Natural Disasters as Tests according to the Qur’ān and Human Responsibilities after Natural Disasters (A Special Evaluation of the February the 6th Earthquakes)

Yıl 2023, Sayı: 18, 87 - 120, 26.12.2023

Hilal Reyhanlıoğlu

https://doi.org/10.52886/ilak.1368344

Öz

People were created with the reality of being tested in various ways and for different reasons. The Qur’ān confirms this fact by reporting the tests that many individuals and societies, including the prophets, have experienced throughout history. While people may be subjected to tests of their own will, they may also face tests that exceed their will. It can be said that every calamity that causes distress and torment is a great test for every person who suffers from it. In this context, natural disasters are among the troubles that are a test for people. However, there is an important point that should not be forgotten. The real test does not include only the moment when the disaster occurs, but the period after it. As a matter of fact, in times of distress, most people tend to turn to Allah, regardless of their emotions, beliefs or tendencies. Because, in the face of the difficult situation they are in, people first realize their own helplessness. People who realize their helplessness realize at that moment that the only one who can save them from such a difficult situation is Allah, the only one white infinite power, rather than any other helpless being like themselves. Naturally, with this understanding and insight, people tend to pray to Allah, voluntarily or unintentionally, in such situations. Because such people forget that the situation they are in is a real test, they do not refrain from exhibiting behaviours that should not be taken. However, some of the people who turn to Allah in times of trouble may move away from the awareness of the test after the trouble is over and they are at peace. These types of people, whom the Qur’ān concretizes through various examples, are those who forget the severity of the moment of distress and begin to make mistakes again. As a result, even if he has patiently faced the moment when the disaster came, he may have become loser in the test because he could not exhibit the behaviours expected from him in the following process. Unfortunately, people who move away from this awareness are those who try to turn the times that turn into a crisis environment after a disaster into an opportunity. However, the Qur’ān reminds people of their duties and responsibilities in times of trouble and calamity, and also points out what should not be done. Accordingly, after a great test such as a natural disaster, it advises people to maintain patience and fortitude in the face of the difficult situation and to come to the aid of those in need with sincerity and in an earnest way, while it also prevents negative attitudes that should be avoided in such situations. We have realized, through the Qur’ān, that in such times, those who pass the real test are those who, with the permission of Allah, are free from hypocrisy and do good deeds without reward. In this context, in our study, the earthquake, which is one of the calamities that we may encounter as a test, and the duties and responsibilities of people after it will be examined, specifically the February the 6th earthquakes. The negative and positive behaviours that emerged after the earthquake will be evaluated according to the Qur’ān, and what should and should not be done will be tried to be determined in the light of the verses.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qur’ān, Test, Natural Disaster, Earthquake, Responsibility

Kur’ân’a Göre İmtihan Olarak Doğal Afetler ve Doğal Afet Sonrası İnsana Düşen Sorumluluklar (6 Şubat Depremleri Özelinde Bir Değerlendirme)

