Kur'ân Tercümelerinde İltifât Sanatının Çeviri Sorunu

Yıl 2020, Sayı: 53, 93 - 113, 30.06.2020

Haşim Özdaş

https://doi.org/10.29288/ilted.681329

Cited By: 2

Öz

Arapçada şahıs, zaman ve sayılar arasında geçiş yapılmaktadır. Bu üslup değişikliği, Arap dili ve edebiyatında iltifât sanatı olarak adlandırılmıştır. Kur’ân-ı Kerim’de sıkça kullanılan bu üslup değişikliği, birçok Türkçe meâlde hedef dilin anlatım biçimi dikkate alınmadan tercüme edilmiştir. Bu da âyet çevirilerinin okuyucular tarafından yanlış veya tam anlaşılmamasına yol açabilmektedir. Bu çalışmada iltifât üslubunun meâllerdeki tercüme sorunu ele alınmıştır. Türkçe hazırlanmış bütün meâlleri değerlendirmek bir makalenin sınırlarını aşacağından sözü edilen tercüme sorunu; Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Hak Dini Kur’an Dili tefsiri ile Süleyman Ateş’e ait Kur’ân-ı Kerîm Tefsîri adındaki eserlerde verilmiş olan meâllerin yanı sıra Halil Altuntaş ile Muzaffer Şahin tarafından hazırlanan Kur’an-ı Kerim Meâli ve Mustafa Öztürk’ün Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri adlı çalışması üzerinden incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İltifât, Meâl, Kaynak Dil, Hedef Dil, Tefsir

Translation Problem of Iltifāt Art in Translation of Qur’ān

Öz

Transitions are made between subject pronouns, tenses and numbers in Arabic language. This style change is frequently used in the Holy Qur’ān. Many Turkish translations of Holy Qur’ān are made without taking the target language into consideration one of which is the style change called as iltifāt in Arabic Language and Literature. As a result, this leads to the fact that the translations of verses cannot be completely understood by the readers. In this study, the iltifāt style in translation problems in translations of Qur’ān will be investigated. Since evaluating all Turkish translations of Qur’ān will exceed the limit of a single article, the abovementioned translation problem will be tried to be studied with investigating the Turkish translations of the works such as the tafsir called as Hak Dini Kur’an Dili (The Truth [God]'s Religion Quran's language) by Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, and Kur’an-ı Kerim Tefsiri (Tafsir of Holy Qur’ān) by Süleyman Ateş, and also Kur’an-ı Kerim Meali (Translation of the Holy Qur’ān) by Halil Altuntaş and Muzaffer Şahin, and Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri (Holy Qur’ān Translation, Meaning and Interpretation-Centred Translation) by Mustafa Öztürk.

