Arapçada Kâf (ك) Harfinin ve Edatının Kullanımı ve İşlevleri

Yıl 2022, , 75 - 99, 30.06.2022

Uğur Gülbil

https://doi.org/10.20486/imad.1079132

Öz

Bir mesajın doğru anlaşılması büyük ölçüde o mesajda kullanılan dilin unsurlarının iyi bilinmesine bağlıdır. Arapça cümlelerin iyi anlaşılması da yapısının ve yapısını oluşturan kelimelerin ve edatların iyi bilinmesine bağlıdır. Doğru anlamanın gerçekleşmesi için bu, son derece önemlidir. Bu edatlardan biri olan kâfın cümle içerisinde kullanım şekillerinin ve hangi anlamda kullanıldığının tespit edilmesi, bulunduğu cümlenin iyi anlaşılabilmesi için önem arz etmektedir. Kâf, sadece kelimeleri oluşturan bir harf değil cümlenin unsurları arasındaki anlam bağını kurmaya katkı sağlayan bir öğedir. Bu fonksiyonu bakımından kâfın pek çok çeşidi bulunmaktadır. Kâf, Arapça cümlelerde, harf olarak, (hece harfi, kâfu’l-hıtâb veya harf-i cer), isim veya bir zamir (isim) olarak yer almaktadır. Kâfın harf-i cer olarak kullanımlarında teşbih anlamı ağırlıklı olarak görülmekteyken, yer yer te’kit, ta‘lîl, isti‘lâ ve çok nâdiren mübâdere anlamının da olduğu bilinmektedir. Kâfın, isim olarak kullanımlarında ise cümlede merfu, mansub, mecrur konumlarında kullanıldığı yani mübteda, fâil, mef‘ûl, harf-i cerle mecrur, muzâf ve kânenin ismi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca isim olarak bir zamir ve harf olarak bir hitap harfi kullanımları da kâfın diğer çeşitlerindendir. Bu sebeple birden fazla anlam ve kullanımı bulunan kâfın Arapça eserlerde kullanım şekilleri ve anlamları incelenmiş, ayetlerde kâfa verilen anlamlara dikkat çekilmiştir. Böylece anlama ve yorumlamanın önemli unsurları arasında yer alan edatların da çok kritik rol oynadığına dikkat edilmesi gerektiği vurgulanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Edatlar, Harf-i Cer, Kâf, Kâfın Türleri

Teşekkür

Çalışmalarınızda kolaylıklar diler, teşekkürlerimi sunarım.

The Usage and Functions of Kâf in Arabic Language as a Letter and Preposition

Öz

The correct understanding of a message largely depends on a good knowledge of the elements of the language used in that message. A good understanding of Arabic sentences also depends on a good knowledge of Arabic language structure and the words and prepositions that constitute the sentence structure. This is extremely important for a correct understanding to occur. ‘Kâf’ is one of the Arabic language prepositions. In order to understand the sentence in which Kâf is used, the usage patterns and in what sense kâf is used in the sentence need to be determined. The Kâf is not just a letter that makes up words, but an element that contributes establishing the connection between the elements of the sentence. In terms of this function, there are many types of kâf. Kaf, it is located in Arabic sentences, as a letter, (syllable letter, kafu'l-hıtâb or harf-i car), as a noun, or a pronoun. While it is located in a sentence as ‘harf-i jar’, it is predominantly seen the meaning of similitude (tashbih). And while it is located mostly as similitude (tashbih) in this usage, sometimes it is used as reiteration, causation, superiority, and initiative. If kâf is used as a noun in a sentence, we come across it as the nominative (marfu), accusative (mansub) and genitive (majrur), so form of mubtada, fâil, maf‘ûl, majrur, mudaf and noun of kane. In addition, the usage as a letter of address, and pronoun is other variety of ‘kâf’. Therefore, we examined the usage of kâf in Arabic sources and its meanings in ayats, which has got a lot of meanings and usages. Finally, we emphasized that prepositions play a very crucial role in understanding and interpreting the sentences.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Prepositions, Harf-i Car, Kâf, Types of Kâf

