Sokakta Çalışmak ve Gelir Düzeyi Erinlerin Benlik Saygısı, Yaşam Doyumu ve Depresyon Düzeylerine Etki Eder mi? (Diyarbakır İli Örneği)*

Yıl 2015, Cilt: 14 Sayı: 2, 522 - 537, 14.04.2015

Mehmet Ali Yıldız Baki Duy

https://doi.org/10.17051/io.2015.07194

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmanın amacı, sokakta çalışan ortaokul öğrencileri ile sokakta çalışmayan alt gelir düzeyine sahip ve üst gelir düzeyine sahip ortaokul öğrencilerini benlik saygısı, yaşam doyumu ve depresyon düzeyleri açısından incelemektir. Araştırma, Diyarbakır il merkezinde bulunan ortaokulların 6., 7. ve 8. sınıfına devam eden 283’ü kız, 417’si erkek olmak üzere toplam 700 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların belik saygısı düzeyleri Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeğiyle, yaşam doyumları Çok Boyutlu Öğrenci Yaşam Doyumu Ölçeğiyle, depresyon düzeyleri ise Çocuklar İçin Depresyon Ölçeği ile belirlenmiştir. Gelir düzeyi yüksek grupta bulunan katılımcılar diğer katılımcılarla karşılaştırıldığında, benlik saygısı ve yaşam doyumu daha yüksek, depresif belirtileri ise daha düşük düzeyde bulunmuştur. Araştırmada elde edilen bulgular hem sokakta çalışan hem de alt gelir grubunda bulunan çocukların psikolojik bağlamda risk altında olduklarını göstermektedir. Ayrıca, araştırmanın değişkenleri arasında anlamlı düzeyde ilişkiler bulunmuştur. Mevcut araştırma bulgularını destekler biçimde elde edilen bulgular alt gelir grubundan gelen çocukların ruh sağlığı bağlamında dezavantajlı durumunda olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Sokağın çocukları, benlik saygısı, yaşam doyumu, depresyon, gelir düzeyi

Do Working on Streets and Income Level Affect Self-esteem, Life Satisfaction and Depression Levels of Early Adolescents?

Öz

The purpose of the present study was to compare self-esteem, life satisfaction and depression levels of three different groups of elementary students coming from different income levels. The present study was carried out with 700 elementary school students (283-female, 417-male) from 6th, 7th and 8th grades in Diyarbakır city center. The measures of the study were Rosenberg Self-esteem Scale, Multidimensional Students’ Life Satisfaction Scale and Children’s Depression Inventory. The results of one way MANOVA yielded no significant differences between the group working on streets and the group coming from low-income families, but not working on streets, while a significant difference was obtained between those two groups and the group coming from high-income families in favor of the last group with regard to self-esteem, life satisfaction and depression variables. Moreover, there were significant correlations among the variables of the study. Income level plays an import role in mental health by creating an environment where people face fortunate and unfortunate life experiences

