Dinler Tarihinin Antik Kökenleri: Herodotos Örneği

Yıl 2019, Sayı: 51, 395 - 417, 30.06.2019

Şevket Özcan

https://doi.org/10.29288/ilted.509741

Öz

Genel olarak Dinler Tarihinin, Max
Müller’in yaşadığı XIX. Yüzyılda bir disiplin olarak teşekkül etmeye başladığı ifade
edilse de diğer dini gelenekleri araştırma konusu yapmanın daha eski tarihlere
dayandığı, din bilimcileri tarafından dillendirmektedir. Bu doğrultuda “Tarih”
adlı eseri nedeniyle tarihin babası olarak nitelendirilen Herodotos’un, yabancıların
dinlerini karşılaştırmalı şekilde ele alması ve incelediği toplumlardaki dini
fenomenleri de araştırmasına dâhil etmesi nedeniyle Dinler Tarihinin babası
olarak kabul edilebileceği belirtilmektedir. Bu itibarla bu çalışmada, Dinler Tarihi
literatüründe başkalarının inançlarını
araştırmayı Herodotos’a kadar dayandıran yaklaşım çerçevesinde Herodotos’a bu payeyi
kazandıran temel özelliklerin neler olduğuna, Herodotos’u dinler tarihçisi ve
eserini Dinler Tarihi çalışması olarak kabul etmenin mümkün olup olmadığına
dair soruların cevabı aranmaktadır. Dolayısıyla bu ve benzeri sorulara cevap bulmak amacıyla Herodotos’un
metodunun parametreleri ortaya konularak, araştırma konusu ettiği dini
fenomenleri ele alış biçiminin Dinler Tarihi açısından önemi ve değeri
irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Herodotos, Tanrı, Kutsal Kişi, Kutsal Mekân, Kutsal Zaman, Kurban

Ancient Origins of the History of Religions: Herodotus Example

Öz

Although it is
stated that the history of religions started to be formed as a discipline in
the 19th century, when Max Müller lived, it is
stated by religious scholars that researching other religious traditions is dates
back to earlier times. In this respect, it is stated that Herodotus, who is
described as the father of history because of his work titled History, can be
considered as the father of the history of religions because he has a
comparative study of the religions of foreigners and includes religious
phenomena in research on the societies he studied. Therefore, in this study,
within the framework of the approach which bases the research on beliefs of
others on Herodotus in the literature of History
of Religions, answers are sought for the questions such as what the basic
features are that made Herodotus gain this position, whether it is possible to
accept Herodotus as a historian of religions and whether it is possible to
accept his work as a work history of religions. Therefore, to find answers to
these and similar questions by putting forth the parameters of Herodotus’s
method, the
importance and value of the way he dealt with the religious phenomena, which he
used as a research subject, are examined in terms of the History of Religions.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Herodotus, God, Sacred Person, Sacred Place, Sacred Time, Sacrifice

