Adaptation of the Tawakkul Scale to Turkish Culture: A Validity and Reliability Study

Yıl 2024, Sayı: 62, 1 - 15

Meryem Şahin

https://doi.org/10.29288/ilted.1455725

Öz

Tawakkul, a religious concept, has also been the subject of psychological research in recent years. The aim of this study is to adapt the Tawakkul Scale, originally developed for Pakistani Muslims for use in religious sciences research, to Turkish culture. For this aim, validity and reliability analyses were conducted on the data received from two different study groups totalling 595 participants. Based on the results of the Exploratory Factor Analysis performed on the data received from the first study group, it was seen that the items were grouped into four factors, consistent with the original scale, and the factors accounted for 60.21% of the total variance. Confirmatory Factor Analysis was applied to the obtained factors using the data received from the second study group and the obtained model was found at an acceptable fit level. The findings on criterion-related validity indicated that the scale provided a good fit, and statistically significant positive relationships were found between tawakkul and cognitive control and flexibility. The internal consistency reliability coefficient of the scale was .899 in the first sample and .923 in the second sample. It was observed that the corrected item-total correlation coefficients of the scale ranged from .39 to .72 in the first study group and from .43 and .72 in the second study group. Consisting of 23 items and four sub-dimensions, the scale meets the validity and reliability criteria. The adapted Tawakkul Scale is a valid and reliable measurement tool to be used in studies to be conducted in Turkish culture.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Psychology of Tawakkul, Scale Adaptation, Trust in Allah, Cognitive Flexibility

Tevekkül Ölçeği’nin Türk Kültürüne Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Öz

Dini bir kavram olan tevekkül, aynı zamanda son yıllarda psikoloji araştırmalarına da konu olmaktadır. Bu çalışmanın amacı din bilimleri araştırmalarında kullanmak amacıyla Pakistan Müslümanları üzerinde geliştirilen Tevekkül Ölçeği’ni Türk kültürüne uyarlamaktır. Bu amaçla toplamda 595 kişiden oluşan iki farklı çalışma grubundan elde edilen veriler üzerinde geçerlik ve güvenirlik analizleri yürütülmüştür. İlk çalışma grubundan elde edilen verilere uygulanan Açımlayıcı Faktör Analizi sonuçlarına göre maddelerin orijinal ölçekte olduğu gibi 4 faktörde toplandığı, faktörlerin toplam varyansın %60,21’ini açıkladığı görülmüştür. Elde edilen faktörlere ikinci çalışma grubundan elde edilen veriler kullanılarak Doğrulayıcı Faktör Analizi uygulanmış ve elde edilen model kabul edilebilir uyum düzeyinde bulunmuştur. Ölçüt bağıntılı geçerlik bulguları da ölçeğin uyum sağladığını göstermiş, tevekkül ile bilişsel kontrol ve esneklik arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönlü ilişkiler bulunmuştur. Ölçeğin iç tutarlılık güvenirlik katsayısı ilk örneklemde ,899; ikinci örneklemde ,923’tür. Ölçeğin düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayılarının birinci çalışma grubunda ,39 ile ,72; ikinci çalışma grubunda ,43 ile ,72 arasında sıralandığı görülmüştür. 23 madde ve dört alt boyuttan oluşan ölçeğin geçerlik ve güvenirlik kriterlerini karşıladığı görülmektedir. Uyarlanan Tevekkül Ölçeği Türk kültüründe yürütülecek araştırmalarda kullanılmak için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracıdır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Tevekkül Psikolojisi, Ölçek Uyarlama, Allah’a Güven, Bilişsel Esneklik

