Tafsīr or Speculative Interpretation: The Criticisms Levelled at the Validity and Content of the Riwāyas about the Location and Persons Mentioned in the Parable of the Companions of the City

Yıl 2021, Sayı: 55, 39 - 63, 30.06.2021

Ahmet Sait Sıcak

https://doi.org/10.29288/ilted.885871

Öz

The parable of the Companions of the City (Aṣḥāb al-Qarya) was narrated in the 13rd-29th verses in Sūra Yā-sīn, yet the location and persons mentioned are left vague. In this article, the possibility of dispelling the vagueness regarding the parable of the Companions of the City will be tried, and comments and their objectivity in the tafsīr tradition will be presented. In this study, it was found that first period mufassirūn tried to elucidate the vagueness about the parable and offered a number of riwāyas. This study focuses on preferences among riwāyas made in 4th century of Hijra and criticism levelled at information regarding the parable in the 6th and 7th centuries of Hijra. Such criticism was made on the basis of literal meanings of the verses, the New Testament, historical information and Islamic theology. All the information gained from Qurʾān, hadith, the New Testament, history, geography, and archaeology until this day neither fully confirms riwāyahs about the parable nor definitely refutes them. Based on comments made about the parable and the investigation made in this article, it was found in this study that in tafsīr, trusting transmissions (riwāyas) unconditionally can be misleading. In the same extent absolute trust in elements of logical deduction, criticisms and sagacity (dirāya) without an objective foundation can also veil the truth.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Speculative interpretation, Vagueness of meaning, Mubhamāt al-Qurʾān, Yāsīn, Aṣḥāb al-Qarya, Antioch, Rasūl, Apostle

Tefsir mi, Spekülatif Yorum mu?: Ashâbü’l-Karye Kıssasında Geçen Mekân ve Şahıslar Hakkındaki Rivâyetlerin Sıhhat ve İçeriğine Yönelik Tenkitler

Öz

Yâsîn sûresi 13-29. âyetlerde anlatılan Ashâbü’l-karye kıssasında; yer, zaman ve şahıslar müphem bırakılmıştır. Bu makalede Ashâbü’l-karye kıssasındaki müphemlerin açıklanma imkânı sorgulanırken, tefsir geleneğindeki yorumlar ve nesnel nitelikleri resmedilmeye çalışılacaktır. Araştırmada; ilk dönem müfessirlerin müphem bırakılan unsurları açıklamaya çalıştıkları ve bu konuda birçok rivâyet naklettikleri tespit edilmiştir. Çalışmada bu rivâyetler arasında hicri dördüncü asır sonrası yapılmaya başlanan tercihler değerlendirilmiştir. Ayrıca altıncı ve özellikle yedinci asırdan itibaren kıssa hakkında aktarılan bilgilere yöneltilen eleştiriler incelenmiştir. Bu eleştirilerin genellikle; âyetlerin zâhiri, Ahd-i cedîd, tarihi bilgiler ve İslâmî teoloji kaynak gösterilerek yapıldığı saptanmıştır. Kur’ân, hadis, Ahd-i Cedîd, tarih, coğrafya ve arkeolojiden günümüze kadar elde edilen bilgiler, Ashâbü’l-karye kıssası hakkındaki rivâyetleri ne kesin bir şekilde doğrular ne de net bir şekilde yalanlar. Ashâbü’l-karye kıssası hakkında yapılan yorumlar ve bunlar üzerine makalede ortaya konan tetkikler sonucunda; tefsirde rivâyetlere koşulsuz itimat ne kadar yanıltıcı ise nesnel bir dayanağı olmaksızın ortaya konulan her mantıksal çıkarıma, eleştiri ve dirâyet unsuruna mutlak güvenin de bir o kadar doğrudan uzaklaştırıcı olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Spekülatif Yorum, Mübhemâtü’l-Kur’ân, Yâsîn Sûresi, Ashâbü’l-karye, Antakya, Resul, Havâri

