Dâvûd-i Karsî’s Islamic Theological Thoughts in The Context of Sharh al-Qasidah an-Nuniyyah

Yıl 2017, , 492 - 517, 22.12.2017

Ömer Ergül

https://doi.org/10.20486/imad.305389

Öz

       Dâvûd-i Karsî (d.1169 / 1756) was a critical scholar of the
Ottoman world in the eighteenth century. He criticized many issues in his
society, including the pedagogical suitability of the student courses as well
as the ideas and actions against the Islamic belief. He had a great number of
works in almost every area of Islamic science, particularly commentaries and
supercommentaries. Occasionaly, he felt the need to enlarge or narrow the scope
of his works to accommodate to every segment of his society. He also wrote a
commentary on Qasidah an-Nuniyyah, initially in Turkish and then in Arabic.

       In this study, we have dealt with his Islamic theological
thoughts based upon Dâvûd-i Karsî’s Arabic commentary on Sharh al-Qasidah
an-Nuniyyah. We have revealed that the work of Sharh al-Qasidah an-Nuniyyah,
which was written within the frame of the Maturîdî denomination, is a complete
doctrinal text containing the godhood, prophethood, hereafter and various
Islamic theological accounts. In this article, we have also identified Karsi’s
sources of thoughts and his methodology by looking into his other theological
works. In addition, we have also studied the author’s competence in this area
by referring to his life and his scholarly personality.

Anahtar Kelimeler

Karsi, Nûniyye, Hızır Bey, Kasîde, Islamic Theological Views

DÂVÛD-İ KARSÎ’NİN ŞERHU’L-KASÎDETİ’N-NÛNİYYE ADLI ESERİ ÇERÇEVESİNDE KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ

Öz

          Dâvûd-i Karsî, (ö.1169/1756) on sekizinci
yüzyılda yaşamış, Osmanlı ilim dünyasının münekkit bir âlimidir. Öğrencilere
okutulan eserlerin pedagojik uygunluğundan başlayarak toplumda İslâm itikâdına
ters gördüğü fikir ve hareketlere kadar pek çok hususu eleştirmiştir. İslâmî
ilimlerin hemen her alanında genelde şerh-haşiye türü olmak üzere muhtasar
eserler kaleme almıştır. Toplumun hemen her kesiminin seviyesine uygun olacak
şekilde kaleme aldığı eserlerini, zaman zaman genişletme zaman zaman da ihtisar
etme ihtiyacı duymuştur.  el-Kasîdetü’n-Nûniyye
için de önce Türkçe sonra da Arapça birer şerh yazmıştır.

        Bu çalışmada, Dâvûd-i Karsî’nin Şerhu’l-Kasîdeti’n-Nûniyye
adlı Arapça şerhi çerçevesinde onun kelâmî düşüncesine temas ettik. Mâtürîdî
Mezhebi esasları çerçevesinde kaleme alınan Şerhu’l-Kasîdeti’n-Nûniyye
adlı eserin, ilahiyyât, nübüvvât, meâd ve muhtelif kelâmî meseleleri içine alan
tam bir akâid metni olduğunu ortaya koyduk. Bu makalemizde ayrıca, Karsî’nin
diğer kelâmî eserlerinden de hareketle onun söz konusu bahislerdeki görüşlerini,
üslubunu ve eserinde yararlandığı kaynakları tespit ettik. Diğer yandan
hayatına ve ilmî kişiliğine değinmek suretiyle müellifin bu alandaki
yetkinliğini de izâha çalıştık. 