Anahtar Kelimeler

Street children, self-esteem, life satisfaction, depression, income

Kaynakça

• Acar, H., Acar, Y. B., Cankurtaran Öntaş, Ö. ve Atasü Topçuoğlu, R. (2006). A research on self-esteem level of street children in İstanbul. Research Journal of International Studies, 4, 71-82.
• Aker, T., Ayata, B., Özeren, M., Buran, B. ve Bay, A. (2002). Zorunlu iç göç: Ruhsal ve toplumsal sonuçları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3, 97-103.
• Aktaş-Arnas, Y. (2004). Sokakta çalışan çocukların öz kavram düzeylerinin incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 11(1), 2-10.
• Atauz, S. ve Arts, J. (2004). Türkiye’de sokak çocukları temel araştırması güncel eğilimler ve yeni gelişmeler. Ankara: MEB Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı.
• Ayerst, S. L. (1999). Depression and stress in street youth. Adolescence, 34(135), 567-575.
• Aysev, A., Ulukol, B. ve Ceyhun, G. (2000). Çalışan ve okuyan çocukların ‘‘Çocuklar İçin Depresyon Ölçeği’’ ile değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 53(1), 27-30.
• Bantchevska, D., Bartle-Haring, S., Dashora, P., Glebova, T. & Slesnick, N. (2008). Problem behaviors of homeless youth: A social capital perspective. J. Hum. Ecol., 23 (4), 285-293.
• Baştaymaz, T. (1990). 6-15 Yaş grubu Bursa’da çalışan çocuklar üzerine bir araştırma. İstanbul. Friedrich Elbert VakfıYayınları.
• Bearsley, C. & Cummins, R. A. (1999). No place called home: Life quality and purpose homeless youths. Journal of Social Distress and the Homeless, 8(4), 207-226.
• Belle, D. (1990). Poverty and women’s mental health. American Psychologist, 45, 385-389.
• Biswas-Diener, R. & Diener, E. (2006). The subjective well-being of the homeless, and lessons for happiness. Social Indicators Research, 76(2), 185-205.
• Boes, S. &Winkelmann, R. (2010). The effect of income on general life satisfaction and dissatisfaction. Social Indicators Research, 95, 111–128.
• Cheng, F. & Lam, D. (2010). How is street life? An examination of the subjective well-being of street children in China. International Social Work, 53, 353-365.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th Ed.). New York: Routledge.
• Cummins, R. A. (2000). Personal income and subjective well-being: A review. Journal of Happiness Studies, 1, 133-158.
• Çetinkaya, S., Arslan, S., Nur, N., Özdemir, D., Demir, Ö. F. ve Sümer, H. (2006). Sivas ilmerkezindesosyo- ekonomikdüzeyifarklıüçilköğretimokuluöğrencilerininbenliksaygısıdüzeyi. Klinik Psikiyatri, 9, 116- 122.
• Çivitci, A. (2007). Çok boyutlu öğrenci yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe’ ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(26), 51-60.
• Çuhadaroğlu, F. (1986) Adölesanlarda benlik saygısı. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, HacettepeÜniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Ankara.
• Çuhadaroğlu, F. &Sonuvar, B. (1993). Ergen intiharı ve kendilik imgesi. TürkPsikiyatri Dergisi, 4(1), 29-38.
• Davey, T. L. (1998). Homeless children and stress: An empirical study. Journal of Social Distress and the Homeless, 7(1), 29-40.
• Davey, T. L. & Neff, J. A. (2001). A shelter-based stress-reduction group intervention targeting self-esteem, social competence, and behavior problems among homeless children. Journal of Social Distress and the Homeless, 10(3), 279-291.
• Diener, E. & Diener, M. (1995). Cross-cultural correlates of life satisfaction and self-esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 68(4), 653-663.
• Durualp, E., Karadut, T., Kul, G., Özen, E. ve Gül, D. (2010). Sokakta çalışan çocuklarda depresif belirtiler. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11, 161-168.
• Duyan, V. (2005). Relationships between the sociodemographic and family characteristics, street life experiences and the hopelessness of street children. Childhood, 12(4), 445-459.
• Dybicz, P. (2005). Interventions for street children: An analysis of current best practices. International Social Work, 48(6), 763-771.
• Eğitim-Sen. (2005). 4. Demokratik Eğitim Kurultayı: “Eğitim Hakkı”. 1-5 Aralık 2004, Ankara: Eğitim- SenYayınları
• Eminağaoğlu, N. (2006). Güç koşullarda yaşayan sokak çocuklarında dayanıklılık (sağlamlık).Yayınlanmamış doktora tezi, EgeÜniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Erdoğdu, Y. M. ve Oto, R. (2004). Sokakta çalışan ve çalışmayan çocukların atılganlık ve saldırganlık davranışları açısından karşılaştırılmaları. Kriz Dergisi, 12(3), 11-23.
• Gitmez, A. S. ve Morçöl, G. (1994). Socio-economic status and life satisfaction in Turkey. Social Indicators Research, 31 (1), 77-98.
• Goodman, E., Slap, G. & Huang, B. (2002). How much does socio-economic status matter to adolescent health? Journal of Adolescence Health, 30(2), 102.
• Gün, Z. ve Bayraktar, F. (2008). Türkiye’de iç göçün ergenlerin uyumundaki rolü. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(2), 167-176.