Kaynakça

• Apaydın, H. Yunus. “Ta‘lîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/511. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Bağdâdî, Abdülkâdir b. Ömer b. Bâyezîd el-Bağdâdî. Ḫizânetü’l-edeb ve lübbü lübâbi lisâni’l-ʿArab, thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 13 cilt. Kahire: Mektebu’l-Hancı, 1420/2000.
• Bekkûş, Tayyib. et-Taṣrîfu’l-‘Arabî min ḫilâli ‘ilmi’l-eṣvâti’l-ḥadîs. Tunus: el-Matba‘atu’l-‘Arabiyye, 3. Baskı. 1992.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. “all”. es-Ṣıḥâḥ tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. 5/1773-1774. 7 cilt . Beyrut: Dâru’l-ʻİlm liʼl-Melâyîn, 1990.
• Çetin, Abdurrahman. Kur’an Okuma Esasları. Bursa: Emin Yayınları, 2008.
• Dervîş, Muhyiddin. İʿrâbü’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm ve beyânuhû. 9 cilt. Beyrut: Dâru ibn Kesîr, 1420/1999.
• Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî. İrtişâfü’ḍ-ḍarab min lisâni’l-ʿArab. thk. Recep Osman Muhammed. Kâhire: Mektebetu’l-Hâncı, 1418/1998.
• Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî. et-Tezyîl ve’t-tekmîl fi şerhi kitâbi’t-teshîl. Dimeşk: Dâru Künûzi İşbiliyâ-Kalem, 1434/2013.
• Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî. Tefsiru’l-baḥri’l-muḥîṭ. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1413/1993.
• Ebü’l-Bekâ el-Kefevî. el-Kulliyyât, Mu’cemun fi’l-muṣtalahât ve’l-furûki’l-luġaviyye. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1419/1998.
• Ebü’l-Bekâ Muhibbüddîn Abdullâh b. el-Hüseyn b. Abdillâh el-Ukberî el-Ezecî el-Bağdâdî. et-Tibyân fî iʿrâbi’l-Ḳurʾân. Muḥaḳḳik Muḳaddimesi. nşr. ‘Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrût: Dâru’l-Cîl. t.s.
• El-Meânî Li Külli Resmin Ma’nen. Erişim: 12.01.2020. https://www.almaany.com/ar/dict/ar-tr/ كأين/.
• Güneş, Kadir. Arapça Türkçe Sözlük. İstanbul: Mektep Yayınları, 2014.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-ʿayn, muratteben ʿala ḥurufi’l-mu’cem. thk. Abdulhamîd el-Hindâvî. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Ilmiyye, 1424/2003.
• Hâşimî, Ahmed, Cevâhiru’l-belâġa fi’l-me‘ânî ve’l- beyân ve’l-bedi‘. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1999.
• İbn ‘Usfûr, Ebü’l-Hasen Alî b. Mü’min b. Muhammed b. Alî el-Hadramî el-İşbîlî en-Nahvî. Ḍarâʾirü’ş-şiʿr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999.
• İbn Âşûr, Ebû Abdillâh Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed eş-Şâzelî b. Abdilkâdir b. Muhammed b. Âşûr. Et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân b. Cinnî el-Mevsılî el-Bağdâdî. Sırru ṣınâʿati’l-iʿrâb. thk. Hasan Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1413/1993.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullâh b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh b. Hişâm el-Ensârî el-Mısrî. Evḍaḥu’l-mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, t.s.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullâh b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillâh b. Hişâm el-Ensârî el-Mısrî. Muġni’l-lebîb ʿan kütübi’l-eʿârîb. thk. ve şrh. Abdullatîf Muhammed el-Hatîb. 7 cilt. Kuveyt: el-Meclisü’l-Vatanî li’s-Sekâfe ve’l-Fünûn ve’l-Âdâb. 1421/2000.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-ʿArab. 15 cilt. Beyrut: Daru Sadr, 1990.