Öz

İnsanlar çeşitli şekillerde ve farklı gerekçelerle imtihan edilme hakikati ile yaratılmışlardır. Kur’ân, tarih boyunca peygamberler de dahil pek çok bireyin ve toplumun yaşadıkları imtihanları bildirerek bu gerçeği teyit etmektedir. İnsanlar, bizzat kendi iradeleri ile imtihanlara maruz kalabilecekleri gibi onların iradesini aşan boyutlarda imtihanlarla da karşılaşabilmektedir. Sonucu sıkıntı ve eziyet veren her musibet, ona muhatap olan her insan için büyük bir imtihandır denilebilir. Bu çerçevede doğal afetler de insanlar için imtihan niteliğinde gelen musibetlerdendir. Ancak unutulmaması gereken önemli bir husus bulunmaktadır. İmtihan sadece musibetin geldiği an değil, musibetin tesirlerinin ortadan kalkmaya başladığı sonrasındaki süreci de kapsamaktadır. Nitekim sıkıntı anında hangi tür duygu, inanç ya da eğilime sahip olursa olsun insanların çoğu zaten Allah’a yönelmeye meyillidirler. Çünkü içinde bulunduğu sıkıntılı durum karşısında insan ilk etapta kendi acziyetinin farkına varmaktadır. Acizliğini idrak eden insanlar onu böyle meşakkatli bir durumdan kurtarabilecek olanın, kendi gibi aciz başka herhangi bir varlık yerine kudreti sonsuz yegâne güç sahibi Allah olduğunu o anda anlamaktadırlar. Doğal olarak bu anlayış ve kavrayışla insanlar böyle durumlarda istemli ya da istemsiz Allah’a dua etmeye yönelmektedirler. Fakat sıkıntı anında Allah’a yönelen insanlardan bazıları, sıkıntı geçtikten ve huzura erdikten sonra imtihan bilincinden uzaklaşabilmektedirler. Kur’an’ın da çeşitli örnekler üzerinden somutlaştırmak suretiyle verdiği bu tip insanlar, sıkıntı anının şiddetini unutarak yeniden hata yapmaya başlayanlardır. Ne yazık ki bu bilinçten uzaklaşan insanlar, musibet sonrası kriz ortamına dönüşen zamanları, fırsata dönüştürme gayretinde olanlardır. Böyle insanlar, içinde bulundukları durumun hakiki bir imtihan olduğu gerçeğini unuttukları için yapılmaması gereken tavırları sergilemekten de geri kalmamaktadırlar. Bunun neticesinde de musibetin geldiği anı sabrederek karşılamış olsa dahi devamında gelen süreçte kendisinden beklenen davranışları sergileyemediği için belki de imtihanın da kaybeden durumuna düşebilmektedir. Halbuki Kur’ân, sıkıntı ve musibet anlarında insanlara düşen görev ve sorumlulukları hatırlatarak, yapılmaması gerekenlere de işaret etmektedir. Buna göre, doğal afet gibi büyük bir imtihan sonrası insanlara, bulunduğu sıkıntılı durum karşısında sabır ve metanetini koruyarak ihlâs ve samimiyetle yardıma muhtaç olanların yardımına koşmayı tavsiye ederken, böyle durumlarda kaçınılması gereken menfi tavırların da önünü kesmektedir. İşte böyle zamanlarda asıl imtihanı kazananların da Allah’ın izniyle riyadan uzak ve karşılıksız iyilik yapanlar olduğunu yine Kur’ân vasıtasıyla idrak etmiş bulunmaktayız. Bu çerçevede çalışmamızda, bir imtihan olarak karşımıza çıkabilecek musibetlerden biri olan deprem ve sonrasında insanlara düşen görev ve sorumluluklar, 6 Şubat depremleri özelinde irdelenecektir. Deprem sonrası ortaya çıkan menfi ve müspet davranışların Kur’ân’a göre değerlendirilmesi yapılarak, yapılması ve yapılmaması gerekenler ayetler ışığında tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, İmtihan, Doğal Afet, Deprem, Sorumluluk

