Historical Stages in Dealing to Music Issue in the Classical Islamic Era till the Sixth Century

Yıl 2018, Sayı: 50, 189 - 218, 31.12.2018

Mohamad Anas Sarmını

https://doi.org/10.29288/ilted.444023

Öz

The issues related to listening and playing
with music instruments in the history of fiqh are rich of aspects of opinions
and arguments. The basic question was whether the issue of music is originally
permissible or forbidden. According to the first opinion, the prohibiting
evidence are for exceptional types of music, and for the second opinion, the
evidence that allows certain models of singing and musical instruments those
are the exceptions. It has been noticed that there is a certain characteristic
of each era in the classical centuries, when very few exceptions have been
advocated by Ulama. In one century the Hadith approach dominated, while in the
other century, the mystic approach or the jurisprudential approach outweighed
the other approach. In another era, a moderate approach is observed, however
strict approach is observed in another era. This research, in addition to
revealing these views on the issue, tries to analyze the reasons for the
emergence of such views, their relations with previous periods, and their
influence on later periods.

Anahtar Kelimeler

music, musical instruments, forbidden music, permissible of singing, Gazzali, Ibn Hazm

Klasik Dönemlerde Müzik Meselesine Dair Yaklaşımlardaki Tarihî Merhaleler Altıncı Yüzyıla Kadar

Öz

Fıkıh tarihinde müzik dinlemek ile enstriman
çalmakla ilgili meseleler görüş ve delillendirme bakımından zengin olan ve
çokça değişip dönüşen meselelerdendi. Temel soru ise müziğin aslen mübah mı
yoksa haram mı olduğuydu. Aslen mübah olduğun kabul edildiğinde müziğin bazı
türlerini haram kılan deliller genel kuraldan istisna olma niteliği
taşımaktadır. Müziğin aslen haram olduğu Kabul edildiğinde ise şarkı söylemenin
ve enstrümanların belirli çeşitlerini mübah kılan deliller bu genel kurallardan
istisnadır. Meseleye katkıda bulunacak için farklı sorular da ortaya çıkmıştır.
Bu konu ile ilgili sahih olan deliller hangileridir? Doğru olan anlayış
hangisidir? Görüşlerden birinin tercih edilmesinde çevrenin, toplumun, örf ve
zamanın farklılışmasının etkisi nedir? Onları bir araya getirdiğimizde müzik
meselesine dair hükümlerin geçtiği belirli dönemleri ve spesfik özellikleri
görebilmemize imkan veren özel risaleler ve kitaplar var mıdır? Ulema
tarafından çok az aykıları savunulan klasik asırlarda her dönemin belirli bir
özelliğinin bulunduğu bizim tarafımızdan farkedilmiştir. Bir asırda modern
yaklaşım ağır basarken, diğer bir asırda müteşeddid fıkhî yaklaşımın haram
kılıcı doktrini ağır basmıştır. Başka bir asırda mutedil bir yaklaşım
sergilenirken diğerinde ise daha önceki tavırların ve görüşlerin tekrar ele
alındığı görülmektedir vb. Bu araştırma meseleye dair bu görüşlerin ortaya
konulmasının yanında, söz konusu görüşlerin ortaya çıkış sebeplerini, ortaya
çıktığı dönemleriyle ve daha önceki dönemlerle olan ilişkilerini ve daha
sonraki dönemlere etkisini açıklamaya çalışmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

çalgı aletlerinin haram olması, şarkı söylemenin helalliği, Gazzali, Müzik, İbn Hazm

el-Etvâru’t-târîhiyye fi’t-te‘âmul ma‘a mes’eleti’s-semâ‘ fi’lezmineti’l- kilâsikiyye: ile’l-karni’s-sâdis enmûzecen

Öz

الأطوار التاريخية في التعامل مع مسألة السماع في الأزمنة الكلاسيكية، إلى القرن السادس أنموذجا

مسائل السماع والمعازف من المسائل الغنية بالأقوال
والاستدلالات، والكثيرة التقلب والتغير في تاريخ الفقه الإسلامي، كان السؤال المحوري
فيه هل الأصل في السماع الإباحة أم أن الحرمة هي الأصل، فمع القول بأن الأصل هو
الإباحة فإن الأدلة المحرمة لأنواع من السماع هو الاستثناء من القاعدة، وعلى القول
بأن الأصل هو الحرمة، فإن الأدلة التي تبيح نماذج معينة من الغناء والمعازف هي
الاستثناء منها، وقد جاءت أسئلة أخرى لتسهم في المسألة، ما هي الأدلة الصحيحة
فيها، وما هو الفهم الصحيح لها، وما أثر البيئة والمجتمع وتغير الأعراف والأزمان
في ترجيح أحد الأقوال فيها، وهل وجدت في السماع رسائل وكتب خاصة به يمكن لنا
بجمعها معا أن نلحظ ملامح معينة وأطوار معينة مرت بها تلك الأحكام، فكان ملاحظا
لنا أن لكل عصر من العصور الكلاسيكية سمة معينة قلما تنخرم لدى العلماء، فيغلب على
عصر الاتجاه الحديثي، وعصر آخر الفقهي المتشدد في التحريم، وآخر معتدل، وعصر يعيد
النظر في الأقوال والمواقف التي سبقته وهكذا، فتحاول هذه الدراسة إلى جانب عرض
الأقوال في المسألة، أن تفسر أسباب ظهور هذه الأقوال وعلاقاتها بعصورها وبما قبلها
وتأثيرها بمن بعدها.

Anahtar Kelimeler

السماع, تحريم المعازف, حل الغناء, الغزالي, ابن حزم, ابن حزم

Kaynakça

• Âcurî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hüseyin. Tahrîmü’n-nerd ve’ş-şatranc ve’l-melâhî. Thk. Muhammed Said Ömer İdris. Suud-i Arabistan: İdâratü’l-Buhûs’l-İlmiyye ve’l-İftâ ve’d-Davet ve’l-İrşâd, 1982.
• Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-bârî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
• Gazzâlî, Ahmed. Bevâriku’l-ilmâ’ fî tekfîri men yuharrimu’s-semâ’. Hindistan: ts.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed B. Muhammed. İhyâu Ulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• İbn Ebî’d-Dünyâ, Abdullah b. Muhammed el-Kureşî. Zemmü’l-melâhî. Thk. Amr Abdulmuîm Selîm. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1416.
• İbn Hazm, Ali b. Ahmed. Risâletün fi’l-ğinâ’l-mülhî embâhun hüve ümmü mahfûz. Silsiletü’t-Türâsü’z-Zâhirî, b.y. Mütedeyât Ehli’z-Zâhir, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ali. Telbîsu İblîs. Beyrut: Dâru’l-Fikr li’t-tıba’a ve’n-Neşr, 2001.
• İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Abdullah. Ahkâmu’l-Kur’an. Thk. Muhammed Abdülkadir Ata, Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1464.
• İbnü’l-Kaysarânî, Ebû Fadl Muhammed b. Tâhir. Kitâbu’s-semâ’. Thk. Ebû Vefâ el-Merâği. Kahire: Vizeratü’l-Evkaf, el-Meclisü’l-A’lâ li’ş-Şüûnü’l- İslâmiyye, ts.
• Taberî, Tahir b. Abdullah. er-red ala’ men yuhibbu’s-semâ’. Thk. Mecdî Fethî es-Seyyid. Tanta: Dâru’s-Sahâbe, 1990.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. Thk. Şuayb el-Arnavut ve Hüseyin el-Esed. Beyrut: Dâru’r-risâle, 1413.