Mevlânâ Konulu Romanlarda İçerik ve Tasarım İlişkisinin Sosyolojik Analizi

Yıl 2019, Sayı: 51, 501 - 523, 30.06.2019

Muhammet Ali Özdoğan

https://doi.org/10.29288/ilted.525819

Öz

Yayıncılık sektörü, gelişen teknik ve teknolojik
imkânlara bağlı olarak yeni bir görünüm kazanmıştır. Kitaplar tür ve sayı
olarak çoğalmıştır. Dağıtım, tanıtım ve tasarım kitabın en az içeriği kadar bir
eserin talep görmesini belirleyici unsurlar haline gelmiştir. Ancak tasarım,
eserin muhtevasından bağımsız değildir. Bu makale kapsamında ele alınan Mevlânâ
hakkında yazılmış romanlarda da popüler kitapların dizaynında görülen çizgilere
rastlanmaktadır. Yazar, eser ve okur arasında bir köprü vazifesi gören bu
çizgiler sembolik imalar taşımaktadır. Zira içerik olarak dinsel bir görünüme
sahip bu eserlerde soyut ifadeler bolca yer almaktadır. Bilhassa Mevlânâ’nın
toplumumuzdaki karşılığının çoğulluğu yazarları ister istemez simgesel bir
anlam havuzundan yararlanmaya yönlendirdiği söylenilebilir. Özellikle
tasavvufun sembolik örüntülerden müteşekkil sahası bu alanla ilişkili yazılan
kitapları simgesel ve şekilsel bakımdan etkilemiştir. İçerik tasarım ilişkisi
açısından romanın fragmanı gibi tasarlanan kitap kapakları, prizmatik bir
görünüm oluşturmuştur. Ortaya çıkan bu tabloyu netleştirmek amacıyla kitap
dizaynının kurallarını popüler kültürün hangi dinamikleriyle anlaşma yaptığına
odaklanılmıştır. Bu doğrultuda kitap tasarımında içeriğin nasıl belirleyici
olduğu üzerinden dinselliğin ne tür popüler uzantılara dönüştüğü sorularına
cevap aranmıştır. Bu sorulara cevap bulmak için literatür taraması ve Foucault
merkezli söylem analizi yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, popüler kültür, kitap tasarımı, Bab-ı Esrar, Aşk, Aşkın Gözyaşları, Din Sosyolojisi, Aşkın Gözyaşları

The Sociological Analysis of Relation Between Content and Design in Mawlana-Themed Novels

Öz

Publishing
sector has gained a new appearance depending on developing techniques and
technological opportunities. The number and the genre of books have been increasing. Distribution,
advertisement and design significantly affect a book to be demanded at least as
much as its content. However, design of a book isn’t independent from its
content. It is encountered that the novels about Mewlana, discussed in this
article, has the same design lines with the popular novels. These lines whose
function is to operate the communication among the author, the work and the
reader have symbolic meanings. As these works have a religious appearance as
content, there are numerous abstract expressions in them. Especially it can be
uttered that Mewlana’s pluralist meaning especially in our society lead authors
intentionally or not to a meaning pool. Particularly the structure of Sufism
built by symbolic patterns affects these kinds of books symbolically and
structurally. The cover of the books that are designed as trailers of them which display
a prismatic appearance. It is focused on how rules of a book design are
associated with popular culture dynamics in order to clarify the result. Accordingly, the answers of some questions such
as how the design of a book determine the content and to what extend
spirituality turns into popularity have been investigated. To find these
answers, literature search and Foucauldian discourse analysis methods have been
applied. 

Anahtar Kelimeler

popular culture, book design, Tears of Love, Religious Sociology, Mewlana, The Secret Door, Love, Tears of Love