Kaynakça

• Abdülmelik, Butrus vd.. Kāmûsü’l-Kitâbi’l-Mukaddes. Kahire: Dâru’s-Sekâfe, 1991.
• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmud. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’s-Sebʿi’l-Mesânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
• Aydın, Mehmet. “Antakya ve Tarsus Eksenli İlk Dönem Hıristiyanlığına Bir Bakış”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/15 (Nisan 2003), 5-16.
• Aydın, Zeynel Abidin. “Vucûhu’l-Kur’an Bağlamında “Rasûl” Kelimesinin Anlam Alanı”. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17/2 (Haziran 2017), 287-304.
• Bahadır, Gürhan. “Hristiyanlığın Antakya’da Şekillenmesi ve Habib-i Neccar”. Mustafa Kemal Üniversitesi SBE Dergisi. 10/23 (2013), 207-214.
• Bahadır, Gürhan. İslam Fethinden Haçlılara Kadar Antakya (M.S. 636-1098). Hatay: Antakya Belediyesi, 2010.
• Bakır, Abdülhalik. “Yakut el-Hamevi’nin Antakya Şehri İle İlgili Naklettiği Bilgilerin Değerlendirilmesi”. Orta Doğu Araştırmaları Dergisi 7/1 (2009), 1-18.
• Beğavî, Ebu Muhammed Huseyin b. Mahmud b. Ferrâ. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-ʿArabî, 1999/1420.
• Beyzâvî, Ebû Saîd Nasırüddin. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1418/1997.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’anı Kerim’in Türkçe Meâl-i Âlisi ve Tefsiri. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1985.
• Bursevî, İsmâil Hakkî. Rûhu’l-beyân fi tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Büyük, Enes. “Tefsirde İsrâiliyyât’ın Arap Kültürüyle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 14/2 (2014), 91-110.
• Cezâirî, Ebû Bekr Câbir. Eyseru’t-tefâsir. Medine: Mektebetü’l-ʿUlûm ve’l-Hikem, 1424/2004.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yay., 3. Basım, 2002.
• Çalışkan, Necmettin. “Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Ashâbü’l-Karye ve Habîb En-Neccâr”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/30 (2017), 108-122.
• Çalışkan, Muhammed Selman. Kur’ân’da Ashâb-ı Karye Kıssası. İstanbul: Kitâbî, 2019.
• Çalışkan, Muhammed Selman. “Kur’ân’da Yerleşim Birimleri”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/39 (2019), 29-66.
• Decker, Michael. Frontier Settlement and Economy in the Byzantine East‛. b.y.: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, 2007.
• Doğru, Erdinç. “Dilbilim ve Kur’an Çerçevesinde Bir Anlam Analizi: Resul ve Nebi Kavramları”. Islamic University of Europa Journal of Islamic Research-İslam Araştırmaları 4/2 (2011), 5-10.
• Downey, Glanville. A History Of Antioch In Syria: From Seleucus To The Arab Conquest. New Jersey: Princeton University Press, 1961.
• Dûrî, Abdülazîz. The Rise of Historical Writing among Arabs. ed. & çev. Lawrence I. Conrad. Princeton: Princeton Legacy Library, 1983.
• Ebû Hayyân, el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıdkı Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420/2000.
• Ebüssuûd Efendi. İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, ts.
• Erek, Cevdet Merih. “Antakya’da Paleolitik Alan Çalışmaları Tarihi”. Tarih İncelemeleri Dergisi 23/2 (2008), 75- 108.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı. İstanbul: İşaret Yayınları, 2015.
• Eusebius. Church History. ed. Paul Maier. Grand Rapids: Kregel, 1999.
• Halefullah, Muhammed Ahmed. Kur’an’da Anlatım Sanatı el-Fennu’l-Kasasî. Çev. Şaban Karataş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Harman, Ömer Faruk. “Mûsâ”. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/207-213. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Havvâ, Saîd. el-Esâs fi’t-tefsîr. Kâhire: Dâru’s-Selâm, 1424/2003.
• Hicâzî, Mahmud. et-Tefsîru’l-vâdıh. Beyrut: Dâru’l-Cîli’l-Cedîd, 1413/1992.
• Hitti, Philip Khuri. History of Syria: including Lebanon and Palastine. London: The Macmillan Co., 1951.
• İbn Abbâs, Abdullah. Tenvîru’l-mikbâs min tefsîri İbn-i Abbâs. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye, 1404/1984.
