The Expedition Metaphor in Philosophy and Sufism: Rational and Spiritual Journey

Yıl 2020, Sayı: 54, 329 - 353, 31.12.2020

Mahmut Meçin

https://doi.org/10.29288/ilted.791301

Cited By: 2

Öz

The subject of this study is the concept of "expedition" which is a common concept in philosophy and sufism. The concept of expedition, in a close sense in both disciplines, expresses the intellectual and spiritual journeys of the person who turns to the truth, from internal to external and from external world (âfâk) to the inwardness (enfus). In philosophy, the concepts of expedition is the intellectual endeavours, mental researches, intellectual journeys and state "be on the way" that must be equipped on the path of eternal wisdom while seeking the knowledge and truth that man naturally longs for. In sufism, as a more basic and founding concept, expedition is a metaphor that implies both the inner transformations of the heart/soul that turn towards God and the truth, and the return of the human who came to the world from his original homeland, to his place or homeland. The aim of the study is to make a conceptual analysis of the metaphor of expedition, which is frequently used in philosophy and sufism, and to shed light on the concept of expedition from point of view where the two disciplines converge. The scope of the study will be limited to the thoughts of Ibn al-Arabi, one of the pioneers of theoretical sufism, and Mulla Sadra, one of the important post-classical period figures of Islamic philosophy, on this concept.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Sufism, Expedition, Way, Journey

استعارة السفر الاستكشافي في الفلسفة والتصوف: رحلة عقلانية و معنوية

Öz

Felsefe ve Tasavvufta Sefer Metaforu: Aklî ve Manevî Yolculuk

Öz

Bu çalışmanın konusu felsefe ve tasavvufta müşterek bir metafor olan “sefer” kavramıdır. Sefer kavramı her iki disiplinde birbirine yakın anlamda hakikate yönelen kişinin derundan bîrûna ve âfâktan enfüse yaptığı aklî ve manevî yolculukları ifade eder. Sefer kavramı, felsefede insanın tabiî olarak özlem duyduğu bilgi ve hakikati ararken ortaya koyduğu entelektüel çabalar, yaptığı aklî soruşturmalar, düşünsel yolculuklar ve bitimsiz olan bilgelik yolunda kuşanması gereken “yolda olma” halidir. Tasavvufta ise sefer daha temel ve kurucu bir kavram olarak hem Hakk’a ve hakikate teveccüh eden kalbin/nefsin geçirdiği içsel dönüşümleri hem de asıl vatanından dünyaya gelen insanın ait olduğu yere veya ana vatanına dönüşünü ima eden bir metafordur. Çalışmanın amacı felsefe ve tasavvufta sıklıkla başvurulan sefer metaforunun kavramsal analizini yapmak ve iki disiplinin birleştiği nokta-i nazarından sefer kavramına ışık tutmaktır. Çalışmanın kapsamı tasavvuf felsefesinin öncülerinden İbnü’l-Arabî ve İslâm felsefesinin klasik dönem sonrası önemli isimlerinden Molla Sadrâ’nın söz konusu kavrama dair düşünceleriyle sınırlı tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Tasavvuf, Sefer, Yol, Yolculuk

