Is not it Possible to Question Ancient Arabic Poetry?: An Evaluation of the Canonization of Jāhiliyya Poetry

Yıl 2021, Sayı: 56, 169 - 186, 31.12.2021

Mehdi Cengiz

https://doi.org/10.29288/ilted.963683

Cited By: 2

Öz

In order to express his feelings, the poet goes out of the standard language and abandons common usage. The number of dispositions was limited to avoid breaking the language rules, and the main criterion in this subject was set the ancient ʿArab poets. While the use of language by the ancient ʿArab poets against the rules was accepted as a necessity of verse, the dispositions of the later periods’ poets were described as errors. This idea, which considers the use of language by Jāhiliyyah poets as infallible has been largely accepted. Thus, the poetry of Jāhiliyyah has become canonized and unquestionable over time. In this study, which discusses whether ancient Arabic poets made mistakes in using the language, it will be noted that the poets of the Jāhiliyyah use a language contrary to standard rules and it will be suggested that they are lahn.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Poetic Necessity, Standard Language, Istishhād, Comment, Laḥn

Eski Arap Şiiri Sorgulanamaz mı?: Câhiliye Şiirinin Kanonlaşmasına Dair Bir Değerlendirme

Öz

Şair duygularını anlatmak için bazen ölçünlü dilin dışına çıkıp kural dışı kullanımları tercih eder. Dil kurallarının bozulmaması için standart dil yapısına aykırı olan bu tasarruflar sınırlandırılmış ve bu konuda temel ölçüt, eski Arap şairleri olmuştur. Onların kural dışı kullanımları, şiir zarureti olarak kabul edilirken diğerlerinin tasarrufları laḥn olarak nitelendirilmiştir. Câhiliye şairlerinin dile aykırı tasarruflarının çeşitli şekillerde yorumlandığı bu düşünce, sadece edebiyat alanında değil, diğer disiplinlerde de büyük ölçüde kabul edilmiştir. Böylelikle Câhiliye şiiri zamanla kanonlaşıp (otorite) sorgulanamaz hale gelmiştir. Eski Arap şairlerinin dili kullanırken hata edip etmediklerinin tartışıldığı bu çalışmada Câhiliye dönemi şairlerinin standart dil kurallarına aykırı kullanımlarına dikkat çekilip bunların laḥn olduğu öne sürülmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın girişinde istişhâd edilen Arap şiirinin sınırları belirlenecek, birinci bölümde ise kanon kavramı ve Câhiliye şiiri üzerinde durulacaktır. Akabinde ise Câhiliye şairlerinin yaptığı bazı dil hataları ve sonraki dönem edebiyat münekkitlerinin bunları savunmak için ortaya koydukları zorlama yorumlar tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Şiir Zarureti, Standart Dil, İstişhâd, Yorum, Laḥn