• İbn Atıyye, el-Endelüsî. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-ʿAzîz. thk. Abdüsselam Abdüsşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1422/2001.
• İbn Ebî Hâtim. Tefsîru’l-Kur’âni’l-ʿAzîm. thk. Es’ad Muhammed Tayyib. Mekke: Mektebetü Nezzâr Mustafa el-Bâz, 1419/1998.
• İbn Hacer, Askalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîru’l-Kur’âni’l-ʿAzîm. thk. Sâmi b. Muhammed Selâme. b.y.: Dâru Tayyibe, 1999/1420.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn. el-Cevâbu’s-sahîh li-men beddele dîne’l-Mesîh. Riyad: Dâru’l-ʿÂsıme, 3. Basım, 1419/1999.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferac. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. thk. Abdurrazzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿArabî, 1422/2001.
• Kāsımî, Cemaleddîn. Mehâsinü’t-te’vîl. thk. Muhammed Bâsil. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1418/1998.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrâhîm Atfîş. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l- Mısrıyye, 2. Basım, 1383/1964.
• Maas, Anthony John. “Agabus”. Catholic Encyclopedia. ed. Charles Herbermann. New York: Robert Appleton Company, 1907.
• Malalas, John. The Chronicle of John Malalas. çev. Elizabeth Jeffreys vd. Melbourne: Australian Association for Byzantine Studies, 1986.
• Mesʿûdî, Hüseyin b. Ali. Mürûcü’z-zeheb ve meʿâdinü’l-cevher (fî tühafi’l-eşrâf mine’l-mülûk ve ehli’d-dirâyât). Kum: Dâru’l-Hicre, 1409/1988.
• Mevdûdî, Seyyid Ebü’l-Aʿlâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. İstanbul: İnsan Yayınları, ts.
• Mukātil b. Süleyman. Tefsîru Mukātil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423/2002.
• Orum, Fatih. Kur’ân’ın Öğrettiği Kavramlar, Nebî ve Rasûl. İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2016.
• Ostrogorsky, Georg. Geschichte des Byzantinischen Staates. München: C.H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung, 1963.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1420/1999.
• Runes, Dagobert D.. Dictionary of Philosophy. New York: Philosophical Library, 1983.
• Saʿlebî, Nîsâbûrî. el-Keşf ve’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Muhammed İbn Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- ʿArabî, 1422/2002.
• Sanʿânî, ʿAbdurrezzâk. Tefsîru ʿAbdürrezzâk es-Sanʿânî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1410/1990.
• Savut, Harun. Tefsir İlminin Rivayet Kaynaklı Sorunlarına Bir Çözüm Arayışı İbn Kesîr’in Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm’i. Ankara: Yayın Evi, 2012.
• Savut, Harun. “Yasin Suresinde Bahsi Geçen Resul Kavramının Rivayetler Bağlamında Analizi”. Turkish Studies 11/5 (2016), 461-480.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys. Tefsîru’s-Semerkandî: Bahru’l-ʿulûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1414/1993.
• Sevil, Sargın. “Yalvaç’ta İnanç Turizmi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 16/2 (2006), 1-18.
• Sıcak, Ahmet Sait. “Kur’ân’da Tasrîf Olgusu ve Kur’ân Kıssalarında Karye/Medîne Kelimelerinin Tasrîfi”. Şarkiyat Dergisi 11/2 (Ağustos 2019), 734-762.
• Şevkânî, Abdullah. Fethu’l-kadîr. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1414/1994.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım. et-Tefsîru’l-kebîr. İrbid: Dâru’l-Kitâbi’s-Sekâfî, 1430/2008.
• Taberî, İbn Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Tabersî, Ebû Alî Emînüddîn. Mecmaʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1418/1997.
• Tantavî, Muhammed. et-Tefsîru’l-vasît li’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru Nehdati Mısr, 1412/1992.
• Tûsî, Ebû Ca’fer. et-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, ts.
• Ulutürk, Muammer. “Katolik Hıristiyanlığına Göre İsa’nın Halefi ve ilk Para Havari Simun Petrus”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi 6/1 (2006), 145-167.
• Wolfgang, Muhammad. History of the Christian Church. Hamburg: Disserta Verlag, 2017.
• Zehebî, Ahmed b. ʿUsmân. Siyeru aʿlâmü’n-nübelâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.