Allah İnancı ve Ahlaka İlişkin Algının Eyleme Tezahür Biçimleri

Yıl 2021, Sayı: 55, 473 - 497, 30.06.2021

Nurgül Bulut

https://doi.org/10.29288/ilted.887924

Öz

Bu çalışma genç yetişkin bireylerin Allah inancı ve ahlaka ilişkin algılarının eylemlerine tezahür biçimlerini konu edinmektedir. Çalışmada İslam düşüncesinde yer alan inanç ve ahlak arasındaki ilişkinin pratikte kurulma imkânı tartışılırken tanrı tasavvurunun ve ahlakın kaynağı ile ilgili düşüncenin eylemleri nasıl etkilediği sorgulanmaktadır. Bu bağlamda Allah’a inanan, çeşitli öğrenim düzeylerine sahip, farklı meslek gruplarından, İstanbul’un farklı semtlerinde yaşayan 25-35 yaş arası kadın ve erkeklerden oluşan 42 genç yetişkin ile mülakat tekniğiyle görüşmeler yapılarak nitel araştırma gerçekleştirilmiş, bulgular yapılandırıcı içerik analiziyle yorumlanmıştır. Araştırma bulguları vahyin yanı sıra vicdan, fayda, haz ve akıl gibi beşerî faktörlerin ahlakın kaynağı olarak kabul edildiğini ve inanç-ahlak ilişkisinde “parçalı ahlak anlayışı”nın oluştuğunu göstermektedir. Ahlakî ilke ve önermelerin kaynağındaki çeşitlilik zaman zaman inancın paranteze alınarak davranılmasına ya da ahlakiliğin askıya alınmasına sebep olabilmektedir. Bu durumu Yaratıcı ile insan arasındaki ontolojik, epistemolojik ve aksiyolojik bağın yeterince kurulamadığının göstergesi olarak ele almak mümkündür.

Anahtar Kelimeler

İnanç, Ahlak, İman, Ahlak Teorileri, Sekülerleşme, Modernleşme, Din Eğitimi, Genç Yetişkin

The Reflection Forms of Perceptions Regarding God Belief and Morality on Actions

Öz

This study discusses the reflection forms of perceptions of young adults regarding belief in God and morality on their actions. In this study, while discussing the possibility of establishing the relationship between belief and morality in Islamic thought in practice, it is questioned how the notion of God and the thought with respect to the source of morality affects the actions. In this context, a qualitative research was conducted by interviewing 42 young adults, who believe in God, who have various education levels, from different occupational groups and who live in different districts of Istanbul, between the ages of 25-35; and the findings were interpreted with constructive content analysis. The findings of the research indicate that human factors such as conscience, benefit, pleasure and reason, as well as revelation, are accepted as the source of morality and that a “fragmented understanding of morality” is formed in the relationship between belief and morality. The diversity in the source of moral principles and propositions may cause actions by bracketing the belief or suspension of morality from time to time. It is possible to assess this situation as an indicator that the ontological, epistemological and axiological connection between the Creator and human beings has not been established sufficiently.

Anahtar Kelimeler

Belief, Moral, Faith, Moral Theories, Secularization, Modernization, Religious Education, Young Adult