• İmîl Bedî‘ Ya‘kūb. Mu’cemu’l-i’râb ve’l-imlâ. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1983.
• İsfehânî, Râğıb Ebû’l-Kasım el-Huseyn b. Muhammed el-İsfehânî. Muʻcem-u müfredâtü elfâẓi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 1997.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Mâlekî, Ebu Ca'fer İbn Abdinnur Ahmed b. Abdinnur b. Ahmed b. Raşid el-Mâlekî. Raṣfu'l-mebânî fî şerhi ḥurûfi’l-meʿânî. Dimeşk: Mecmeul-Lugati’l-Arabi, t.s.
• Merzûkî, Ebû Alî Ahmed b. Muhammed b. el-Hasen el-Merzûkî. Şerḥu Dîvâni Ḥamâseti li Ebî Temmâm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Muhammed Abdu’l-Hâlik Adîme. Dirâsât li uslûbi’l-Kur’ani’l-Kerim. Kahire: Dâru’l-Hadîs, t.s.
• Muhammed Süleyman Abdullah el-Eşgar. Mu’cemu ʿulumi’l-lugati’l-Arabiyye ʿani’l-eimme. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1995.
• Murâdî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Hasen b. Kâsım b. Abdillâh b. Alî el-Murâdî. el-Cene’d-dânî fî ḥurûfi’l-meʿânî. thk. Fahruddin Kabâve, Muhammed Nedîm Fâdıl. Beyrut: Darul-Kutubi’l-İlmiyye, 1413/1992.
• Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr el-Müberred el-Ezdî es-Sümâlî. el-Muḳteḍab. thk. Muhammed ‘Abdulhâlık ‘Udayme. 4 cilt. Kâhire: el-Meclisu’l-‘Alâ li’ş-Şu’ûni’l-İslamiyye. 1415/1994. Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd en-Nesefî. Medârikü’t-tenzîl ve ḥaḳāʾiḳu’t-teʾvîl. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1419/1998. Sâmerrâî, Fâdıl Sâlih. Meâni'n- nahv. Ürdün: Dâru'l-Fikr, 1420/2000.
• Sarı, Mehmet Ali. “Kâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Sîbeveyhi Amr b. Osmân b. Kanber el-Hârisî. el-Kitâb. thk. Abdusselam Muhammed Hârûn. 5 cilt. Kâhire: Mektebetu’l-Hâncı, 1408/1988.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî eş-Şâfiî. Hemʿu’l-hevâmiʿ fî şerḥi cemʿi’l-cevâmiʿ. thk. Abdülâli Sâlim Mukerrem. Kuveyt: Daru’l-Buhûsi’l-İlmiyye, 1399/1979.
• Süleyman Feyyâd. İstiḫdâmâtu’l-ḥurûfi’l-Arabiyye mu’cemiyyen, ṣavtiyyen, ṣarfiyyen, naḥviyyen, kitâbiyyen. Riyad: Dâru’l-Mirrîh, 1998.
• Takiyyuddin Ahmed b. Muhammed eş-Şemenî. Ḥaşiyetu’ş-şemenî. b.y.: Matbaatu Muhammed Efendi Mustafa, 1305.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Ali b. Muhammed Hâmid b. Muhammed Sâbir el-Ömerî el-Fârûkî et-Tehânevî. “Teşbîh”. Keşşâfü ıṣṭılâḥâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm, nşr. Ali Dahrûc-Abdullah Hâlidî. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996. Türkçe Kur’an Mealleri. Ali Fikri Yavuz. Erişim: 30 Aralık 2019. 04 Ocak 2020. 07 Ocak 2020. http://www.kuranmeali.com.
• Türkçe Kur’an Mealleri. Diyânet İşleri Meali. Erişim: 30 Aralık 2019. 04 Ocak 2020. 07 Ocak 2020. http://www.kuranmeali.com.
• Türkçe Kur’an Mealleri. Diyanet Vakfı Meali. Erişim: 30 Aralık 2019. 04 Ocak 2020. 07 Ocak 2020. http://www.kuranmeali.com.
• Türkçe Kur’an Mealleri. Elmalılı Hamdi Yazır Meali. Erişim: 30 Aralık 2019. 04 Ocak 2020. 07 Ocak 2020. http://www.kuranmeali.com.
• Türkçe Kur’an Mealleri. Hasan Basri Çantay Meali. Erişim: 30 Aralık 2019. 04 Ocak 2020. 07 Ocak 2020. http://www.kuranmeali.com.
• Türkçe Kur’an Mealleri. Süleyman Ateş Meali. Erişim: 30 Aralık 2019. 04 Ocak 2020. 07 Ocak 2020. http://www.kuranmeali.com.
• Wikipedi. Erişim: 26.06.2017, https://tr.wikipedia.org/wiki/Kef_(harf).
• Yüksel, Ahmet. Arap Dilinde Harfi Cerler. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.