Tasavvufî Şiir Poetikası

Yıl 2017, Sayı: 48, 141 - 160, 31.12.2017

Ali Tenik

https://doi.org/10.29288/ilted.342332

Cited By: 2

Öz

Bu makalede tasavvufun şiir poetikası tasavvuf dışı şiir anlayışlarıyla karşılaştırmalı olarak

ele alınmaktadır. Aynı şekilde bu çalışmada tasavvuf şiiri ile tasavvuf dışı şiirin poetikasının belli

başlı özellikleri ortaya konulmaktadır. Öncelikle diğer şiirin poetikası genel hatlarıyla irdeledikten

sonra tasavvuf şiirin sanat anlayışı detaylı bir şekilde incelenmektedir. Daha sonra Sûfilerin

şiirlerini hangi gayeyle ve nasıl icra ettikleri açıklanarak tasavvufî şiirin Türk edebiyatına etkisi ve

yeri üzerinde durmaktadır. Bundan sonra da tasavvufî şiirin kullandığı sembolik dil ele alınmakta

ve tasavvufla diğer şiirin poetik farkını anlatan tasavvufî bir şiir örneği verilmektedir. Tasavvufta

şiir, Allah’la hemhâl olup bütünleşen kişinin, O’nu benliğiyle yaşamaya çalışırken aldığı bu zevkten

dolayı Allah’a olan bağlılığını dışarıya yansıtmasıdır. Bu bütüncül yaşayış, ya sevinçle, ya huşu

duyarak ya da teslimiyetin vermiş olduğu tevâzuyla “hiç”liğini anlamak suretiyle olur. Şiir, kişinin,

kalp dünyasında bu hatırlayış türlerinden hangisiyle etki yaparsa, Allah insanı, Hakk’ı bu hâl

üzere hatırlar. Bu yüzden sûfîlerin şiir poetikası, hangi inançtan ve felsefeden olursa olsun diğer

bütün şâirlerin şiir anlayışlarının tamamen ötesinde bir hakikattir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Sûfiler, Şiir, Şâir, Poetika, Sembolik dil

Poem Poetica of the Sufism

Öz

This paper discusses the poetics of the Sufism the poetry in a comparison with poetry other

than Sufism. In the same way, this study presents major features of the poetics of Sufi poem and

non- Sufi poem. After analyzing the poetics of the other poems in general terms, this study

examines the art understanding of Sufi poem in details. Then, it touches upon Sufi poem’s effect on

the Turkish literature as well as its place through explaining the reason and the way of Sufis for

writing poems. Following this, it talks about the symbolic language Sufi poem uses and gives a Sufi

poem example which expresses poetical difference between Sufi poem and other type of poem. The

poem in Sufism is that the person who merges with Allah reflects his devotion to Him, because of

this ecstasy resulted from experiencing Him, through his all cells. This integrated understanding

happens by the means of joy or to stand in awe of or realizing his/ her “nothingness” in a destitute

way. Allah remembers the human according to the state that which of these remembrance types the

poem influences the person in his/her heart world. Therefore, poetics of the Sufis, from whichever

belief or philosophy they are, is totally different from the other poets’ poem understanding.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Sufis, Poet, Poem, Poetics, Symbolic language

Kaynakça

• Aclunî, İsmail b. Muhammed el-Cerrâhî. Keşfü’l-hafâ. 2 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1351/1933.
• Adonis. Arap Poetikası. trc. Emrullah İşler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• Afîfî, Ebû Ala. et-Tasavvuf: Sevretün Ruhiyye fi’l-İslâm. Kahire: y.y, 1394/1974.
• Alkan, Erdoğan. Şiir Sanatı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2005.
• Bachelard, Gaston. “Şiirsel Ân ve Fizikötesi Ân”. Düşünce ve Dil. trc. Fahrettin Arslan. haz. Hüseyin Su. Ankara: Hece Yayınları, 2004.
• Cantarina, Vicente. Arabic Poetics in the Golden Age. Leiden: Brill, 1975.
• Cassier, Ernst. İnsan Üstüne Bir Deneme. trc. Necla Arat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınlar, 1997.
• Ceylan, Ömür. Böyle Buyurdu Sûfî. İstanbul: Kapı Yayınları, 2005.
• Cibran, Halil. Ermiş. trc. Aytunç Altındal. İstanbul: Anahtar Yayınları, 2000.
• Eliot, Thomas Steams. Selected Essays, Faberand Faber. London: 1996.
• Erkal, Abdulkadir. Divan Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl). Ankara: Birleşik Yayıncılık, 2009.
• Esmail, Azız. The Poetics of Religious Experience: the Islamic Context. London: y.y, 1998.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. İhyau ulûmiddîn. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-marife, 1403/1983.
• İbnü’l-‘Arabî, Muhyiddin. el-Futühâtü’l-mekkiyye. 9 cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1424/2004.
• İnatı, Şems-Umran, Seyyid. “Edebiyat-Şiirin Mahiyeti”. İslâm Felsefesi Tarihi. İstanbul: Açılım Kitap Yayıncılık, 2007. Karaca, Alaattin. İkinci Yeni Poetika. Ankara: Hece Yayınları, 2005.
• Kılıç, Mahmut Erol. Sûfî ve Şiir. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Kuddûsî, Ahmed. Külliyat-ı Kuddûsî. Konya Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi. No. 2444.
• Kuddûsî, Ahmed. Dîvân. İstanbul: y.y, 1291/1875.
• Kuddûs, Ahmed. Hazinetü’l-esrâr Ganimetü’l-ebrâr. Konya Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi. No. 2444.
• Lorry, Piere. “The Symbolism of Lettersand Language in the Work of Ibn ‘Arabî”. Journal of The Muhyıddın Ibn ‘Arabı Society 23 (1988): 27-38.
• Mevlânâ, Muhammed Celâleddîn er-Rumî. Mesnevî. trc. Veled İzbudak. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2004.
• Pürcevâdî, Nasrullah. Can Esintisi-İslâm’da Şiir Metafiziği. trc. Hicabi Kırlangıç. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
• Sancak, Yusuf. Hz. Peygamber Devrinde Şiir. İstanbul: Şafak Yayınları, 1999.
• Schiller, Freidrich. Felsefe ve Şiir. trc. Burhanettin Batıman. İstanbul: Yaba Yayınları, 2001.
• Sumer, Necdet. “Poetika Klasik Çağ”. Şiir ve Şiir Kuramı Üzerine Söylemler. 35-36. İstanbul: Düzlem Yayınları, 1996. Tenik, Ali. Ahmed Kuddûsî ve Tasavvuf Anlayışı. İstanbul: Bor’lu Ahmed Kuddûsî Vakfı Yayınları, 2012.
• Uryan, Baba Tahirê. Dubyetî, haz. Sabah Kara. İstanbul: Nûbihar Yayınları, 2012.