İbn Yemîn’in Gazellerinde Çiçekler, Ağaçlar ve Meyveler

Yıl 2017, Sayı: 48, 271 - 297, 31.12.2017

Yasemin Yaylalı

https://doi.org/10.29288/ilted.338354

Öz

Fars edebiyatının önemli şairlerinden olan İbn Yemîn, Beyhak’a bağlı Feryûmed köyünde

dünyaya gelmiştir. Küçük yaştan itibaren şiir söyleyen şair, dönemin ileri gelenlerinin meclislerinde

bulunmuş ve onlara methiyeler söylemiştir. İbn Yemin, şiirlerini akıcı, sade ve anlaşılır bir dille

söylemiş; anlaşılmaz kelime ve tamlamalardan kaçınmıştır. Horasan üslubunu kullanan İbn

Yemîn kaside, gazel ve rubai gibi farklı nazım türlerinde başarılı olmasına karşın sosyal ve ahlakî

konuları içeren kıtalarıyla şöhret bulmuştur.

Söz konusu çalışmada İbn Yemîn’in Dîvân’ında yer alan gazelleri Farsçadan Türkçeye çevrilerek

incelenmiştir. Gazellerde geçen gül, nergis, yasemin, lale, nilüfer, menekşe vb. çiçekler; servi, söğüt,

çınar vb. ağaçlar; elma, ayva vb. meyveler tespit edilerek bunlar hakkında genel bilgiler verilmiş;

bu çiçek, ağaç ve meyvelerle yapılan tamlamalar, ifade ettikleri anlamlar ve bunlarla çeşitli

unsurlar arasında kurulan ilgiler örnekleriyle dikkate sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İbn Yemîn, Gazel, Çiçek, Ağaç, Meyve

Flowers, Trees and Fruits in the Ghazals of Ibn Yamin

Öz

Ibn Yamin, who is one of the significant poets of Persian literature, was born in Faryûmad, a

province of Beyhak. The poet, who read poems since he was a little child, attended the notable

gatherings of the period and sang praises to them. Ibn Yamin sang his poems with a fluent, simple and

clear language; and avoided confusing words and noun phrases. Ibn Yamin, who used the Khorassan

dialect, became popular with his fragments about social and moral subjects though he was successful at

writing different types of poetry such as odes, ghazals and rubaie.

In this study, Ibn Yamîn’s ghazals in his Diwan have been analyzed by translating them from

Persina to Turkish. Flowers mentioned in the odes; such as rose, daffodil, jasmine, tulip, lotus, violet;

trees such as cypress, willow and plane tree; fruits such as apple and quince have been determined,

information has been given; noun phrases made with these flowers, trees and fruits, their meanings and

various elements with these have been presented to the attention of the readers.

Anahtar Kelimeler

Ibn Yamin, Ghazal, Flower, Tree, Fruit

Kaynakça

• Âdilzâde, Pervâne ve Fahrî Kamrân Paşâî. Ferheng-i Edebî-yi Giyâhân. Tebriz: İntişârât- i Surûş, 1387 hş.
• Başaran, Orhan. “Bir Fabl Örneği: Keşfü’l-Esrâr alâ Lisâni’t-Tuyûr ve’l-Ezhâr”. Akademik Araşrırmalar Dergisi, sy. 2 (1999): 159-170.
• Bîgdilî, Lutf Alî Beg Âzer. Âteşkede-yi Azer. Tahran: Neşr-i Kitâb, 1337 hş.
• Browne, Edward Granville. A Literary History of Persia. 4 cilt. Cambridge: Cambridge University Press, 1953.
• Değirmençay, Veyis. Fünûn-i Belâgat ve Sınâât-ı Edebî. Ankara: Aktif Yayınevi, 2014.
• Feryûmedî, İbn Yemîn. Dîvân-ı Eş’âr-ı İbn Yemîn-i Feryûmedî. tsh. Hüseyin Alî-i Bâstânîrâd. Tahran: Kitâbhâne-i Senâî, t.y.
• Gerâmî, Behrâm. Gul u Giyâh Der Hezâr Sâl-i Şi‘r-i Fârsî. Tahran: İntişârât-i Sohen, 1389 hş.
• Hidâyet, Rıza Kulî Hân. Mecma‘u’l-fusahâ. 6 cilt. Tahran: Emîr Kebîr, 1340 hş.
• Kalkandelen, Hilâl. “Nevâî Bahçesinde Güller, Goncalar”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 29 (2008): 103-117.
• Keleş, Reyhan. “Gâlib’in Has Bahçesinin Gülleri”. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması Bildiriler, 3: 595-613. Eskişehir: Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı Yayınları, 2014.
• Kerîmî, Hâdi. Esâmî-yi Giyâhân-i İrân. Tahran: Merkez-i Neşr-i Dânişgâhî, 1374 hş.
• Muzafferiyân, Veliyullah. Ferheng-i Nâmhâ-yi Giyâhân-i İrân. Tahran: Ferheng-i Muâsır, 1375 hş.
• Nefîsî, Sa’îd. Târîh-i Nazm u Nesr Der Îrân ve Der Zebân-i Fârsî. 2 cilt. Tahran: İntişârât-i Furûğî, 1363 hş.
• İsmâilpûr, Mehbîz. “Giyâhân Der Edeb-i Fârsî”. Dânişnâme-yi Edebî-yi Fârsî. 2: 1181-1204. Tahran: İntişârât-i Vezârât-i Ferheng ve İrşâd-i İslâmî, 1381 hş.
• Önal, Sevda. “Klâsik Türk Edebiyatında Lâle ve Edebî Bir Tür Örneği Olarak Lâle Şiirleri”. Turkish Studies, sy. 4/2 (2009): 911-927.
• Râzî, Emîn Ahmed. Tezkire-i Heft İklîm. tsh. Seyyîd Muhammed Rızâ Tâhirî. Tahran: İntişârât-i Surûş, 1389 hş.
• Rengçî, Gulâmhuseyn. Gul u Giyâh Der Edebiyyât-i Manzûm-i Fârsî. Tahran: Mutâlaât ve Tahkîkât-i Ferhengî, 1372 hş. Safâ, Zebîhullâh. Târîh-i Edebiyyât der Îrân. 5 cilt. Tahran: İntişârât-ı Firdevs, 1386, hş.
• Semerkandî, Devletşâh. Tezkiretu’ş-şuarâ. tsh. Edward Browne. Tahran: İntişârât-i Esâtîr, 1382 hş.
• Şemîsâ, Sîrûs. Ferheng-i İşârât. 2 cilt. Tahran: Neşr-i Mîtrâ, 1386 hş.
• Şuşterî, Kadî Nûrullâh. Mecâlisu’l-mu‘minîn. Tahran: İntişârât-i İslâmiye, 1377 hş.
• Tokmak, A. Naci. “İbn Yemîn-i Tuğrâî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20: 448-449. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Yâhakkî, Muhammed Ca‘fer. Ferheng-i Esâtîr ve Dâstânvârehâ der Edebiyyât-i Fârsî. Tahran: Ferheng-i Muâsır, 1386 hş.
• Yıldırım, Nimet, Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2008.