Sosyolojik Açıdan Oyun ve Münafık: Abdullah b. Übey Örneği

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 601 - 630, 30.12.2020

Ahmet Aslan

https://doi.org/10.5281/zenodo.4399246

Öz

20. yüzyılın başlarından itibaren oyun ve onunla ilişkili diğer kavramlar deneysel bir ilgi konusu olmuştur. Bunun yanında çeşitli felsefi anlayışların ve kutsal kitapların bütünüyle hayatı bir oyun olarak nitelemesi oyun kavramının önemini artırmaktadır. Toplumsal ilişkileri konu alan bir bilim dalı olarak sosyoloji, tipolojilerle ilerlemektedir. Kutsal kitaplar da yaptıkları tipolojilerle inananların hayatlarına yön verir. Münafık tiplemesi benliğini hangi davranışlarla sunmaktadır? Diğer bir deyişle münafık nasıl bir performans sergilemektedir? Bu soruların cevaplandığı bu çalışmada Goffman’ın geliştirdiği performans kavramı ve bileşenleri ışığında İslam tarihi kaynaklarından elde edilen münafık tipini Abdullah bin Übey örneğinde incelemek amaçlanmıştır. Yapılan araştırmada münafığın nasıl bir “oyuncu” olduğu üzerinde yeterince durulmadığı görülmüştür. Çalışmada nitel araştırma yöntemi, verilerin analizinde ise doküman analizi kullanılmıştır. Ayrıca münafığın performansının diğer oyuncuların performansına benzediği yargısına ulaşılmıştır. Münafık, kendi sunduklarının gözlemciler tarafından ciddiye alınmasını beklemektedir. O, içten inanmadığı durumlarda da kendisi için oluşturduğu rolü sürdürme çabasındadır. Goffman’ın belirlediği “benliğin tekliği” ilkesi münafık tipinde aşınmaktadır. Ancak önce Hz. Peygamber, sonra samimi müminler münafığın oyununu görmüştür. Buna rağmen münafığa toplumsal yarar amacıyla ağır ceza vermekten kaçınılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Din Sosyolojisi, Oyun Sosyolojisi, Dramaturjik Yaklaşım, Münafık

Play and Hypocrite (Munāfiq) in Sociological Perspective: the Case of ʿAbdallāh b. Ubayy

Öz

Since the beginning of the 20th century, the game and other related concepts have been a subject of empirical interest. Besides, the fact that various philosophical understandings and scriptures describe the whole life as a game increases the importance of the concept of play. As a discipline that deals with social relations, sociology progresses with typologies. The Holy Books also direct the lives of believers with their typologies. Well, what behaviors does the hypocritical typing present self? In other words, how does the hypocrite perform? This study, in which these questions are answered, is aimed to examine the type of hypocrites obtained from Islamic historical sources in the example of ʿAbdallāh b. Ubayy in the light of the concept and components developed by Goffman. It has been seen in the research that the hypocrite is not focused on what kind of “actor” he/she is. A qualitative research method and document analysis were used in the study. Also, it was concluded that the performance of the hypocrite was similar to that of other actors. The hypocriter expects her/his views to be taken seriously by observers. He/ She strives to maintain the role she has created for herself even when she does not believe in it. The principle of "uniqueness of the self" determined by Goffman is invalid in the hypocrite type. But firstly, the Prophet Muhammad and believers saw the trick of the hypocrite. Despite this, heavy punishment of the hypocrite for social benefit was avoided.

Anahtar Kelimeler

Sociology, Sociology of Religion, Game Sociology, Dramaturgical Approach, Hypocrite (Munāfiq)

