Positive Psychological Experiences to be Experienced in Heaven According to the Quran and Their Effects on the Psychology of Believers

Yıl 2023, Sayı: 18, 259 - 277, 26.12.2023

Mustafa Demir

https://doi.org/10.52886/ilak.1318382

Öz

People have an inner world that encompasses their thoughts, desires, emotions, and dreams. The idea of securing your future, the desire for immortality, living in abundance, staying away from pain, always being happy, not feeling tired or bored, not needing sleep, eternal freedom as healthy young people, being with wonderfully beautiful chat friends consisting of houris and gilmans, unique living in peace and prosperity in heaven are the desires that people secretly or openly feel and express. Allāh has promised that he will grant such desires in paradise to people who sincerely believe in him and live a life of righteous deeds and worship. Therefore, people's worship and obedience to Allāh and their abandonment of the blessings of this world may stem from their belief that they will receive blessings in heaven that are incomparable to the blessings of this world. The article is important in terms of revealing that the verses that point to people's emotions, desires, and deep inner world direct people to give more importance to beliefs and worship, motivate them to do good behaviour and make significant contributions to mental health. Additionally, this article will contribute to the science of tafsīr in understanding the verses about heaven. With the commands and prohibitions it brought, the Qurʾān aims to ensure that all people, both in this world and in the other world, live a happy, peaceful, virtuous and beautiful life. However, it is also a fact that the happiness in the world will be lacking in some aspects. Absolute happiness is possible in the eternal world, in heaven. Knowing this truth, namely that there is eternal life in heaven, and having the belief that one will be rewarded for one's deeds, prevents a person from falling into pessimism, a lack of means and psychological depression. When a person's psychological needs cannot be met, there will be no sense of trust, instead, feelings of fear, helplessness, powerlessness and weakness will take over, and as a result, diseases will occur in the spiritual structure due to the feeling of psychological defeat. In the Qurʾān, the blessings of heaven are described in detail, in different aspects, in a vivid, concrete way, with emphatic expressions. Accordingly, while the blessings in heaven are perfect, inexhaustible and eternal blessings where desires and wishes are fulfilled to the end; The things in the world are imperfect, exhaustible and temporary blessings determined according to needs. In the verses in question, Almighty Allāh’s reward with unlimited heavens has a significant impact and an encouraging aspect on human psychology and practical deeds in every period of life. Verses describing the dreamy blessings of heaven have affected everything from human daily life to human relations, from moral behaviour to value judgments. In the light of this fact, our research aims to reveal the positive effects of the blessings that will be given in heaven mentioned in the verses on people's inner worlds and mental health. In this study, happiness, sadness, fear, pain, eternal life, food, drinks, clothing, jewellery, spouses, decent places, tiredness, weariness, bad traits, etc. are discussed. Within the framework of these topics, the positive contribution of heaven, which is full of beyond imagination and unlimited blessings, on human psychology was tried to be revealed under the light of verses.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qurʾān, Heaven, Blessing, Psychology.

Kur'ân'a Göre Cennette Tecrübe Edilecek Olumlu Psikolojik Yaşantılar ve Bunların İnananların Psikolojisi Üzerindeki Etkileri