• Güneş, S. ve Kalaycı, R. A. (2004). Sokakta yaşayan/çalışan çocuklar tespitler ve çözüm önerileri. Ankara: Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. http://aile.gov.tr/index/index/konu/169/ lang/TR/sayfa/2 adresinden 24 Ekim 2009 tarihinde indirilmiştir.
• Hatun, Ş., Etiler, N. ve Gönüllü, E. (2003). Yoksulluk ve çocuklar üzerine etkileri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 46, 251-260.
• Howell, R. T. & Howell, C. J. (2008). The relation of economic status to subjective well-being in developing countries: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 134 (4), 536–560.
• Hutz, C. S. & Koller, S. H. (1997). Questõessobre o desenvolvimento de criançasemsituação de rua [Questions about the development of children in street situations]. Estudos de Psicologia, 2, 175–197.
• Keng, K. A., Jung, K., Jiuan, T. S. &Wirtz, J. (2000). The influence of materialistic inclination on values, life satisfaction and aspirations: An empirical analysis. Social Indicators Research, 49(3), 317-333.
• Kerfoot, M., Koshly, V., Roganov, O., Mikhailichenko, K., Gorbova, I. & Pottage, D. (2007). The health and well-being of neglected, abused and exploited children: The Kyiv Street Children Project. Child Abuse and Neglect, 31, 27–37.
• Kombarakaran, F. A. (2004). Street children of Bombay: Their stresses and strategies of coping. Children and Youth Services Review, 26, 853– 871.
• Kovacs, M. (1985) The children’s depression, inventory (CDI). Psychopharmacology Bulletin, 21, 995-998.
• La Gory, M., Ritchey, F. J. & Mullis, J. (1990). Depression among the homeless. Journal of Health and Social Behavior, 31(1), 87-102.
• Lalor, K. J. (1999). Street Children: A comparative perspective. Child Abuse and Neglect, 23(8), 759–770.
• Lempers, J. D, Clark-Lempers, D. & Simons, R. L. (1989). Economic hardship, parenting, and distress in adolescence. Child Development, 60, 25-39.
• Lorant, V., Deliège, D., Eaton, W., Robert, A., Philippot, P. & Ansseau, M. (2003). Socio-economic inequalities in depression: A meta-analysis. American Journal of Epidemiology, 157, 98–112.
• Lorant, V., Croux, C., Weich, S., Deliège, D., Mackenbach, J. & Ansseau, M. (2007). Depression and socio-economic risk factors: 7-year longitudinal population study. British Journal of Psychiatry, 190, 293-298.
• Masten, A. S., Miliotis, D., Graham-Bermann, S. A., Ramirez, M. L. & Neemana, J. (1993). Children in homeless families: Risks to mental health and development. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61(2), 335-343.
• Mathiti, V. (2006). The quality of life of ‘street children’ accommodated at three shelters in Pretoria: An exploratory study. Early Child Development and Care, 176, 253–269.
• Maxwell, B. E. (1992). Hostility, depression, and self-esteem among troubled and homeless adolescents in crisis. Journal of Youth and Adolescence, 21(2), 139-150.
• McLeod, J. D. & Shanahan, M. J. (1996). Trajectories of poverty and children's mental health. Journal of Health and Social Behavior, 37(3), 207-220.
• Miner, M. H. (1991). The self-concept of homeless adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 20(5), 545-560.
• Nuwayhid, I. A., Usta, J., Makarem, M., Khudr, A. & El-Zein, A. (2005). Health of children working in small urban industrial shops. Occupational and Environmental Medicine, 62(2), 86-94.
• Ovalı, F. (2007). Ankara sokaklarında çalışan çocuklar merkezine devam eden çocukların çalışma nedenlerinin ve merkezden memnuniyetlerinin araştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ögel, K., Aksoy, A., Liman, O. ve Yücel, H. (2004). Sokakta ve depresyonda: Sokakta yaşayan çocuk ve ergenlerde depresyon görülme sıklığı. 8. Bahar Sempozyumunda Poster Bildiri Olarak Sunulmuştur.
• Öy, B. (1991). Çocuklar için depresyon ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 2, 132-137.
• Özmen, D., Erbay Dündar, P., Çetinkaya, A. Ç., Oryal, T. ve Özmen, E. (2008). Lise öğrencilerinde umutsuzluk ve umutsuzluk düzeyini etkileyen etkenler. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 9, 8-15.
• Panter-Brick, C. (2001). Street children: Psychological perspectives. International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences, 15157-15159.
• Paxton, R. J., Valois, R. F., Huebner, E. S. &Drane, W. (2006). Opportunity for adult bonding/meaningful neighborhood roles and life satisfaction among USA middle school students. Social Indicators Research, 79, 291-312.
• Pinzón-Rondón, A. M., Hofferth, S. & Briceño, L. (2008). Children working in the streets of Colombian cities: Different pathways to the street lead to different populations. Children and Youth Services Review, 30, 1417–1424.
• Reich, J. W. & Zautra, A. J. (1981). Life events and personal causation: Some relationships with satisfaction and distress. Journal of Personality and Social Psychology, 41, 1002–1012.
• Rizzini, I. & Lusk, M. W. (1995). Children in the streets: Latin America’s lost generation. Children and Youth Services Review, 17,391–400.