Kaynakça

• Acar, Mustafa. Allah’a İmanın Ahlaki Boyutu. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2017.
• Akgün, Mehmet. Materyalizmin Türkiye’ye Girişi ve Etkileri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi Sofistlerden Platon’a. II. Cilt. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Aydın, Mehmet. “Allah’ın Varlığına İnanmanın Akliliği”. İslâmi Araştırmalar Dergisi 1/2 (1986), 12-21.
• Aydın, Ömer. Kur’an-Kerim’de İman Ahlak İlişkisi. İstanbul: İşaret Yayınları, 2007.
• Bell, Daniel. The Cultural Contradictions of Capitalism. London: Heinemann, 1976.
• Cevizci, Ahmet. Eğitim Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Creswell, John. Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. çev. ed. M. Bütün - Selçuk B. Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2016.
• Çelik, Şengül. “Batı Felsefesi Tarihinde Genel Hatlarıyla Vicdan”. İslam Düşüncesinde Vicdan Kavramı. ed. Yunus Cengiz - Selime Çınar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2018.
• Demirezen, İsmail. Tüketim ve Din. İstanbul: Fotografika Yayınları, 2011.
• el-Cüveynî. Kitabü’l İrşad. trc. Adnan Bülent Baloğlu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010.
• Fahri, Macid. İslâm Ahlak Teorileri. çev. Muammer İskenderoğlu-Atilla Arkan. İstanbul: Litera Yayınları, 2004.
• Featherstone, Mike. Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1994.
• Göle, Nilüfer. Seküler ve Dinsel: Aşınan Sınırlar. çev. Erkal Ünal. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Hare, John E. “İlahî Buyruk Teorisi”. çev. Fehrullah Terkan. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fak. Dergisi 53/2 (2012), 199-210.
• Izutsu, Toshihiko. Kuran’da Tanrı ve İnsan. çev. M. Kürşad Atalar. İstanbul: Pınar Yayınları, 2. Baskı, 2012.
• Kaya, Mevlüt - Aydın, Cüneyd. “Üniversite Öğrencilerinin Dini İnanç ile Ahlaki Olgunluk Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2011), 15-42.
• Kazanç, Fethi Kerim. “İlk Dönem Eş’arî Kelam Ekolünde Ahlaki Önermelerin Kaynağı Sorunu”. İslam Düşüncesinde Ahlaki Önermelerin Kaynağı. ed. Eşref Altaş- Mervenur Yılmaz. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2016.
• Kılıç, Recep. Ahlakın Dini Temeli. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Küçükalp, Derda. Politik Nihilizm: Nietzscheci Bir Tartışma. İstanbul: Alfa Aktüel, 2005.
• Mayring, Philipp. Nitel Sosyal Araştırmaya Giriş. çev. A. Gümüş-M. S. Durgun. Ankara: Bilgesu Yayınları, 2011.
• Mehmedoğlu, Yurdagül - Mehmedoğlu, Ali Ulvi. “Kadim Bir İlgiden Beslenen Meydan Okuma: Ruhsallık (Spirituality)”. XVII. Kelam Anabilim Dalları Koordinasyon Toplantısı & Gnostik Akımlar ve Okültizm Sempozyumu. ed. Hulusi Arslan vd. 1/147-166. Malatya: İnönü Üniversitesi Matbaası, 2012.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. İslamın Kalbi. trc. Ahmet Demirhan. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2002.
• Nuttall, Jon. Ahlak Üzerine Tartışmalar: Etiğe Giriş. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1997.
• Özturan, Hümeyra. Ahlak Felsefesinin Temel Problemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2015.
• Poole, Ross. Ahlak ve Modernlik. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1993.
• SEKAM, Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Araştırmalar Merkezi. Türkiye Gençlik Raporu. İstanbul: SEKAM Yayınları, 2014.
• SEKAM, Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Araştırmalar Merkezi. Üniversite Öğrencilerinin Hayat Tarzı ve Toplumsal Değerler. İstanbul: SEKAM Yayınları, 2016.
• Selçuk, Mualla. “Gençlik Çağı ve İnanç Olgusu (İnanç ve Davranış Bütünlüğü Açısından Bir Deneme)”. Gençlik Dönemi ve Eğitimi. 333-358. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2000.
• Sinnott-Armstrong, Walter. Tanrısız Ahlak?. çev. Attila Tuygan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 4. Basım, 2018.
• Smith, Gregory Bruce. Nietzsche Heidegger and the Transition to Postmodernity. Chicago-London: The University of Chicago Press, 1996.
• Sülün, Murat. Kuran’ı Kerim Açısından İman Amel İlişkisi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Süslü, Harun. Din ve Ahlak İlişkisine Sosyolojik Bir Yaklaşım: İncesu Örneği. Kayseri: Erciyes Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Kant, Immanuel. Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. çev. İoanna Kuçuradi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2002.
• İlyasoğlu, Aynur. Örtülü Kimlik, İslamcı Kadın Kimliğinin Oluşum Öğeleri. İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
• Taslaman, Caner. Ahlak, Felsefe ve Allah. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2014.
• Taylor, Charles. Seküler Çağ. çev. Dost Körpe. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Tekin, Mustafa. “Yeni Seküler ve Dinsel Formlar”. Toplumsal Değişim. ed. Berkehan Kıran. 333-346. İstanbul: İnsan ve Medeniyet Hareketi, 2016.
• Tolunay, Adviye. The Relationship Between Religiosity, Dogmatism and Moral Reasoning. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. Türkiye’de Dinî Hayat Araştırması. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2014.
• Watt, William Montgomery. Religious Truth for Our Time. Oxford: Oneworld, 1995.
• Yanchar, Stephen. C. vd. “On The Nature of A Critical Methodology”. Theory and Psychology 15/1 (2005), 27-50.