Öz

İnsanların düşüncelerini, arzularını, duygularını ve hayallerini kuşatan bir iç dünyaları vardır. Geleceğini güven altına alma düşüncesi, ölümsüzlük isteği, bolluk ve bereket içerisinde yaşama, acılardan uzak durma, daima mutlu olma, yorgunluk, usanç hissetmeme, uykuya ihtiyaç duymama, sağlıklı gençler olarak ebediyen serbestlik, huri ve gılmanlardan oluşan harikulade güzellikteki sohbet arkadaşlarıyla birlikte olma, eşsiz cennetlerde hoşnut bir şekilde, refah içerisinde yaşama insanların gizli veya açık hissettiği ve ifade ettiği arzularındandır. Kendisine samimi olarak iman eden, salih amellerle ve ibadetlerle hayatını sürdüren insanlara cennette bu vb. isteklerini vereceğine dair Allah’ın vaadi bulunmaktadır. Dolayısıyla insanların ona ibadet ve itaat etmeleri, bu dünyadaki nimetleri terk etmeleri, cennette bu dünyadaki nimetlerle asla kıyaslanamayacak derecede güzellikteki nimetlere kavuşacaklarına dair inanca sahip olmalarından kaynaklandığı söylenebilir. Makale insanın duygularına, arzularına, derin iç âlemine işaret eden âyetlerin insanları inanç ve ibadetlere daha fazla önem vermeye yönlendirdiğini, iyi davranışlar yapmaya motive ettiğini ve ruh sağlığına önemli katkılar sunduğunu ortaya koyması açısından önem arz etmektedir. Ayrıca bu makale cennet ile ilgili âyetlerin anlaşılması konusunda tefsir ilmine katkı sunacağı kanaatindeyiz. Kur’ân getirmiş olduğu emir ve yasaklarla dünya hayatında da diğer âlemde de bütün insanların saadet içerisinde, huzurlu, erdemli, güzel bir hayat yaşamalarını hedeflemiştir. Ancak dünyadaki mutluluğun bazı yönleriyle eksik olacağı da bir gerçektir. Mutlak anlamda mutluluk ebedî âlemde, cennette mümkündür. İşte bu gerçeği yani cennette ebedî bir hayatın olduğunu bilmesi, yaptıklarının karşılığını göreceğine dair inanca sahip olması insanın karamsarlığa, anlam boşluğuna ve psikolojik bunalımlara düşmesine engel olmaktadır. İnsanın psikolojik ihtiyaçları giderilemediği zaman güven duygusu kalmayacak, bunun yerini korku, çaresizlik, güçsüzlük, zayıflık duyguları kaplayacak ve sonuçta psikolojik eziklik duygusuyla ruhsal yapısında hastalıklar meydana gelme ihtimali olacaktır. Kur’ân’da cennetin nimetleri farklı yönleriyle, canlı, somut bir şekilde, vurgulu ifadelerle, detaylı olarak beyan edilmiştir. Buna göre cennetteki nimetler arzuların ve dileklerin sonuna kadar gerçekleştirildiği kusursuz, tükenmez ve ebedî nimetler iken; dünyadaki nimetler ise ihtiyaçlara göre belirlenmiş, kusurlu, tükenir ve geçicidir. Söz konusu âyetlerde Yüce Allah’ın sınırsız cennetler ile ödüllendirmesinin inanan bir insan hayatının her döneminde psikolojisi ve pratik sahadaki amelleri üzerinde önemli bir etkisi, teşvik edici bir yönü vardır. Cennetin hayalleri süsleyen nimetlerini anlatan âyetler, insanın günlük hayatından insanî ilişkilerine, ahlakî davranışlarından değer hükümlerine kadar her şeyini etkilemiştir. Bu gerçeğin ışığında araştırmamızda, âyetlerde belirtilen cennette verilecek nimetlerin insanların iç dünyalarına, ruh sağlığına olumlu yönde etkilerinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bu çalışmada mutluluk, hüzün, korku, elem, ebedî yaşam, yiyecekler, içecekler, giyecekler, ziynet eşyaları, eşler, nezih mekânlar, yorgunluk, usanma, kötü hasletler vb. konular ele alınmış, bu konular çerçevesinde hayal ötesi ve sınırsız nimetlerle dolu olan cennetin insan psikolojisi üzerindeki olumlu katkısı âyetler çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Cennet, Nimet, Psikoloji.