Kaynakça

• AFAD, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. Türkiye’de Afet Farkındalığı ve Afetlere Hazırlık Araştırması. Ankara: Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, 2014. www.afad.gov.tr
• Âlûsî, Şehâbeddin Mahmûd. Rûhu'l-meânî fi tefsiri'l-Kur'âni'l-azîm ve's-seb‘i'l-mesânî. Beyrut: Dâru İhyai't-Turâsi'l-‘Arabî, ts.
• Atik, Bilal. Kur’an’a Göre Peygamberlik ve Bir Sünnetullah Olarak Mucize. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2020. Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes’ud b. Muhammed el-Ferrâ’. Me’âliü’t-Tenzîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-`Arabî, 1420.
• Beydâvî, Nasıruddin Ömer b. Muhammed eş-Şirâzî. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mur’işlî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1418.
• Bilik, Mehmet Baki. “Depremleri Anlamlandırma ve Açıklama Biçimlerinin Risk Azaltma Süreçlerine Etkisi Açısından 2011 Van Depremleri”. Dirençlilik Dergisi 3/2 (2019), 229-237.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Zuheyr b. Nasr. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Cofy, Robert. Ateistlerin Tanrısı. çev. Murtaza Korlaelçi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2003.
• Çevik, İsmail. “Musibet Kavramının Etimolojisi ve İtikâdî-Amelî Sonuçları”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 6/1 (Haziran 2020), 271-300.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
• Ebussuûd Efendi. İrşâdu’l-akli’s-selîm ilâ mezâye’l-Kur’âni’l-kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Filiz, Mustafa vd. “Depreme Maruz Kalan Bireylerin Psikolojik Durumlarını Belirlemeye Yönelik Ölçek Geliştirme Çalışması”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 33 (2023), 236-250.
• Güneş, Abdulbâkî. “Kur’an’da Sünnetullah ve Toplumların Çöküş Nedenleri”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/1 (2005), 61-93.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Sâmi bin Muhammed Selâme. Riyad: Dâru’t-Tayyibe, 1420/1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah el-Kazvînî. es-Sünen. thk. M. Fuad Abdulbâkî. Beyrut: Dâru’l İhyâi’t-Turâsi’l-`Arabî, ts.
• İsfahânî, Râgıp. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adna Dâvûdî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1435/2014.
• İşçi, Coşkun. “Deprem Nedir ve Nasıl Korunuruz”. Journal of Yaşar University 3/9 (Haziran 2008), 959-983.
• Johannesson, Elisabet vd. “Physical Activity Improves Symptoms in Irritable Bowel Syndrome: A Randomized Controlled Trial”. Dünya Gastroenteroloji Dergisi 21/2 (Ocak 2015), 600-608.
• Karagöz, İsmail. Kuran'a Göre Musibetler Açısından İnsan ve Toplum. İstanbul: Çelik Yayınları, 2. Baskı, 1996.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Karaman, Fikret. “Tevekkül, Kader Bağlamında Deprem ve Sorumluluk Bilinci”. Diyanet İlmî Dergi 56/3 (Aralık 2020), 903-936.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “İnsanın Çaresizliği ve Fıtratın Uyanışı”. Kelam Araştırmaları 3:1 (2005), 61-90. Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1985.
• Köktaş, Yavuz. “Günah-Deprem İlişkisi”. Hadis ve Siyer Araştırmaları 9/1 (2023).
• Kula, Naci. “Deprem ve Dini Başa Çıkma”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (Haziran 2002), 234-255.
• Kula, Naci. “Zorluk ve Sıkıntılarla Başa Çıkma Süreçlerinde Manevî Destek Örneği Olarak İnşirah Sûresi Üzerine Psikolojik Analizler”. Türk Manevî Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi 3/3 (Haziran 2021), 9-23.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân. 20 cilt. Kâhire: Dâru’l Kutubi’l-Mısriyye, ts.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü’l-Kur’an, thk. Mecdî Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l Kutubi’l-İlmiyye, 1426/2005.
• Musahan, Ali Yıldız. “Müslüman Düşüncesinde Musibet-Rahmet İlişkisi”. Ekev Akademi Dergisi 20/66 (Bahar 2016), 129-142.
• Müftüoğlu, Mehmet. “Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Bela ve Musibetler Karşısında İnsanın Durumu”. Rumeli İslam Araştırmaları Dergisi 4/3 (Aralık 2020), 65-97.
• Muslim, Ebu’l-Huseyn Muslim b. el-Haccâc. el-Câmi’u’s-sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Kahire: yy. 1374-75/1955-56.
• Naimi, Spenta vd. “Olası İstanbul Depremi ve Kentsel Dönüşüm Çalışmaları ve Alınan Önlemlerin İrdelenmesi”. Aurum Mühendislik Sistemleri ve Mimarlık Dergisi 5/1 (Haziran 2021), 89-108.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât. Medârikü’t-tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl. thk. Zekeriyya Umeyrât. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1429/2008.
• Nîsâbûrî, Nizâmeddin Hasen b. Muhammed b. Huseyn el-A’rec. Garâ’ibu’l-Kur’ân ve regâibu’l- furkân. thk. Şeyh Zekeriyya Umeyrât. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1416.
• Okumuş, Ejder. “Gösterişçi Dindarlık”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 6/2 (2006), 17-35.
• Olgun, Hakan. Hz. Musa’nın Muhalefeti: Horus’u Öldürmek. İstanbul: Milel Nihal Yayınları, 2021.
• Özsoy, Ömer. Sünnetullah. Ankara: Fecr Yayınları, 2018.
• Pargament, Kenneth I. “Religious Methods of Coping Resources for the Conservation and Transformation of Significance”. Religion and the Clinical Practice of Psychology. ed. Edward P. Shafrenske. 215-239.
• Râzî, Fahreddin, Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Sa’lebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyan an tefsîri’l-Kur’ân. thk. İmam Ebî Muhammed b. Âşur. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Salmazzem, Mehmet. “Kur’an Perspektifinden Dünyevî Âfetler ve Deprem”. Dini İlimler Bağlamında Deprem. ed. Mahsum Aytepe. 87-116. Ankara: Fecr Yayınları 2023.
• Salvadin, Matthys vd. Deprem Kuşağı Deprem Nedir? Ne Değildir?. çev. Turgut Gürer. İstanbul: Doğan Kitabevi, 1995.
• Suyûtî, Abdurrahman b.Ebî Bekr Cemaleddîn. ed-Durru’l-mensûr fî’t-tefsîri’l-me’sûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Taberî, Ebû Câfer. el-Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Kahire: Muessesetu’r-Risâle, 1420/2000.
• Tarhan, Nevzat. İnanç Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.
• TCSBB, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu. Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Mart 2023. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads.
• Ünal, Mehmet Süheyl. “Peter L. Berger’e Göre Dinî Tecrübenin Günümüz Dindarı İçin Anlamı: Sosyolojik Bir Bakış Açısı”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 8/2 (Nisan 2008), 145-158.
• Yasin, Abdüsselam. Sünnetullah Allah’ın Evrensel Yasası. İstanbul: İnkılap Yayınları, 2012.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2021.
• Yıldırım, Sait. “Sosyal Medyada Gösteriş Olgusu ve Kutsalın Tüketimi”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/28 (Ekim 2021), 125-143.
• Zemahşerî, Ebu’l Kâsım Mahmud b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabî, 1407.