A Pragmatic Approach to the Qur’an Exploring Meanings for Society

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 25 - 57, 30.04.2024

Filiz Orhan

Öz

The Qur'an is being reinterpreted in the face of today's new questions. Linguistic techniques are also utilized in the realization of this interpretive activity compatible with modern reality. One of them, pragmatics, establishes the relationship between concepts and social reality by discovering the meanings beyond their words. In this study, it is aimed to reveal the relationship of the Qur'an with social reality based on the concepts of the Qur'an that can be handled pragmatically. In this regard, it can be said that tradition offers conceptual support to pragmatics in terms of conceptualizations such as the cause of the Qur'an's revelation, the dating of the Qur'an as Makkî-Medenî, nesh, mutashabih, and the impossibility of a purely approach to the Qur'an as a literal. Today, with the rediscovery of the relationship between word and deed, it has become essential to reinterpret the Qur'an, which is a source of legitimacy, in order to understand the socio-political processes we are going through. Thanks to pragmatics, which is functional in this respect, a new reading of modern social reality can be made by going back to the period of the Qur'an's revelation. Accordingly, the Qur'an's interventions in time and space and its indicators regarding the construction of a new Muslim identity through semantics are followed through semantics and Islam's effort to create a new society is revealed. At the same time, it has been reached that the Qur'an is a source of legitimacy/power that justifies the existence of past tribes.

Anahtar Kelimeler

Context, Sign, Identity, Islamic Society, Pragmatics, Shiar

Kur’ân’a Pragmati̇k Açıdan Yaklaşım Topluma Yöneli̇k Anlamların Keşfi

Öz

Kur’ân bugünün yeni soruları karşısında yeniden yorumlanmaya çalışılmaktadır. Modern gerçeklikle uyumlu bu yorum faaliyetinin gerçekleştirilmesinde dilbilimsel tekniklerden de istifade edilmektedir. Bunlardan biri olan pragmatik, kavramların lafızlarının ötesindeki anlamları keşfederek toplumsal gerçeklikle olan ilişkisini kurmaktadır. Araştırmada Kur’ân’ın pragmatik açıdan ele alınabilecek kavramlarından hareketle Kuran'ın toplumsal gerçeklikle ilişkisinin ortaya konması amaçlanmaktadır. Bu konuda Kur’ân’a salt literal şekilde yaklaşılmasının imkânsızlığını nüzûl sebebi, Mekkî-Medenî şeklindeki tarihlendirme, nesh, müteşabih gibi kavramsallaştırmalarla ortaya koymuş olması açısından geleneğin, pragmatiğe kavramsal açıdan destek sunduğu söylenebilir. Günümüzde söz-eylem arasındaki ilişkinin yeniden keşfedilmesiyle bir meşruiyet kaynağı olan Kur’ân’ın, içinden geçtiğimiz sosyo-politik süreçlerin anlaşılmaşı adına yeniden yorumlanması elzem hale gelmiştir. Bu açıdan işlevsel olan pragmatik sayesinde Kur’ân’ın nüzûl dönemine inilerek modern toplumsal gerçekliğe ilişkin yeni bir okuma yapılabilecektir. Buna göre Kur’ân’ın zaman, mekâna yönelik müdahaleleri ve bunun üzerinden yeni bir Müslüman kimliğinin inşasına ilişkin göstergeleri anlambilim üzerinden takip edilerek İslâm’ın yeni bir toplum yaratma çabası ortaya konulmuştur. Aynı zamanda Kur’ân’ın geçmiş kavimlerin varlığını temellendiren bir meşruiyet kaynağı olduğu bilgisine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bağlam, Gösterge, Kimlik, İslâm Toplumu, Pragmatik, Şiar