Kaynakça

• Açıkgenç, Alparslan. “el-Esfârü’l-erbaa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/374-376. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Açıkgenç, Alparslan. “İran İrfanı Geleneği Molla Sadrâ (Sadrüddin Şirâzî)”. İslâm Felsefesi Tarihi. ed. Bayram Ali Çetinkaya. 2/299-318. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Algar, Hamid. “Hâcegân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Alî Behçet Efendi. Âdâb-ı Nakşibendiyye. İstanbul: Hacegân Yayınları, 2012.
• Aydın, İbrahim Hakkı. “Bir Felsefî Metafor ‘Yolda Olmak’”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 6/1 (2006), 9-22.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Ferâhu’r-Rûh. Kahire: Bosnevî el-Hac Muharrem Efendi Matbaası, 1877.
• Camus, Albert. Başkaldıran İnsan. çev. Tahsin Yücel. İstanbul: Can Yayınları, 2004.
• Cevizci, Ahmet. Felsefeye Giriş. Ankara: Nobel Yayınları, 2015.
• Chodkiewicz, Michel. “Sonsuz Yolculuk: İbnü’l-Arabî’ni̇n Ki̇tâb el-İsfâr ‘an Netâi̇ci’l-Esfâr Adlı Eseri̇”. çev. Vahit Göktaş. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2) 10/23 (2009), 657-667.
• Cürcânî, Seyyid Ali b. Muhammed. Kitâbu’t-Ta’rîfât. Tahran: Nâsır Hüsrev, 1370.
• Deleuze, Guattari, Gilles, Felix. Felsefe Nedir? çev. Turhan Ilgaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• Deleuze, Guattari, Gilles, Felix. Kapitalizm ve Şizofreni 1 Göçebebilimi İncelemesi/Savaş Makinası. çev. Ali Akay. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1990.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. Sufi Hermenötik: İbn Arabî’nin Yorum Felsefesi. çev. Semih Ceyhan. İstanbul: Mana Yayınları, 2018.
• Fârâbî. "Risâle fimâ yenbağî en yukaddeme kable te‘allümi’l-felsefe". İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2003.
• Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed. Kimyâ-yı Saâdet. thk. Ahmed Aram. Tahran: İntişârât-i İlmî ve Ferhengî, 4. Basım, 1372.
• Gazzizade Abdüllatif. Nakşbend Yolunun Esasları. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1990.
• Herevî, Hâce Abdullah Ensârî. Tasavvufta Yüz Basamak: Menâzilü’s-Sâirîn. çev. Abdurrezzak Tek. Bursa: Emin Yayınları, 2017.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Fütûhâtü’l-Mekkiye. ed. Osman Yahya. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1994.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Seferler: el-İsfâr ’an Netâici’l-Esfâr. çev. Muhammed Bedirhan. İstanbul: Nefes Yayınları, 4. Basım, 2016.
• İsfahânî, Râgıb. Müfredâtu Elfazi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adnân Dâvûdî. Beyrut: Daru’ş-Şamiyye, 1992.
• İsfahanî, Râğıb-. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Halil Aytânî. Beyrut: Darü’l-Ma’rife, 2010.
• Jaspers, Karl. Felsefe Nedir? çev. İsmet Zeki Eyuboğlu. İstanbul: Say Yayınları, 1986.
• Jaspers, Karl. Felsefeye Giriş. çev. Mehmet Akalın. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1981.
• Kalın, İbrahim. Varlık ve İdrak: Molla Sadrâ’nın Bilgi Tasavvuru. çev. Nurullah Koltaş. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Kant, Immanuel. Fragmanlar. çev. Oruç Auroba. İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları, 2000.
• Kant, Immanuel. Pratik Usun Eleştirisi. çev. İsmet Zeki Eyuboğlu. İstanbul: Say Yayınları, 2008.
• Kâşânî, Abdurrezzak. Istılâhâtü’s-sûfiyye. thk. Abdulâl Şâhin. Kahire: Dâru’l-Menâr, 1. Basım, 1992.
• Khemir, Nacer. Bab'Aziz: The Prince Who Contemplated His Soul [Bab’Aziz: Ruhunu Tefekkür Eden Prens] (Film, 2005). https://www.imdb.com/title/tt0395461/
• Kılıç, Mahmut Erol. “İbnü’l-Arabî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/493-516, 1999.
• Kindî. “Fî Hudûdi’l-eşyâi ve rusûmihâ”. Resâil el-Kindî el-felsefiyye. thk. Muhammed Abdülhadi Ebu Ride. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1978.
• Konevî, Sadreddin. Fusûsü’l-Hikem’in Sırları: el-Fükûk fî Esrâri Müstenidâti Hikemi’l-Füsûs. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009, 365.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kasım Abdulkerim. Risâle-i Kuşeyriye. çev. Ebu Ali Osmanî. thk. Bediuzzaman Fruzanfer. Tahran: Neşr-i İlmî ve Ferhengî, 4. Basım, 1374.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kasım Abdulkerim. Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyîi Risalesi 6. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2012.
• Meçin, Mahmut. “Molla Sadrâ’da Zaman Anlayışı ve Tarih Bilinci”. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Mekkî, Ebû Tâlib el-. Kûtu’l-Kulûb. thk. Said Nesib Mekârim. Beyrut: Darü’s-Sadr, 1995.
• Molla Sadrâ. el-Hikmetü’l-Müte’âliye fi’l-Esfâri’l-Akliyyeti’l-erba’a (Esfâr). Beyrut: Dâru İhyâü’t-Türâsi’l-Arabi, 1981.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. Molla Sadrâ ve İlâhî Hikmet. çev. Mustafa Armağan. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Parıldar, Sümeyye. “Molla Sadrâ Düşüncesinde İnsanın Mahiyeti”. İnsan Nedir? İslâm Düşüncesinde İnsan Tasavvurları. ed. Ömer Türker - İbrahim Halil Üçer. İstanbul: İlem Yayınları, 2019.
• Platon. Diyaloglar (Theaitetos). çev. Ömer N. Soykan. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
• Râzî, Ebu Bekir Zekeriyyâ. Kitâbü’s-Sîreti’l-Felsefiyye. thk. Paul Kraus. Beyrut: Darü’l-âfâki’l-cedîde, 1997.
• Surûş, Abdülkerim. Evrenin Yatışmaz Yapısı. çev. Hüseyin Hatemi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
• Şebüsteri, Mahmûd-ı. Gülşen-i Râz. çev. Ahmed Avni Konuk. İstanbul: İlk Harf Yayınları, 2011.
• Şebüsteri, Mahmûd-ı. Gülşen-i Râz (Metni ve Şerhi). çev. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Şebüsteri, Şeyh Mahmûd. Mecmua-i Âsar-i Şeyh Mahmûd Şebüsterî: Gülşen-i Râz, Saâdetname, Hakku’l- Yakin, Mir’atü’l-Muhakkıkin, Merâtibü’l-Ârifin. thk. Samed Muvahhid. Tahran: İntişarât-i Tahûrî, 1365.
• Tan, M. Nedim. “Abdullah Ensârî Herevî’nin Tasavvuf Tarihindeki Yeri ve Sad Meydân’ı”. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Tehânevî, Muhammed Ali et-. Keşşâfu İstilâhâti’l-Fünûn. Beyrut, 1996.
• Tokadî, Mehmed Emin-i. Dokuz Risale. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları, 2019.
• Uludağ, Süleyman. “Sefer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/298-299. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Uludağ, Süleyman. “Sülûk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/127-128. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Yasa, Metin. “İbn Arabî’nin "Arada Olma‟yı Anlatımı”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l- Arabî Özel Sayısı-2) 10/23 (2009), 91-108.
• Yezdî, Mehdî Hâirî. “Der Âmedî bê Kitâb-ı Esfâr”. İranname 8/1 (1990), 48-57.
• Yücefer, Hakan. Gilles Deleuze: Ortadan Başlamak. “Gilles Deleuze: Ortadan Başlamak”. Cogito Dergisi (Gilles Deleuze: Ortadan Başlamak) 82 (2016), 5-10.