• Rohde, P., Noell, J., Ochs, L. & Seeley, J. R. (2001). Depression, suicidal ideation and STD-related risk in homeless older adolescents. Journal of Adolescence, 24(4), 447–460.
• Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Rosenberg, M. & Pearlin, L. I. (1978). Social class and self-esteem among children and adults. The American Journal of Sociology, 84 (1), 53-77.
• Shek, D. T. L. (2005). Economic stress, emotional quality of life and problem behavior in Chinese Adolescents with and without economic disadvantage. Social Indicators Research, 71, 363–383.
• Slesnick, N., Prestopnik, J. L., Meyers, R. J. & Glassman, M. (2007). Treatment outcome for street-living, homeless youth. Addictive Behavior, 32(6), 1237-1251.
• SosyalHizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu. (2005). Sokakta Yaşayan Çocuklar Sorunu ve Hizmet Esasları. Ankara: SHÇEK. http://www.shcek.gov.tr/sokakta-yasayan-cocuklar-sorunu-ve-hizmet esaslari.aspxadresinden 16 Ekim 2009 tarihinde indirilmiştir.
• Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu. (2005a). Hedeflenmiş Onbir İlde Sokakta Çalışan Çocukları Eğitime Yönlendirm eProjesi. Ankara: SHÇEK. http://www.shcek.gov.tr/hizmetler/ SokaktaYasayanCalisanÇocuklar/projehedef11il.docadresinden 13 Ekim 2009 tarihinde indirilmiştir.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (5th Ed.). Boston: Allyn andBacon.
• Twenge, J. M. & Campbell, W. K. (2002). Self-esteem and socioeconomic status: A meta-analytic review. Personality and Social Psychology Review, 6 (1), 59-71.
• Unger, J. B., Kipke, M. D., Simon, T. R., Montgomery, S. B. & Johnson, C. J. (1997). Homeless youths and young adults in Los Angeles: Prevalence of mental health problems and the relationship between mental health and substance abuse disorders. American Journal of Community Psychology, 25 (3), 371-394.
• UNICEF. (2000). Çocuk haklarına dair sözleşme uygulama el kitabı. Ankara: UNICEF Yayınları.
• UNICEF. (2006). Sokakta yaşayan ve/veya çalışan çocuklar. Üç Aylık UNICEF Türkiye Bülteni .http://www.unicef.org/turkey/pdf/_cp43.pdfadresinden 19 Ekim 2009 tarihinde indirilmiştir.
• UNICEF. (2007). Çocuk yoksulluğuna hayır
• Üç Aylık UNICEF TürkiyeBülteni.
• http://www.unicef.org/turkey/pdf/_sy19.pdf adresinden 19 Ekim2009 tarihinde indirilmiştir.
• UNICEF. (2007a). Gözler bin yıl kalkınma hedeflerinde. Üç Aylık UNICEF Türkiye Bülteni. http://www.unicef.org/turkey/pdf/_sy21.pdf adresinden 19 Ekim 2009 tarihinde indirilmiştir.
• Uzbaş, A. (2003). İlköğretim 4. ve 5. Sınıflarda okuyan öğrencilerin sosyal becerileri ve okul uyumu ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Veale, A. &Donà, G. (2003). Street children and political violence: A socio-demographic analysis of street children in Rwanda. Child Abuse and Neglect, 27, 253-269.
• Virtanen, M., Koskinen, S., Koskinen, M., Honkonen, T., Vahtera, J., Ahola, K. &Lönnqvist, J. (2008). Contribution of non-work and work-related risk factors to the association between income and mental disorders in a working population: The Health 2000 Study. Occup Environ Med,65, 171-178.
• Whitbeck, L. B., Hoyt, D. R. & Bao, W. N. (2000). Depressive symptoms and co-occurring depressive symptoms, substance abuse, and conduct problems among runaway and homeless adolescents. Child Development, 71 (3), 721-732.
• Whitbeck, L. B., Hoyt, D. R. & Yoder, K. A. (1999). A risk-amplification model of victimization and depressive symptoms among runaway and homeless adolescents. American Journal of Community Psychology, 27 (2), 273-296.
• Whitbeck, L. B., Simons, R. L., Conger, R. D., Lorenz, F. O., Huck, S. & Elder, G. H. (1991). Family economic hardship, parental support, and adolescent self-esteem. Social Psychology Quarterly, 54 (4), 353-363.
• Yavuzer, H. (1992). Çocuk psikolojisi. İstanbul: RemziKitapevi.
• Yılmaz Irmak, T. (2008). Çocuk istismarı ve ihmalinin yaygınlığı ve dayanıklılıkla ilişkili faktörler. Yayınlanmamış doktora tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Yoder, K. A., Hoyt, D. R. & Whitbeck, L. B. (1998). Suicidal behavior among homeless and runaway adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 27 (6), 753 771.
• Yoder, K. A., Longley, S. L., Whitbeck, L. B. & Hoyt, D. R. (2008). A dimensional model of psychopathology among homeless adolescents: Suicidality, internalizing, and externalizing disorders. J. of Abnorm. Child Psych., 36, 95–104.
• Yörükoğlu, A. (1988). Gençlik çağı (5. Baskı).Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Zhang, L. F. & Postiglione, G. A. (2001). Thinking styles, self-esteem and socio-economic status. Personality and İndividual Differences, 31, 1333-1346.
• Zora Raboteg-Sgric, Z., Brajsa-Zganec, A. ve Sakic, M. (2008). Life satisfaction in adolescents: The effects of perceived family economic status, self-esteem and quality of family and peer relationships. http://www.hrcak.srce.hr/file/61300 adresinden 01 Kasım 2011 tarihinde indirilmiştir.