Kaynakça

• Alper, Hülya. "Münafık". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/565-568. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. İstanbul: y.y., 1992.
• Büyüköztürk Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 7. Basım, 2010.
• Caillois, Roger. Die Spiele und die Menschen Maske und Rausch. Frankfurt am Main, Berlin, Wien: Ullstein, 1982.
• Chwaszcza, Christine. “Oyun Kuramı”. Sosyal Bilimlerde Yaklaşımlar ve Metodolojiler. ed. Donatella Della Porta- Michael Keating. 175-200. İstanbul: Küre Yayınları, 2019.
• Cohen, Ira. The Cambridge Dictionary of Sociology. ed. B. S. Turner, Cambridge: Cambridge UniversityPress, 2006.
• Demircan, Adnan. Hz. Peygamber Devrinde Münafıklar. İstanbul: Esra Yayıncılık, 2016.
• DeyIan. Qualitative Data Analysis, A User Friendly Guide for Social Scientists. London and New York: Routledge, 2005.
• Duralı, Şaban Teoman. Kutadgubilig Türkcenin Felsefe-Bilim Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
• Fritz, Jürgen. Das Spielverstehen. Eine Einführung in Theorie und Bedeutung. Weinheim/ München: Juventa, 2004.
• Goffman, Erving. Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu. çev. Barış Cezar. İstanbul: Metis Yayınları (1959), 3. Basım, 2020.
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 29 Haziran 2020. http://sozluk.gov.tr
• Huizinga, Johan. Homo Ludens: Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 8. Basım, 2020.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. İslâm Tarihi El-Kâmil Fi’t-Târîh Tercümesi, çev. Ahmet Ağırakça - Abdülkerim Özaydın. İstanbul: Bahar Yayınları, 1987.
• İbn Hişam, Muhammed Cemaleddîn Abdülmelik. Sîret-i İbn HişamTercemesi. 4 Cilt. çev. Hasan Ege. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2006.
• İbn Kesîr, Ebu'l-Fida İsmail İmadu'd-Din îbn Ömer İbn Kesîr İbn Davud İbn Kesîr el-Dımaşkî el-Kureyşî. el-Bidâye ve'n-Nihâye. 14 Cilt. çev. Mehmet Keskin. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1985.
• İsfahanî, Rağıb. el-Müfredât Kuran Kavramları Sözlüğü. çev. Abdulbaki Güneş - Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra Yayınları, 3. Basım, 2012.
• Kızılçelik, Sezgin. Çağdaş Sosyal Teorisyenler 1. Ankara: Anı Yayıncılık, 2018.
• Kirman, Mehmet Ali. Din Sosyolojisi Terimler Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2004.
• Koçyiğit, Talat. “Abdullah b. Übey b. Selül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/138-140. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Kümbetoğlu, Belkıs. Sosyoloji ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2012.
• Manning, Philip. Erving Goffman and Modern Sociology. Stanford, CA: Stanford University Press. 1992.
• Meti̇n, Sevtap. “Oyun Teorileri Işığında Thomas Hobbes’un Sosyal Sözleşme Kuramının Analiz ve Yorumu”. Journal Of Istanbul University Law Faculty 72/1 (Haziran 2014), 235-264. https://Dergipark.Org.Tr/En/Pub/İuhfm/İssue/9191/115287
• Mevdûdî, Seyyid Ebu’l-A’lâ. Tefhimu'l-Kur'an. ed. Ali Bulaç, çev. Heyet. İstanbul: İnsan Yayınları, 1986.
• Miles, Matthew B. – Huberman, A. Michael. Qualitative Data Analysis: A Sourcebook of New Methods. California: SAGE Publications Inc, 1984.
• Seligsohn, Max. “Aʿişe”. İslâm Ansiklopedisi. ed. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Heyeti. 1/229-230. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 5. Basım, 1978.
• Raessens, Joost. Handbook of Computer Game Studies. Cambridge: MIT Press, 2005.
• Sencer, Muzaffer. Toplumbilimlerinde Yöntem. İstanbul: Beta Basım Yayım, 3. Basım, 1989.
• Sezikli, H. Ahmet. "Münafık". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/ 568-569. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Sezikli, H. Ahmet. Hz. Peygamber Devrinde Nifak Hareketleri. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Smith, Gregory. Erving Goffman. New York: Routledge, 2006.
• Süyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr Celâleddîn. Lübâbü’n-nukûl fî esbâbi’n-nüzûl. nşr. Ahmed Abdüşşâfi. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr et-, Câmiü’l-beyân an te’vili âyi’l-Kurân, thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Müesestu’r-Risâle, 1420/2000.
• Tirmizî, Muhammed b. İsâ. Sünen. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. Beyrut: Dâruihyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Ünsaldı, Levent. “Sürekli Bir Tematikleştirme Çabası Olarak Sosyoloji: Birkaç Epistemolojik İzahat ve Kavramsal Yaratıcılığa Çağrı”. Sosyoloji Divanı 3 (Haziran 2014), 13-37.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî el-. Esbâb-ı Nüzul, çev. Necati Tetik, Necdet Çağıl. İstanbul: İhtar Yayıncılık, ts.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-. Kitabu’l-Meğâzî. I-III. thk. Marsden Jones. çev. M. K. Yılmaz. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2014.
• Zebîdî, Zeynü’d-din Ahmed b. Ahmed. ez-. Sahîh-i Buhari Muhtasarı ve Tecrîd-i Sarîh Tercemesi. çev. Kâmil Miras. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Basım, ts.