Kaynakça

• Ağılkaya Şahin, Zuhal. “Din ve Psikoloji Arasındaki Uçurum Gerçekten Ne Kadar Derin? Psikoterapilerdeki Dini İzler”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/3 (Aralık 2018), 1607-1632. https://doi.org/10.18505/cuid.466215
• Arslan, Hulusi. “Mehmet Akif’in Kader ve Tevekkül Anlayışı”. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 7/13 (Ocak-Haziran 2014), 11-27.
• Bonab, Bager Ghobari - Koohsar, Ali Akbar Haddadi. “Reliance on God as a Core Construct of Islamic Psychology”. Procedia -Social and Behavioral Sciences 30 (2011), 216-220. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.10.043
• Bonab, Bager Ghobari vd. Development of Reliance on God Scale and Investigating the Relation of Reliance on God with Anxiety in College Students. Tehran: School of Psychology and Education, University of Tehran, Unpublished Research Project, 2005.
• Bussing, Arndt vd. “Reliance on God’s Help as a Measure f Intrinsic Religiosity in Healthy Elderly and Patients with Chronic Diseases. Correlations with Health-Related Quality of Life?”. Applied Research in Quality of Life 4 (Haziran 2009), 77-90.
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları, 14. Basım, 2013.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Yayınları, 21. Basım, 2015.
• Byrne, Barbara M. Structural Equation Modelling with AMOS: Basic Concepts, Applications and Programming. NJ: Lawrence Erlbaum Associates, 2001.
• Cardom, Robert David. The Mediating Role of Cognitive Flexibility on the Relationship Between Crossrace Interactions and Psychological Well-Being. USA: University of Kentucky, Educational, School, and Counseling Psychology, Doctoral Dissertation, 2016.
• Coşar, Halil İbrahim. Kader Anlayışının Kur’an Bağlamında Sosyo-Psikolojik Tahlili. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Çınar, Mehmet. “Dini Tutum ile Psikolojik Sağlamlık Arasındaki İlişkide Tevekkülün Aracılık Rolünün İncelenmesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 22/2 (Eylül 2022), 1183-1208. https://doi.org/10.33415/daad.1123529
• Çokluk, Ömay vd. Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi, 2010.
• Demirtaş, Ayşe Sibel. “Stresli Durumlarda Bilişsel Kontrol ve Bilişsel Esneklik: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması”. Psikoloji Çalışmaları 39/2 (Aralık 2019), 345-368.
• Dennis, John P. - Vander Wal, Jillon. S. “The Cognitive Flexibility Inventory: Instrument Development and Estimates of Reliability and Validity”. Cognitive Therapy and Research 34/3 (Kasım 2010), 241-253.
• Doğan, Gülden. Öznel Dindarlık Algısı, Tevekkül ve Stres İlişkisi. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Fadardi, Javad S. - Azadi, Zeinab. “The Relationship Between Trust-in-God, Positive and Negative Affect, and Hope”. Journal of Religion and Health 56/3 (2017), 796-806.
• Fu, Fang - Chow, Amy. “Traumatic Exposure and Psychological Well-Being: The Moderating Role of Cognitive Flexibility”. Journal of Loss and Trauma 22/1 (2017), 24-35. http://dx.doi.org/10.1080/153250 24.2016.1161428
• Gabrys, Robert. L. vd. “Cognitive Control and Flexibility in the Context of Stress and Depressive Symptoms: The Cognitive Control and Flexibility Questionnaire”. Frontiers in Psychology 9 (Kasım 2018), 1-19. http://dx.doi.org/10.3389/fpsyg.2018.02219
• Gazali, Ebu Hamid Muhammed. İhya-u Ulumi’d-Din, IV. çev. Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi, 2014.
• Gazali, Ebu Hamid Muhammed. Kimya-yı Saadet, I-II. çev. A. Faruk Meyan. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1979.
• Gondal, Muhammad Usama vd. “Development and Validation of Tawakkul Scale for Muslim Adults in Pakistan”. Journal of Religion and Health (2022), 1-22. https://doi.org/10.1007/s10943-021-01449-6
• Gondal, Muhammad Usama vd. “Mediating Role of Tawakkul Between Religious Orientation and Stress among Muslim Adults”. Mental Health, Religion & Culture 26/3 (2023), 290-304. https://doi.org/10.1080/13674676.2023.2226600
• Gondal, Muhammad Usama vd. “Tawakkul and its Dimensions: A Thematic Analysis of Quranic Verses on Tawakkul”. VFAST Transactions on Islamic Research 12/1 (Haziran-Temmuz 2024), 64-82.
• Gürbüz, Sait - Şahin, Faruk. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Felsefe-Yöntem-Analiz. Ankara: Seçkin Yayınları, 2017.
• Henson, Robin K. - Roberts, J. Kyle. “Use of Explatory Factor Analysis in Published Research: Common Errors and Some Comment on Improved Practice”. Educational and Psychological Measurement 66/3 (Haziran 2006), 393-416.
