The Interpretation of Hurûf-i Mukatta'a in the Tafsir of Yûsuf b. Hilal es-Safedî

Yıl 2022, , 307 - 333, 31.12.2022

Ahmet Yürekli

https://doi.org/10.20486/imad.1188962

Öz

The Qur'an is a unique word in terms of wording and meaning. One of the elements that reveal the miraculous and challenge aspect of the Qur'an, which is the last divine book, is the huruf-i mukatta’as at the beginning of some suras. These letters, which are considered as a discipline in the field of Qur'anic sciences, are syllable letters consisting of fourteen different letters at the beginning of twenty-nine chapters. These letters, which are also expressed as cut letters, have attracted the attention of many commentators since the first periods and various evaluations have been made about them. When we look at the history of tafsir, it is seen that the subject of hurûf-ı mukatta’a has been interpreted by each scholar within the framework of her own disposition and understanding. In this context, like many commentators, Yusuf b. Hilal es-Safedi, in his tafsir Kashf al-asrar ve hatku'l-astâr, focused on this subject extensively and made some determinations that we can call original. Before evaluating the mukattaa letters in Safadi's tafsir he only analyzed the adventure of the letters' first appearance in form, and then evaluated the letters from various aspects such as shape, pronunciation and names. After the explanations about the letters, it is seen that the commentator made versatile explanations for the mukatta’a letters at the beginning of some suras. In this article, we will try to evaluate the interpretations of the tafsir Safedi on hurûf-ı mukatta’a within this framework.

Anahtar Kelimeler

Qur'an, Tafsir, Safedî, Kash al-asrar, Hurûf-ı mukatta'a

Yûsuf b. Hilâl es-Safedî’nin Tefsirinde Hurûf-ı Mukatta’a Yorumu

Öz

Kur’ân-ı Kerim lafız ve mâna itibariyle eşsiz bir kelâmdır. Son ilahi kitap olan Kur’ân’ın i‘câz ve tehaddî yönünü ortaya koyan unsurlardan birisi de bazı sûrelerin başlarında yer alan hurûf-ı mukatta’alardır. Kur’ân ilimleri sahasında bir disiplin olarak değerlendirilen söz konusu harfler, yirmi dokuz sûrenin başında on dört farklı harften meydana gelen hece harfleridir. Kesik harfler olarak da ifade edilen bu harfler, daha ilk dönemlerden itibaren birçok müfessirin dikkatini çekmiş ve hakkında muhtelif değerlendirmeler yapılmış bir konudur. Tefsir tarihine bakıldığında hurûf-ı mukatta’a konusu her bir âlim tarafından kendi meşrebi ve anlayışı çerçevesinde yorumlandığı görülmektedir. Bu bağlamda birçok müfessir gibi Yûsuf b. Hilâl es-Safedî de Keşfü’l-esrâr ve hetkü’l-estâr adlı tefsirinde geniş bir şekilde ve etraflıca bu konuya eğilmiş ve orijinal diyebileceğimiz birtakım tespitlerde bulunmuştur. Safedî tefsirinde mukatta’a harflerini değerlendirmeden önce salt olarak harflerin şeklen ilk olarak ortaya çıkış serüvenine dair tahlillerde bulunmuş ve daha sonra harfleri şekil, telaffuz ve isimler noktasında gibi çeşitli açılardan değerlendirmeye tabi tutmuştur. Müfessir, harflere dair izah ve açıklamalarının ardından bazı sûre başlarında yer alan mukatta’a harflere yönelik çok yönlü izahlarda bulunduğu görülmektedir. Biz bu makalemizde müfessir Safedî’nin hurûf-ı mukata’aya getirmiş olduğu yorumları bu çerçevede değerlendirmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, Tefsir, Safedî, Keşfü'l-esrâr, Hurûf-ı mukatta'a

Kaynakça

• Âlûsî, Mahmud Şükrü. Ruhu’l-meâni. thk. Ali Abdulbâri Atiyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Ateş, Süleyman. İşarî Tefsir Ekolü. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1974.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
• Duman, M. Zeki - Altındağ, Mustafa. “Hurûf-ı Mukattaa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18/401. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Hemedânî, Ebu’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris. Muʿcemü meḳāyîsi’l-luġa. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Dârü’l-Fikr, 1979. İbn Kuteybe, Abdullāh b. Müslim. Teʾvîlü müşkili’l-Ḳurʾân, thk. İbrâhîm Şemsüddîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
• İbn Manzûr, Cemalüddîn. Lisânü’l-Arab, 15. Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• Îsa, Ahmet. Mu’cemu’l-etıbbâ. Mısır: Fethullah İlyas Nuri vd., 1942.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed el-Berdûnî vd. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 1964.
• Mollaibrahimoğlu, Süleyman. Yazma Tefsir Literatürü. İstanbul: Damla Yayınevi, 2007. Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtihu’l-gayb. 32. Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1407.
• Safedî, Selâhaddîn. Kitâbu’l-Vâfî bi’l-vefeyât. 29 Cilt. Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi, 2000.
• Safedî, A’yânu’l-asr ve a’vânu’n-nasr. thk. Ali Ebû Zeyd vd. 5 Cilt. Suriye: Daru’l-Fikr, 1998. Safedî, Yusuf b. Hilâl. Keşfü’l-esrâr ve hetkü’l-estâr. thk. Bahattin Dartma. 5 Cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019. Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtḳān fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrâhîm. 4 Cilt. Mısır: el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l- Âmmetü lil-Kütüb, 1974.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmet. Târîhu’l-İslâm ve feyâtü’l-meşâhîr ve’l- a’lâm. thk. Ömer Abdüsselam Tedmurî. 52 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi, 2000.
• Zemahşerî, İbn Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l–Kitabi’l-Arabî, 1407.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî eş-Şâfiî. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl. 4 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, 1957.
• Zirikli, Hayrettin. el-A’lâm: Kâmusu terâcim. Beyrut: Dâru’l-Ilmi li’l-Melâyîn, 2002.
• Zürkânî, Muhammed Abdulazîm. Menâhil fî ulûmi’l-Kur’an. 2.Cilt. Kahire: Matbaatü Îsâ el-Bâbî el-Halebî, t.y.