Kaynakça

• Âlûsî, Ebü’l-Meʿâlî Mahmud Şükrî b. Abdillâh. İtḥâfu’l-emcâd fî mâ yaṣıḥḥu bihi’l-istişhâd. Bağdat: Matbaʿatu’l-İrşâd, 1402/1982.
• Âlûsî, Ebü’l-Meʿali Mahmûd Şükrî b. Abdillâh. ed-Darâir ve mâ yesûġu li’ş-şâʿir dûne’n-nâsır. Mısır: el- Matbaʿatü’s-Selefiyye, 1341/1923.
• Anar, Turgay. “Türk Edebiyatında Edebiyat Kanonu: Kanon, Kanona Girmek ve Kanona Müdahale”. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 1 (2013), 40-78.
• ʿAskerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah b. Sehl. Kitâbü’ṣ-Ṣınâʿateyn el-kitâbe ve’ş-şiʿr. thk. Ali Muhammed Bicâvî, - Muhammed Ebu’l-Faḍl İbrahim. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿUnṣuriyye, 1419/1998.
• Bağdâdî, Abdülkadir b. Ömer b. Bayezid Abdülkadir. Ḫizânetü’l-edeb ve lübbu lübâbi lisâni’l-ʿArab. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. 13 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Ḫancî, 4. Basım, 1418/1997.
• Bingöl, Ulaş. “Shakespeare’i Kanon Yapabilmek”. HIKMET-Akademik Edebiyat Dergisi 1 (2015), 39-55.
• Câḥiẓ, Ebû Osman Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. 3 Cilt. Beyrut, 1423/2002.
• Cengiz, Mehdi. Dilde Kesinlik Sorunu- Anlatabilmenin İmkânı, İstanbul: Ketebe, 2021.
• Cevherî, Ebû Naṣr İsmail b. Ḥammâd. es-Ṣıḥâḥ tacü’l-luġa ve ṣıḥâḥi’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed Abdülğafur ʿAṭṭâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-ʿİlm li’l-Melâyin, 1407/1987.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2013.
• Cumaḥî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sellâm. Ṭabaḳâtu fuḥûli’ş-şuʿarâ. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. Cidde: Dârü’l-Medenî, ts.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasan Kadı Ali b. Abdilazîz. el-Veṣâṭa beyne’l-Mütenebbî ve ḫuṣûmih. thk. Muhammed Ebü’l- Faḍl İbrâhim - Ali Muhammed Bicâvî. Maṭbaʿatu ʿİsâ el-Bânî el-Ḥalebî ve şurakâuhu, ts.
• Çetin, Nihad M.. Eski Arap Şiiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1973.
• Durmuş, İsmail. “İstişhâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/396-397. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed. Tehẕîbü’l-luġa. thk. Muhammed ʿIvaḍ Murʿıb. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâsi’l-ʿArabî, 1422/2001.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. el-Mahsûl fî ʿilmi usûli’l-fıkh. thk. Taha Cabir Feyyaz el-ʿAlvânî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1412/1992.
• Ferezdaḳ, Ebû Firâs Hemmâm b. Galib. Dîvânü’l-Ferezdaḳ. thk. Ali Fâʿûr. Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1407/1987.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. el-Müẕekker ve’l-müennes. thk. Ramazan Abdüttevvab. 2 Cilt. Kahire: Vizâretü’l-evkâf, 1401/1981.
• Ḥassân b. Sâbit, Ebü’l-Velîd el-Ḫazrecî. Dîvânu Ḥassân b. Sâbit. thk. ʿAbda Muhannâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l- ʿİlmiyye, 2. Basım, 1414/1994.
• Hüseyin, Tâhâ. Câhiliye şiiri üzerine. çev. Şaban Karataş. Ankara: Ankara Okulu, 2012.
• İbn Abbâs, Ebü’l-Abbâs Abdullāh b. el-Abbâs b. Abdilmuttalib. Mesâʾilü Nâfiʿ b. Ezraḳ an ʿAbdillâh b. ʿAbbâs. thk. Abdurrahman, Aişe - Ahmed ed-Dâlî, Limasol: el-Ceffân ve’l-Câbî, 1413/1993.
• İbn ʿAbdirabbih. el-ʿİkdü’l-ferîd. thk. Abdülmecid et-Terhînî. 9 Cilt. Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1404/1983.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Fâris. es-Ṣaḥîbî fî fıkhi’l-luġa ve süneni’l-ʿArab fî kelâmihâ. thk. Muhammed Ali Beyḍûn. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1418/1997.
• İbn Ḳuteybe. eş-Şiʿru ve’ş-şuʿarâ. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 1423–2003.
• İbn Reşîḳ el-Ḳayrevânî. el-ʿUmde fî meḥâsini’ş-şiʿri ve âdâbihi. thk. Muhammed Muḥyiddîn Abdülhamîd. Dâru’l-Ceyl, 5. Basım, 1401.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail. el-Muḫaṣṣaṣ. thk. Halil İbrahim Cefâl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâsi’l- ʿArabî, 1417/1996.
• İbn ʿUsfûr, Ebü’l-Hasan Ali b. Mümin. Ḍarâirü’ş-şiʿr. thk. Seyyid İbrâhim Muhammed. Beyrut: Dârü’l-Endelüs, ts.
• İmruülḳays, İbn ʿÂbis (Ânis) b. el-Münẕir el-Kindî. Dîvânu İmriilḳays. thk. Muhammed Ebü’l-Faḍl İbrahim. Beyrut: Dârü’l-Meʿârif, 4. Basım, ts.
• Ḳarâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs. Nefâisü’l-uṣûl fî şerhi’l-Maḥṣûl. thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muʿavvaz. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1416/1995.
• KE, Karşılaştırmalı Edebiyat, “Türkiye’de ''Kanon''”. Erişim 1 Temmuz 2007. http://karsilastirmaliedebiyat.blogspot.com/2007/11/turkiye.html
• Ḳurṭûbî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrahim Atfîş. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mıṣriyye, 1384/1964.
• Meral, Yasin. Yeni Ahit Kanonu'nun Oluşumu (I- IV. Asırlar). Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Muhammed ʿİvaḍ Ali, Eymen - Osman Abdülmuttalib, Zeki. “ez-Zemahşerî ve meẕhebuhu fi’l-istişhâdi bi’ş- şiʿri min ḫilâli kitâbih el-Keşşâf”. Meccelletu Âdâbi’n-Nîleyn 3/4 (2018), 73-107.
• Müseyyeb b. ʿAles. Dîvânu Müseyyeb b. ʿAles. thk. Abdurrahman Muhammed el-Vasîfi, Kahire: Mektebetü’l- Âdâb, 1423/2003.
• Okay, M. Orhan - Düzdağ, M. Ertuğrul. “Mehmed Âkif Ersoy”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/432-439. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Parla, Jale. “Edebiyat Kanonları”. Kitap-lık 68 (Ocak 2004), 51-53.
• Rafiʿî, Mustafa Sadık. Târîhu âdâbi’l-ʿArab. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 1394/1974.
• Suyûṭî, Ebü’l-Faḍl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-Müzhir fî ʿulûmi’l-luġa ve envâʿihâ. thk. Muhammed Ali Mansur. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1418/1998.
• Suyûṭî, Ebü’l-Faḍl Celalüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. Hem’ü’l-hevâmiʿ fî şerhi Cemʿi’l-cevâmiʿ. thk. Abdülhamid el-Hindâvî. Mısır: el-Mektebetü’t-Tevfîkiyye, ts.
• Süleyman, Tülücü. “Mu‘allakāt ve Şairleri Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi-I”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 23 (2005), 1-70.
• Ṭîbî, Şerefüddin Hüseyin b. Muhammed. Fütûḥü’l-ġayb fi’l-keşf ʿan ḳınâʿi’r-reyb. thk. ʿİyâḍ Muhammed Ġavc - Cemil Benî ʿAtâ. Dübey: Câizetu Dübey ed-Devliyye li’l-Ḳur’âni’l-Kerîm, 1434/2013.
• Toprak, M. Faruk. “Zarûrât-ı Şiʿriyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/138-140. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Zemaḫşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳâiḳi ġavâmiḍi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳâvil fî vucûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-ʿArabi, 3. Basım, 1407/1987.
• Zevzenî, Ebû Abdillâh Hüseyin b. Ahmed b. Hüseyin. Şerhü’l-Muʿallaḳâti’s-sebʿ. Dâru İḥyai’t-Türâsi’l-ʿArabî, 2002.