. (ed.). 1. Uluslararası Lisansüstü Eğitim Kongresi (12-14 Mayıs 2016, Manisa). PDF: Manisa Celal Bayar Üniversitesi, 2016. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/223815
• Bozan, Mahmut. “Lisansüstü Eğitimde Nitelik Arayışları”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 4/2 (2012), 177-187.
• Coşkun, Muhammed. Mushaf Basımına Yansıyan Yönüyle Secâvendî’nin Vakf Sisteminin Yeniden Okunması Eleştiriler-Teklifler. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Çalışkan Başer, Hatice Merve. Kur’ân-ı Kerîm’de C-H-L Kökünün Semantik Analizi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Çalışkan, İsmail. “Tefsir Alanında Yapılan Doktora Tezleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 9/18 (2011), 461-489.
• Çetinkaya, Güney. “Türkiye’de Rekreasyon Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi (1985-2010 Dönemi)”. Journal of New World Sciences Academy 6/1 (2011), 13-24.
• Djelic, Marie Laure. “PhD Education: Challenges and Opportunities of Europeanization”. European Universities in Transition: Issues, Models and Cases. ed. Carmelo Mazza vd. 49-69. Northampton: Edward Elgar Publishing, 2008.
• Doğan, Mehmet Zeki. Bilimsel Tefsir Açısından Kur’ân’ın İ‘câzı. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020. Erünsal, İsmail E. vd. İlahiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu (1953-2010). İstanbul: İSAM Yayınları, 2012.
• Gökkır, Bilal vd. (ed.). Uluslararası Sempozyum Kur’an Araştırmalarında Akademik Tezler. 2 Cilt. İstanbul: Erkam Yayın, 2018.
• Günay, Durmuş. “Türkiye’de Lisansüstü Eğitim ve Lisansüstü Eğitime Felsefi Bir Bakış”. Üniversite Araştırmaları Dergisi 1/2 (2018), 71-88.
• Kara, Ömer. Tefsir Akademisyenleri Biyografisi (Şahıslar, Tezler, Kitaplar, Makaleler, Tebliğler). Bursa: KURAV Yayınları, 2007.
• Karakütük, Kasım. “Türkiye’de Lisansüstü Öğretim, Sorunları ve Çözüm Önerileri”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 22/1 (1989), 505-528.
• Karaman, Sedat - Bakırcı, Fehim. “Türkiye’de Lisansüstü Eğitim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 2 (2010), 94-114.
• Kurtoğlu Erden, Meltem - Seferoğlu, Süleyman Sadi. “Lisansüstü Eğitime İlişkin Öğrenci Değerlendirmeleri: Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Lisansüstü Öğrencileri Örneği”. Milli Eğitim 50/230 (2020), 939-958.
• Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Araştırmalar. Ankara: Yayınodası Yayıncılık, 2014.
• Oral, Hüseyin. Kur’ân’ı Anlamanın İmkânı: Erken Dönem Dil Verilerinin Kronolojik Değeri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Özdemir, Murat. “Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntem Sorunsalı”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11/1 (2010), 323-343.
• Sevinç, Sümeyye. İbn Haldûn’un Kur’ân Anlayışı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Şahin, Elif Tuğba vd. “Türkiye’de Pazarlama Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin Analitik İncelemesi”. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 4/3 (2019), 260-269.
• Tığlıoğlu, Mehmet Zahit. Abdülgani en-Nâblusî ve Tefsirciliği. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Türkan, Musa. Türkiye’de Din Eğitimi Alanında Yapılan Lisansüstü Çalışmaların İçerik ve Yöntem Açısından İncelenmesi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Yücel, Hasan. Nahl Sûresi’nin İçeriksel ve Biçimsel Analizi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.