Kaynakça

• Adam, Baki. “Din Hakkında Genel Bilgiler”. Dinler Tarihi. Ed. Baki Adam. 35-56. Ankara: Grafiker Publications, 2015.
• Adam, Baki. “Kutsal Nedir?”. Halk İnanışları. Ed. Durmuş Arık- Ahmet Hikmet Eroğlu. 46-66. Ankara: Grafiker Publications, 2017.
• Alıcı, Mustafa. Evrimci Politeizm Devrimci Monoteizm: Erken Kültürlerde Yüce Varlık Fikrine Etnolojik ve Fenomenolojik Yaklaşımlar. İstanbul: Rağbet Publications, 2013.
• Arık, Durmuş. “Kutsal Kişi”. Dinler Tarihi. Ed. Ahmet Hikmet Eroğlu. Ankara: Ankara University Uzaktan Eğitim Publications, 2013.
• Arık, Durmuş. “Kutsal Mekân ve Ziyaret Fenomeni”. Halk İnanışları. Ed. Durmuş Arık- Ahmet Hikmet Eroğlu. 70-97. Ankara: Grafiker Publications, 2017.
• Ataseven, Asaf. “Sünnet Hakkında Bir Araştırma”. İslamî Araştırmalar 2/6 (1988): 22- 24.
• Aydın, Fuat. “Dinlerde Kurtuluş Anlayışı (Teorik Bir Giriş Denemesi)”. Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 1/1 (2015): 71-101.
• Aydın, Mahmut. Ana Hatlarıyla Dinler Tarihi: Tarih, İnanç ve İbadet. İstanbul: Ensar Publications, 2015.
• Aydın, Mehmet. “Kutsal Fahişelik”. Ansiklopedik Dinler Sözlüğü. 437. Konya: Din Bilimleri Publications, 2005.
• Baird, James Skerret Shore. The Classical Manual: an Epitome of Ancient Geography, Greek and Roman. Philadelphia: Blanchard and Lea, 1863.
• Boedeker, Deborah. “Epic Heritage and Mythical Patterns in Herodotus”. Brill’s Companion to Herodotus. Ed. Egbert J. Bakker- Irene J.F. de Jong- Hans van Wees. 97-242. Leiden, Boston, Köln: Bill, 2002.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Tarihi Thales’ten Baudrillard’a. İstanbul: Say, 2012.
• Cicero. The Republic and The Laws. Translated by Niall Rudd. Oxford: Oxford University Press, 1998.
• Cox, James L. Kutsalı İfade Etmek: Din Fenomenolojisine Giriş. İstanbul: İz Yayınları, 2004.
• Demir, Muzaffer. “Eski Tarih Yazıcılığında Herodotos’un Yeri ve Önemi”. Tarih İncelemeleri Dergisi 20/2 (2005): 59-78.
• Demir, Muzaffer. “Herodotos ve Yabancı Kültürler: Mısır Örneği”. Tarih İncelemeleri Dergisi 27 (2012): 315-338.
• Demirci, Kürşat. “İslam Öncesi Din ve Toplumlarda Hayvan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17: 81-85. Ankara: TDV Publications, 1998.
• Demirdağ, Muhammet Fatih. “İnsan Kurbanı Üzerine Arkeolojik Bir Araştırma”. Uluslararası Amisos Dergisi 2/2 (2017): 67- 87.
• Durmuş, İlhami. “İskitler’de Ölü Gömme Geleneği”. Milli Folklor 61 (2004): 21-29.
• Eliade, Mircea. Kutsal ve Profan. Translated by Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: Gece Publications, 1991.
• Erdem, Sargon. “Bayram”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5: 257-259. Ankara: TDV Publications, 1994.
• Fornara, C. W. “Human History and the Constraint of Fate in Herodotus”. Conflict, Antithesis, and the Ancient Historians. Ed. J. W. Allison. Columbus, Ohio, 1990.
• Gould, John. Myth, Ritual, Memory, and Exchange: Essays in Greek Literature and Culture. Oxford: Oxford University Press, 2003.
• Güç, Ahmet. Dinlerde Mabet ve İbadet. İstanbul: Esra Fakülte Press, 1999.
• Güç, Ahmet. “Kurban”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26: 433-435. Ankara: TDV Publications, 2002.
• Gündüz, Şinasi. “Dinler Tarihine Giriş”. Yaşayan Dünya Dinleri. Ed. Ali Erbaş. Eskişehir: Anadolu University Publications, 2013.
• Gürkan, Salime Leyla. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38: 155- 157. Ankara: TDV Publications, 2010.
• Harman, Ömer Faruk. “Bir Disiplin Olarak Dinler Tarihinin Ortaya Çıkışı (Doğu-Batı)”. Dinler Tarihi Araştırmaları-VII. Ed. Ali İsra Güngör et al. 23-48. Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Vakfı Publications, 2010.
• Harrison, Thomas. “Herodotus 484-425”. Encyclopedia of Ancient Greece. Ed. Nigel Wilson. 350-351. New York, London: Routledge, 2006.
• Harrison, Thomas. Divinity and History: The Religion of Herodotus. Oxford: Clarendon Press, 2000.
• Henninger, Joseph. “Sacrifice”. Encyclopedia of Religion (Second Edition). Ed. Lindsay Jones. 12: 7997-7998. New York: Macmillan Reference, 2005.
• Herodotus. Histories. Translated by Müntekim Onay. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Publications, 2017.
• Hexam, Irwing. Understanding World Religions: An Interdisciplinary Approach. USA: Zondervan, 2011.
• Ikram, Salima. “Afterlife Beliefs and Burial Customs”. The Egyptian World. Ed. Toby Wilkinson. 340-354. New York: Routledge, 2007.
• Knipe, David M. “Priesthood: Hindu Priesthood”. Encyclopedia of Religion (Second Edition). Ed. Lindsay Jones. 11: 7405-7407. New York: Macmillan Reference, 2005.
• Lateiner, Donald. The Historical Method of Herodotus. Toronto, London: University of Toronto Press, 1989.
• Levine, Baruch A. “Priesthood: Jewish Priesthood. Encyclopedia of Religion (Second Edition). Ed. Lindsay Jones. 11: 7399-7400. New York: Macmillan Reference, 2005.
• Lloyd, Alan. “Book II”. A Commentary on Herodotus Books I-IV. Ed. Oswyn Murray-Alfonso Moreno. 57-218. New York: Oxford University Press, 2007.
• Mikalson, John D. Herodotus and Religion in the Persian Wars. Chapel Hill, London: The University of North Carolina, 2003.
• Neusner, Jacob- Chilton, Bruce D. Altruism in World Religions. Washington: Georgetown University Press, 2013.
• Ortaylı, İlber. Tarih Yazıcılık Üzerine. Ankara: Cedit Publications, 2011.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Din Fenomenolojisi: Dinlerin Mahiyeti ve Tezahür Şekilleri. Isparta: Fakülte Press, 2011.
• Sharpe, Eric J. Dinler Tarihi: Tarihsel Bir Anlatı. Translated by Fuat Aydın. Sakarya: Sakarya University Kültür Publications, 2013.
• Smith, Jonathan Z. Map is Not Territory: Studies in the History of Religions. Chicago, London: The University of Chicago Press, 1993.
• Sowerby, Robin. The Greeks: An Introduction to Their Culture. New York, London: Routledge, 2015.
• Tannahil, Reay. Tarihte Cinsellik. Translated by Sinem Gül. Ankara: Dost Publications, 2003.
• Ünal, Mustafa. Dinlerde Kutsal Zamanlar. İstanbul: IQ Kültür Sanat Publications, 2008.
• Vandenberg, Philipp. Mysteries of the Oracles: The Last Secrets of Antiquity. London: Tauris Parke Paperbacks, 1989.
• Yıldırım, Münir. “Mircea Eliade’de ‘Kutsal ve Kutsal Zaman Kavramı’”. Dini Araştırmalar Dergisi 30/28 (2007): 59-82.