Anahtar Kelimeler

Karsî, Nûniyye, Hızır Bey, Kasîde, Kelâmî Görüşleri

Kaynakça

• Âkifzâde el-Amâsî, Abdürrahîm, Kitâbü’l-Mecmû fi’l-Meşhûdi ve’l-Mesmû, (çev. Hikmet Özdemir), Türkiye İlmî, İçtimâî Hizmetler Vakfı Yayınları, İstanbul 1998.
• Akpınar, Cemil, “Dâvûd-i Karsî”, DİA, IX, 29-32.
• Bağdatlı İsmâil Paşa, Hediyyetü’l-Ârîfin, I, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1951.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, I, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1333/1915.
• Dâvûd-i Karsî, Şerhu’l-Kasîdeti’n-Nûniyye, Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, 2103/1.
• _____, Şerhu’l-Kasîdeti’n-Nûniyye, Beyazıt Devlet Ktp., Beyazıt Umûmî Koleksiyonu nr.18229.
• _____, Mukaddimetü’l-İslâm, Balıkesir İl Halk Kütüphanesi, nr. 10 Hk 1034/5.
• _____, Risâle fi’l-İhtiyârâti’l-Cüz’iyye ve’l-İdrâkâti’l-Kalbiyye, Süleymaniye Kütüphanesi, İzmirli İsmâil Hakkı, nr. 404, Bolulu İbrahim Efendi Matbaası, İstanbul 1312.
• _____, Takrîrât-ı Dâvûd Efendi-Ma’lûmât, Süleymaniye Kütüphanesi, Kasîdecizâde, nr. 664/3.
• Çınar, Mahmut, “Nübüvvet İnancı Bağlamında Şa’rânî’nin İbnü’l-Arabî Yorumu”, Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul 2011.
• Fazlıoğlu, İhsan, “Osmanlılar”, DİA, XXXIII, 548-556.
• Günay, İlhami, Dâvûd-i Karsî’nin er-Risâletü’n-Nûriyye ve’l-Mişkâtü’l-Kudsiyye Risalesinin Tefsir İlmi Açısından İncelenmesi, Uluslararası Dâvûd-i Karsî Sempozyumu, Kars 2017.
• Işkın, Gökhan Sebati, “Dâvûd el-Karsî ve Şerhu İzhâri’l-Esrâr’ı”, Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul 2000.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin, Futuhâtü’l-Mekkiyye, Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyyeti’l-Kübra, Mısır 1329, 2/459.
• Kara, İsmail, “Unuttuklarını Hatırla!” Şerh ve Haşiye Meselesine Dair Birkaç Not, Dîvan Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi, sy. 28, c.15, İstanbul 2010/1, s. 1-67.
• Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemü’l-müellifîn, IV, Mektebetü’l-Müsennâ, Beyrut 1957.
• Kılıç, Mahmut Erol, “Fusûsü’l-Hikem”, DİA, XIII, 230-237.
• Martı, Huriye, Birgivî Mehmed Efendi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2008, s.157.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Yeniçağlar Anadolusunda İslâmın Ayak İzleri-Osmanlı Dönemi, Kitap Yayınevi, İstanbul 2011.
• Özervarlı, M. Sait, “Selefiyye”, DİA, XXXVI, 399-402.
• Öztürk, Emine, Dâvûd-i Karsî’nin er-Risâletü’l-Mürşide Adlı Eseri’nin Tahlili ve Bu Risâlenin Işığında Dönemin İtikadi ve İlmi Anlayışının İncelenmesi, Uluslar Arası Dâvûd-i Karsî Sempozyumu, Kars 2017.
• Öztürk, Resul, “Dâvûd-i Karsî (1169/1756) ve Kelâmî Görüşleri”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 41, Erzurum 2014, s. 77-99.
• Tek, Abdurrezzak, “Fusûsu’l-Hikem’e Yönelik Bazı Tartışmalı Konulara Sofyalı Bâlî Efendi’nin Bakışı”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy: 2, c. 14, Bursa 2005.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Âmentü”, DİA, III, 30.
• Yıldırım, Arif, “Karslı Davud (Davud-u Karsî) Efendi’nin İrâde-i Cüziyye Anlayışı”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sy: 15, Erzurum 2000.
• Yurdagür, Metin, “Manzûm Akâid Risâlelerinin Önemli Örnekleri ve Dâvûd-i Karsî’nin Bu Literatüre Katkıları”, Uluslararası Dâvûd-i Karsî Sempozyumu, Kars 2017.
• _____, “Zünnar”, DİA, XLIV, 472-574.