Kaynakça

• Adorno, Theodor W. Kültür Endüstrisi. Çev. Nihat Ülner - Mustafa Tüzel - Elçin Gen. 6. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Ambrosse, Gavin - Harris, Paul. The Layout Book. Lausanne: Ava Yayınları, 2007.
• Atay, Tayfun. Görünüyorum O Halde Varım. 2. Baskı. İstanbul: Can Yayın-ları, 2018.
• Bayazıt, Nigan. “Tasarım”. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 3: 1746. İstan-bul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları, 1997.
• Berger, Peter L. Melekler Hakkında Söylenti, Modern Toplumda Tabiatüstü-nün Yeniden Keşfi. Çev. Ali Coşkun - Nebile Özmen. İstanbul: Rağbet Ya-yınları, 2012.
• Berger, Peter L. Kutsal Şemsiye. Çev. Ali Coşkun. 5. Baskı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
• Büker, Seçil - Özsoy, Aydan. Gönülden Gönüle Mevlana İmgesi Üzerine Bir Alımlama Çalışması. Ankara: Ütopya Yayınları, 2009.
• Browne, Ray. B. Popular Culture Studies Across the Curriculum. Jefferson: McFarland Yayınları, 2005.
• Çelik, Hilal - Ekşi, Halil. “Söylem Analizi”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 27 (2008): 99-117.
• Düz, Nazan. Kitap Kapağında Grafik Tasarım Öğelerine ve İlkelerine Ku-ramsal Bir Yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2001.
• Eagleton, Terry. Postmodernizmin Yanılsamaları. Çev. Mehmet Küçük. İs-tanbul: Ayrıntı Yayınları, 1996.
• Erbaş, Zülfü. Ülkemizde Çok Satan Kitapların Kapak Tasarımlarında Kulla-nılan Renklerin Grafik Tasarım Açısından Analizi. Yüksek Lisans Tezi, İs-tanbul Arel Üniversitesi, 2013.
• Fiske, John. Understanding Popular Culture. New York: Routledge Yayınla-rı, 2010.
• Foucault, Michel. Power/Knowledge Selected Interviews And Other Writings 1972-1977. Trans. Colin Gordon - Leo Marshall - John Mepham - Kate So-per. New York: Pantheon Books, 1980.
• Foucault, Michel. Bilginin Arkeolojisi. Çev. Veli Urhan. İstanbul: Birey Ya-yınları, 1999.
• Foucault, Michel. Özne ve İktidar. Çev. Işık Ergüden – Osman Akınhay. İs-tanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
• Haber7. Erişim: 20 Aralık 2018. http://www.haber7.com/kitap/haber/810604-okuyucuyu-gozyasina-bogan-unlu-yazar.
• Güngör, Erol. İslam Tasavvufunun Meseleleri. 5. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1996.
• Hauffe, Thomas. Design. London: Laurance King Yayınları, 1998.
• Jorgensen, Marianne – Philips, Louise J. Discourse Analysis as Theory and Method. London: Sage Yayınları, 2002.
• Kaplan, Yusuf. “İnsanlığın Selam Yurdu Olarak İslam Medeniyeti”. Birlikte Yaşamak. Haz. Ahmet Kavlak – Muhammet Enes Kala, 167-177. Ankara: Hece Yayınları, 2015.
• Karabük Üniversitesi 3 Nisan TV. Erişim: 20 Aralık 2018. https://www.youtube. com/watch?v =Cys_DQA2oes.
• Karagöz, Yalçın - Yemez, İbrahim - Bardakçı, Sait. “Okuyucuların Kitap Sa-tınalma Tercihlerini Etkileyen Biçimsel Özelliklerin Doğrulayıcı Faktör Analizi İle Belirlenmesi”. Uluslararası Politik, Ekonomik ve Sosyal Araş-tırmalar Kongresi (Bosna Hersek- Saraybosna, 19-22 Mayıs 2017). Haz. Furkan Beşel - Fatih Yardımcıoğlu - Hakkı Bağcı. Sakarya: Beşköprü Ya-yınları, 2017.
• Leupen, Bernard - Grafe, Christoph - Körnig, Nicola - Lampe, Mark - Zee-uw, Peter de. Design and Analysis. Rotterdam: Oto Yayınları, 1997.
• Mardin, Şerif. Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Masterson, Pete. Book Design and Production A Guide forr Authors and Publishers. California: Aeonix Yayınları, 2007.
• McMurtrie, Douglas C. The Book The Story of Printing and Bookmaking. 2. Baskı. New York: Oxford University Yayınları, 1948.
• Muthesius, Herman. Style-Archıtecture And Buıldıng-Art: Transformatıons Of Archıtecture In The Nıneteenth CenturyAnd Its Present Condıtıon. Santa Monica: The Getty Center for the History of Art and the Humanities, 1994.
• Özdemir, Tülay. “Tasarımda Renk Seçimini Etkileyen Kriterler”. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/2 (2015): 391-402.
• Postman, Neil. Technopoly The Surrender of Culture to Technology. New York: Vintage Books, 1992.
• Ritzer, George. Enchanting A Disenchanted World Continuity And Change In The Cathedrals Of Consumption. California: Sage Yayınları, 2005.
• Sabah Gazetesi. Erişim: 3 Ocak 2019. https://www.sabah.com.tr/magazin /2018/07/09/ahmet-umit-hepimiz-ayni-yerdeyiz-turkiye-yoksa-biz-de-yokuz?paging=3.
• Say, Ömer. “Yapısalcılıktan Post-Yapısalcılığa Çoğulculuğun İnşası”. Aka-demik İncelemeler Dergisi 8/2 (2013): 331-346.
• Stoıcheff, Peter - Taylor, Andrew. The Future Of The Page. Toronto: Uni-versity of Toronto Press, 2004.
• Şafak, Elif. Aşk. 380. Baskı. Çev. Yiğit K. Us. İstanbul: Doğan Kitap, 2009.
• Taner, Mehmet Kerem. Gazete ve Dergi Reklamlarında Tipografi Kullanımı ve Tasarım Farklılıkları. Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi, 2018.
• Thorning, Joseph F. An Encyclopedia of Religion. Ed. Villus Ferm. New York: Philosophical Library, 1945.
• Traube, Elizabeth G. “The Popular in American Culture”. Annual Review of Anthropology 25 (1996): 127-151.
• Türk Dil Kurumu. “Büyük Türkçe Sözlük”. Erişim: 28 Aralık 2018. http://www.tdk.org.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5c40541cecebf6.25880647.
• Ümit, Ahmet. Bab-ı Esrar. 63. Baskı. İstanbul: Doğan Kitap, 2008.
• Vambe, Maurice - Khan, Katy. “Myths of Popular Culture”. The Open Area Studies Journal 2 (2009): 65-71.
• Yağmur, Sinan. Aşkın Gözyaşları Hz. Mevlana. 3. Baskı. Konya: Karatay Akademi Yayınları, 2011.
• Yağmur, Sinan. Aşkın Gözyaşları Kimya Hatun. Konya: Karatay Akademi Yayınları, 2011.
• Yağmur, Sinan. Aşkın Gözyaşları Tebrizli Şems. 392. Baskı. Konya: Karatay Akademi Yayınları, 2012.
• Yılmaz, Hasan Kamil. 300 Soruda Tasavvufî Hayat. İstanbul: Erkam Yayın-ları, 2010.