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. El-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerim. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye. 1998.
• Aydın, Hayati. Kur’an’da Psikolojik İkna. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vil. thk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlı. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1418/1985.
• Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâil. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nasr, Şerh ve Ta’lik: Mustafa Deyb Albuğa. 9 cilt. Dâru Tavki’n-Necât: 1422/2001.
• Canan, İbrahim. Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1992.
• Certel, Hüseyin. Din Psikolojisi. Ankara: Andaç Yayınları, 2003.
• Cilacı, Osman. İlahi Dinlerde Cennet İnancı. İstanbul: Beyan Yayınları, 1991.
• Ebû’s-Suûd Muhammed b. Muhammed el-İmâdî. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dârû‘l-İhyâi‘t-Türâsi‘l-Arabî, 2010.
• Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı Meal-Tefsir. çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• Hayreddin Karaman vd., Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Horozcu, Ümit. “Âhiret İnancı ve İnsan Psikolojisi”. Din ve Hayat 16 (Haziran 2012), 104-107.
• Hökelekli, Hayati. “Ölüm ve Ölüm Ötesi Psikolojisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991), 151-165.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr. Hâdi’l-ervâh ilâ bilâdi’l-efrâh. thk. Zâid b. Ahmed en-Nüşeyrî. Cidde: Dâru Âlemi’l-Fevâid, ts.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. Beyrut: 1414/1994.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed. Zâdu'l-Mesîr fî ‘İlmi't-Tefsîr. thk. Abdürrezzak el-Mehdî. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1422.
• İsfahânî, Ebû’l-Kasım el-Hüseyn b. Muhammed Râgıb. Müfredat fî ğarîbi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Kara, Necati. Bir İletişim Aracı Olarak Kur’ân’da Beden Dili. İstanbul: Bilge Yayınları, 2004.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’ân’ın Psikolojik Tefsiri”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2011/2), 1-47.
• Kaysıcı, Cafer. Kur’ân-ı Kerim’de Mükafat ve Ceza. Konya: Hüner Yayınları, 2006.
• Kırca, Celal. Kur’ân-ı Kerim’de Fen Bilimleri. İstanbul: Marifet Yayınları, 1984.
• Kırca, Celâl. Kur’ân ve Bilim. İstanbul: Marifet Yayınları, 1996.
• Koç, Mustafa. “Ölümsüzlük Arzusu ve Birey Üzerindeki Etkileri”. Ekev Akademi Dergisi 2/3 (Ankara 2000), 61-69.
• Koç, Turan. Din Dili. İstanbul: İz Yayınları, 4. Basım, 2013.
• Köylü, Mustafa. “Kur’an’da Ruh Sağlığı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (Samsun: 2011), 5-37.
• Kutluer, İlhan. “İlmü’n-Nefs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 22/148-151. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arab, ts.
• Necati, Muhammed Osman. Kur’ân ve Psikoloji. çev. Hayati Aydın. Ankara: Fecr Yayınları, 1998.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedevî. Beyrût: Dâru’l-kelimi’t-tayyib, 1419/1998.
• Pişgin, Yasin. Kur’an’da Karakter İnşası. İstanbul: Timaş Yayınları, 3. Basım, 2022.
• Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. Hüseyin Fahreddin. Mefâtîhu’l-ġayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîru'l-Menâr. Beyrut: Dâru'l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Rod, Plotnik. Psikolojiye Giriş. çev. Tamer Geniş. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2009.
• Selvi, Canan. Astolojik Kişilik ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki. Karaman: Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Sert, Hüseyin Emin. Kur’ân’da İnsan Tipleri ve Davranışları. İstanbul: Bilge Yayınları, 2003.
• Şahin, Fatih. Budizm’de Nirvana Anlayışı. Kayseri: Kayseri Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Şahin, M. Süreyya. “Cennet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/374-376. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Şanver, Mehmet. “Dinî Tebliğ ve Eğitim Açısından Kur’ân’da İnsan Psikolojisi ve Özellikleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (Ocak 2001).
• Tarhan, Nevzat. İnanç Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.
• Tümer, Günay – Küçük, Abdurrahman. Dinler Tarihi. Ankara: Ocak Yayınları, 2.Baskı, 1993.
• Türcan, Galip. Kur’an’da Ahiret İnancı. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf ‘an hâkâiki ġavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavviz. Riyâd: Mektebetu’l-Ubeykân, 1998.