• Hu, Li-tze - Bentler, Peter M. “Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives”. Structural Equation Modeling 6/1 (1999), 1-55.
• İbn Arabi, Ebu Bekr Muhammed. Rıza, İhlas ve Tevekkül. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2015.
• Johnco, Carly vd. “The Influence of Cognitive Flexibility on Treatment Outcome and Cognitive Restructuring Skill Acquisition During Cognitive Behavioural Treatment for Anxiety and Depression in Older Adults: Results of a Pilot Study”. Behaviour Research and Therapy 57 (Haziran 2014), 55-64. http://dx.doi.org/10.1016/j.brat.2014.04.005
• Jöreskog, Karl G. - Sörbom, Dag. LISREL 8: Structural Equation Modeling with the SIMPLIS Command Language. North Lincoln: Scientific Software International, 1993.
• Kandemir, Fatih. “Tevekkülün Fonksiyonelliği Üzerine-Din Psikolojik Bir Yaklaşım”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26/1 (Haziran 2022), 121-134. https://doi.org/10.18505/cuid.1073180
• Karataş, Kasım - Baloğlu, Mustafa. “Tevekkülün Psikolojik Yansımaları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 19/1 (Haziran 2019), 110-118. https://doi.org/10.30627/cuilah.545806
• Kelabazi. Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta’arruf. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 4. Basım, 2014.
• Kline, Rex B. Principles and Practice of Structural Equation Modelling. New York: The Guildford Press, 3. Ed., 2005.
• Kur’an-ı Kerim Meâli. haz. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: DİB Yayınları, 2009.
• Kuşeyrî, Abdülkerim. Kuşeyrî Risalesi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 8. Basım, 1978.
• Mickley, Jacqueline vd. “Spiritual Well‐Being, Religiousness and Hope among Women with Breast Cancer”. Image: The Journal of Nursing Scholarship 24/4 (Aralık 1992), 267-272.
• Muhasibi, Haris. Kalb Hayatı (Er-Riaye Li Hukukillah). çev. Abdülhakim Yüce. İstanbul: Işık Yayınları, 2011.
• Özdamar, Kazım. Paket Programlar ile İstatistik Veri Analizi 1. Eskişehir: Kaan Kitabevi, 2004.
• Pallant, Julie. SPSS Survival Manuel. London: Routledge, 7. Ed., 2020.
• Rambod, Masoume vd. “Spirituality Experiences in Hemophilia Patients: A Phenomenological Study”. Journal of Religion and Health 58/3 (2019), 992-1002. https://doi.org/10.1007/s10943-018-0621-3
• Sağıroğlu, Tuğba. Mevlana’nın Mesnevi Adlı Eserinde Tevekkül Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Saritoprak, Seyma N. - Abu-Raiya, Hisham. “Living the Good Life: An Islamic Perspective on Positive Psychology”. Handbook of Positive Psychology, Religion, and Spirituality. ed. Edward B. Davis vd. 179-194. Switzerland: Springer, 2023.
• Sönmez, Veysel. - Alacapınar, F. Gülderen. Sosyal Bilimlerde Ölçme Aracı Hazırlama. Ankara: Anı Yayınları, 2016.
• Streiner, David L. “Figuring out Factors: The Use and Misuse of Factor Analysis”. Canadian Journal of Psychiatry 39/3 (Nisan 1994), 135-140.
• Şahin, Meryem. Dini Bir Değer Olarak Tevekkül Yöneliminin Psikolojik Sebep ve Sonuçları Üzerine Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Şahin, Meryem. “Tevekkül Algısı: Sabır, Azim ve Umudu İçeren Bir Kavram Olarak Tevekkül”. 3rd International Congress of Eurasian Congress on Positive Psychology. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, 2019.
• Şahin, Meryem. “Tevekkül Yönelimi Ölçeği Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Değerler Eğitimi Dergisi 18/40 (Aralık 2020), 345-369. https://doi.org/10.34234/ded.768176
• Şahin, Meryem - Hökelekli, Hayati. “Tevekkül Psikolojisi: Nedenleri, Süreci ve Sonuçları Hakkında Nitel Bir Araştırma”. International Journal of Social Inquiry 12/2 (Aralık 2019), 801-836. https://doi.org/10.37093/ijsi.659060
• Şahin, Meryem - Kılıç Ahmedi, Büşra. “A Research on the Relationship Between Tawakkul Orientation and Psychological Well-Being". International Baskent Congress on Physical, Social and Health Sciences Abstract Book. ed. Ali Bilgili - Uğur Ateşoğlu. Ankara: Iscya Yayınevi, 2021.
• Tabachnick, Barbara. G. - Fidell, Linda S. Using Multivariate Statistics. New York: Pearson, 7. Ed., 2019.
• Tavşancıl, Ezel. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel Yayınları, 2002.
• Terzibali Törenek, Edanur. Tevekkül, Yaşam Memnuniyeti ve Dindarlık İlişkisi. Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.