Anahtar Kelimeler

Tafṣīr, Iltifāt, Meaning, Source Language, Target Language

Kaynakça

• Âlûsî, Mahmûd b. Abdullah. Rûḥü’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Ḳur’âni’l-‘Aẓîm ve’s-Seb‘i’l-Mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Ahfeş el-Evsat, Ebü’l-Hasan Sa‘îd b. Mes‘ade. Me‘âni’l-Ḳur’ân. thk. Hüdâ Mahmûd Kara‘a. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1411/1990.
• Aktaş, Hasan. Modern Türk Şiirinde Edebî Sanatlar. Konya: Çizgi Kitabevi, 2002.
• Arslan, Gıyasettin. “Türkçe Kur’an Meâllerinde Kaynak Dilin Egemenliği Sorunu (Halil Altuntaş ve Muzaffer Şahin Örneği)”. Kur’an Mealleri Sempozyumu. 475-493. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2010.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân-ı Kerîm Tefsîri. 6 Cilt. Milliyet, 1995.
• Dağ, Mehmet. Kur’ân’da Üslûp Diyalektiği: İltifât. Ankara: Salkımsöğüt Yayınları, 2008.
• Durmuş, İsmail. “İltifât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/152-153. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2000.
• Durmuş, Zülfikar. Kur’ân’ın Türkçe Tercümeleri –‘Aziz Kur’an’ ve ‘İnsanlığa Son Çağrı’ Örneği-. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2007.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf. el-Baḥrü’l-müḥît. thk. ‘Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1993.
• Ebû Hilâl el-‘Askerî, Hasan b. Abdullah b. Sehl. Kitâbü’ṣ-ṣinâ‘ateyn el-kitâbe ve’ş-şi‘r. thk. Ali b. Muhammed el-Becâvî - Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. Dârü’l-Fikri’l-‘Arabî, 2. Basım, ts.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed el-İmâdî. İrşâdü’l-‘aḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Ḳur'âni’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Ebû ‘Ubeyde, Ma‘mer b. Müsenna et-Teymî. Mecâzü’l-Ḳur’ân. thk. Fuat Sezgin. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, ts.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. Azim Dağıtım, ts.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyya Yahya b. Ziyâd. Me‘âni’l-Ḳur’ân. 3 Cilt. Beyrut: ‘Alemü’l-Kütüb, 3. Basım, 1403/1983.
• İbn ‘Âşûr, Muhammed Tahir. Tefsîrü’t-taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Darü’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn ‘Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gālib. el-Müḥarrarü’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osman. el-Ḫaṣâiṣ. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. 3 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’l-‘İlmiyye, ts.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osman. el-Müḥteseb. thk. Ali en-Necdî Nâsif vd.. 2 Cilt. Kahire: Dâru Sezgîn, 2. Basım, 1406/1986.
• İbn Fâris, Ebû Hasan Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya. Mü‘cemu meḳāyîsi’l-lüġa. Thk. Abdüsselâm Muhammed Harûn. 6 Cilt. Dârü’l-Fikr, 1979.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. 55 Cilt. Kahire: Dârü’l-Me‘ârif, ts.
• İbn Reşîk el-Kayravânî, Ebû Ali Hasan. el-‘Umde fî ṣinâ‘ati’ş-şi‘r ve naḳdih. thk. en-Nebevî Abdülvâhid Şa’lân. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2000.
• İbnü’l-Esîr, Ziyâüddîn Nasrullâh b. Muhammed. el-Meselü’s-sâir fî edebi’l-kâtib ve'ş-şâ‘ir. thk. Ahmed el-Havfî - Bedevî Tababe. 4 Cilt. Kahire: Dâru Nahdati Mısır, 2. Basım, ts.
• Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. çev. Mustafa Öztürk. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 4. Basım, 2016.
• Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 22. Basım, 2012.
• Nâci, Muallim. Lügât-i Nâci. İstanbul: 1904.
• Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Me‘âni’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. 6 Cilt. Mekke: Merkezu İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, 1988.
• Râgıb el-İsfahânî, Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal. Müfredâtu elfâẓi’l-Ḳur’ân. thk. Safvân ‘Adnân Dâvûdî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 3. Basım. 1423/2002.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. Tefsîrü’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1401/1981.
• Özdemir, Abdurrahman. “Kadim Bir Söz Sanatı: İltifat ve Kur’an’da İltifat Örnekleri”. İslami İlimler Dergisi 1/2 (2006), 151-160.
• Saraç, M. A. Yekta. Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 5. Basım, 2007.
• Süleymaniye Vakfı Meali. çev. Abdulaziz Bayındır, Erişim 04 Şubat 2020. https://www.suleymaniyevakfimeali.com
• Süyûtî, Abdurrahman b. Ebû Bekir b. Muhammed. el-İtḳān fî ‘ulûmi’l-Ḳur’ân. thk. Ahmed b. Ali. 3 Cilt. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 2006.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘ü’l-beyân ‘an te’vili âyi’l-Ḳur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmühsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Merkezü’l-Bühûs ve’d-Dirasâti’l-‘Arabiyye ve’l-İslâmiyye Dâru Hicr, 2001.
• Tabl, Hasan. Üslûbü’l-iltifâti fi’l-belâġati’l-Ḳur’âniyye. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-‘Arabî, 1418/1998.
• Tâhirülmevlevî. Edebiyat Lügatı. nşr. Kemâl Edib Kürkçüoğlu. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an ḥaḳāiḳi ġavâmiḍi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Şeyh ‘Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-‘Ubeykân, 1998.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ‘ulûmi'l-Ḳur'ân. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu Dârü’t-Türâs, 3. Basım, 1984.