Kaynakça

• Abdulkarım, Karwan Hama Baqı. Kur’ân Söyleminde Pragmatik Söylem Boyutları (Yusuf Suresi Örneği). İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Abdullah Saeed. Interpreting the Quran. New York: Routledge Publications, 2006.
• Abdülbâkī, Muhammed Fuad. El-Muʿcemu’l-Mufehres li elfâzi’l-Kur’ani’l-Kerîm. nşr. Kâhire: Dâru’l-Hadîs.ts.
• Alpyağıl, Recep. Fark ve Yorum. İstanbul: İz Yayınevi, 2009.
• Apak, Âdem. Kur’ân’ın Geliş Ortamında Arap Toplumu. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.
• Ay, Mahmut. “Nur Kavramından (24/35) Nur Metafiziğine: Pragmatik Okumalar ve Eleştirisi”. Journal of Islamic Research 25/2, (2014).
• Al Azmeh, Al Aziz. İslâmlar ve Moderniteler. İstanbul: İletişim Yayınevi, 2003.
• Bennâbi, Malek. The Qur’anic Phenomenon. Malaysia: Islamic Book Trust, 2010.
• Cuypers, Michel. The Composition of the Qur’an. Rhetorical Analysis. London: Bloomsbury, 2015.
• Deliser, Bilal. “Kur’ân’ın Anlaşılmasında Bir Yöntem Olarak Üslûbu’l-Kur’ân”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/27.
• Demir, Şehmus. Kur’ân’ın Yeniden Yorumlanması. İstanbul: İnsan Yayınevi, 2012.
• Demir, Zakir. “Kur’ân’ın Bütünlüğünde Kullanılan Kavl/Söz Terkiplerinin Mâhiyeti ve Bunların Kutsal Kitab’a Arzı”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 22/2 (Aralık 2022), 911-936. https://doi.org/10.33420/marife.1180516.
• Düzgün, Şaban Ali. Allah, Tabiat ve Tarih. Ankara: Lotus Yayınevi, 2005.
• Ebu Zeyd, Nasr Hamid. Dinsel Söylemin Eleştirisi. çev. Fehmi. A. Polat. İstanbul: Kitâbiyat Yayınevi, 2002.
• el-İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât, nşr. Abdülbaki Güneş- Mehmet Yolcu. İstanbul: Hikmet Yurdu Yayınevi, 2008. “ḥnf” md.
• El-Mesudî, Ebu’l-Hasen b. Hüseyin. “Murücu’z-Zeheb ve Meadmu’l-Cevher”. et-Tenbîh ve’i-İşraf, I/II, (1948).
• Ernst, Carl W. How to Read the Qur’an. Carolina: The University of North Carolina Press, 2011).
• Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı Meal-Tefsir. İstanbul: İşaret Yayınevi, 2002.
• Gökkır, Necmettin. Kur’ân Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Görgülü, Ülfet. “Kur’ân’ı Kerim’de Söz”. Kur’ân’ın Anlam Dünyası. Ankara: DİB Yayınevi, 2021.
• Gözeler, Esra. Kur’ân Ayetlerinin Tarihlendirilmesi. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Gültekin, Mürşide- Özcan, Zeynep. “Kur’ân Ayetleri Bağlamında Bir Değer Tahlili: Yardımseverlik”. Mütalaa 1/2 (Aralık 2021).
• Günal, Tuğba. Müteşâbih’ Kavramının Kelam Literatüründeki Anlam ve Değeri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Hengirmen, Mehmet. Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınları, 1999.
• Https://Acikerisim.Dicle.Edu.Tr/Xmlui/Bitstream/Handle/11468/3425/Modern%20d%C3%B6nemde%20Nahivdeki%20yenilik%20hareketleri.Pdf?Sequence=1&İsallowed=Y.
• Https://Dergipark.Org.Tr/En/Download/Article-File/2284020.
• Izutsu, Toshiko. Ethico-Religious Concepts in the Qur’an. Canada: M. Gill Queen, 1959.
• Izutsu, Toshiko. Kur’ân’da Allah ve İnsan. ed. Süleyman Ateş. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 1975.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab, nşr. Abdullah Ali el-Kebîr (Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.).
• Karaman vd., Fikret. Dini Kavramlar Sözlüğü. İstanbul: DİB Yayınları, 2009.
• Kıran, Ayşe. “Dilbilim. Anlambilim ve Edimbilim”. Turkish Studies 9/6, 719-729.
• Koç, Turan. “Kur’ân Dili Açısından Söz-Anlam İlişkisi”. Kur’ an ve Dil-Dilbilim ve Hermenötik- Sempozyumu. Erzurum, 2001.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: DİB Yayınları, 2009.
• Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. Ankara: DİB Yayınları, 2014.
• Malek Bennâbi. The Qur’anic Phenomenon. Malezya: Islamic Book Trust, 2010.
• Mattson, Ingrid. The Story of the Quran. Its History and Place in Muslim Life. Amerika, Blackwell Publishing, 2008.
• Okumuş, Ejder. Kur’ân’da Kur’ân. İstanbul: Dünya Yayınları, 1994.
• Özsoy, Ömer. Kur’ân ve Tarihsellik Yazıları. Ankara, Otto Yayınları, 2015.
• Öztürk, Emre. “Neopragmatizm ve (Felsefî) Hermeneutik: Avant-Garde Bir Ortaklık”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13/35 (Ağustos 2020).
• Öztürk, Mustafa. “Kur’ân’ın ‘Cennet’ Betimlemelerinde Yerel ve Tarihsel Motifler”. İslamiyat 1/1 (2001).
• Paçacı, Mehmet. “Kur’ân ve Tarihsellik Tartışması”. Kur’ân’ı Anlamada Tarihsellik Sorunu Sempozyumu. Bursa: Kurav Yayınları, 1996.
• Rippin, Andrew. Muslims: Their Religious Beliefs and Practices. London: Routledge, 1993.
• Soysaldı, Mehmet. “Kur’ân Semantiği Açısından Salat Kavramı”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1, (1996), 1-20.
• Soysaldı, Mehmet. Kur’ân Semantiği Açısından İnançla İlgili Temel Kavramlar. İzmir: Çağlayan Yayınları, 1997.
• Şentürk, Recep. Açık Medeniyet / Çok Medeniyetli Toplum ve Dünyaya Doğru. İstanbul: İz Yayınları, 2014.
• Watt, W. Montgomery. Kur’ân’a Giriş. çev. Süleyman Kalkan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Yılmaz, Selim- Ay, Sultan Arzu. “Bir Fransız Yazını Çevirisinde Dil ve Söylem Çözümlemesi (Emile Zola’yı Anlamak ve Çevirmek)”. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi 25 (Güz 2018).