EBÛ SAÎD MUHAMMED HÂDİMÎ’NİN (v. 1176/1762) HAYATI VE ESERLERİ

Yıl 2017, , 459 - 491, 22.12.2017

Hasan Özer

https://doi.org/10.20486/imad.339779

Cited By: 2

Öz

Ebû
Saîd Muhammed el-Hâdimî, XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin önde gelen âlim ve
sufilerindendir. Yaşadığı asır modernleşmenin ve reform söylemlerinin başladığı
zamana rastlayan Hâdimî; fakih, usûlcü ve sufi kimliğinin yanı sıra diğer
alanlarda da seçkin bir âlim olup, Osmanlı uleması içinde görüş, düşünce ve
eserleriyle de temayüz etmiş bir şahsiyettir. Köken itibariyle geriye gidilirse
463/1071’den sonra Selçuklular döneminde Konya’ya kadar gelen dedelerinin
Buhara asıllı olduğu belirtilmektedir. Doğum yeri ise Konya’nın 128 km
güneyinde kurulmuş, dağlık ve eski bir ilçe olan Hâdim’dir. Konya’da ve
İstanbul’da çeşitli hocalardan ders okumuş ve icâzet almıştır. Hadim’de
kendisinin kurduğu medresede müderrislik yapmıştır. Hadimî’nin kurmuş olduğu medresenin
bugünkü İlahiyat ve Hukuk fakülteleri denginde bir eğitim verdiği ifade
edilebilir. Medresede şu bölümler bulunmaktaydı: Fıkıh ve Usûl-i Fıkıh, İlm-i
Kelâm, Tefsir ve Hadis, İslâm Felsefesi ve Arap Edebiyatı. III. Ahmed ve I.
Mahmud gibi padişahlar tarafından İstanbul’a davet edilen Hâdimî, orada
padişahların huzurunda icra edilen huzur dersleri yapmıştır. Tefsir, hadis,
fıkıh, akâid, kelâm, tasavvuf, mantık vb. birçok alanda eser veren Hâdimî,
1176/1762 senesinde Hâdim’de vefat etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hukuk, Medrese, Hâdimî, İcâzet, Sufi

Biography and Studies of Ebū Saîd Muhammed Hādimī (v. 1176/1762)

Öz

              Ebû Sâid Muhammed el-Hâdimî was one of the leading Ottoman scholars and sufis in 18. century. As a prominent scholar besides his Faqih, methodologist and sufi identity Hâdimî who lived in a period that encountered to beginning of reform appeals was a character that came to the fore by his ideas, views and artefacts throughout the Ottoman scholars. It is indicated that when he is traced back to origin, his grandfathers who reached up to Konya at the time of Seljukian after 1071 year was descent to Buckram. His birth places was Hadim which a hilly  and old county was established at 128 km. south of Konya. He took lessons from scholars of Konya and İstanbul in different madrasahs and gained diploma. He became mudarris in Madrasa that he found himself in Hadim. The Madrasa that Hadimi had found was equal to today’s Faculties of Theology and Law. The lessons in the Madrasa were Fıqh and Methodology of Fıqh, Science of Kalam, interpretation of Kuran, Hadith, İslamic Philosophy and Arabic Literature. Hadimi who was invited to Istanbul by Sultans such as Ahmed the III, and Mahmud the I, gave lessons there, in presence that was performed in presence of Sultans. Hadimi, composed several Works on the field of interpretation of Kuran, Hadith, Fıqh, Doctrin, Kalami Tasawwuf, Logic etc. He passed away in Hadim at the year of 1176/1762.

Anahtar Kelimeler

Hadimî, Law, Ratification, Madrasa, Sufi

Kaynakça

• Abdullah Mustafa el-Merâğî, Fethü’l-mübîn fî tabakâti’l-usûliyyîn, Beyrut 1394/1974.
• Akçura, Yusuf, Osmanlı Devletinin Dağılma Devri, T.T.K, Ankara 1998.
• Apak, İlhan (yayına haz.), İslam Âlimleri Ansiklopedisi, Türkiye Gazetesi Yayınları, İstanbul 1985.
• Aydın, Mehmet, Ebû Sâid Muhammed el-Hâdimî’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Ankara 2006.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn, Maârif Basımevi, İstanbul 1955.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, (nşr. Ali Fikri Yavuz-İsmail Özen), I-III, İstanbul 1972-1975.
• Ertan, Veli, “Vefatının 211. Yılı Münasebetiyle Büyük Hâdimî Hayatı, Eserleri ve Tesirleri” İslâm Medeniyeti, 1973, S. 33.
• Göktaş, Salih, Ebû Said Muhammed el-Hâdimî ve Hadim, Konya 1985.
• Güler, Mustafa Taha, Hâdimî’nin Mecmau tefârîki’l-kelimât Adlı Eserinin Tahkiki, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), İstanbul 2015.
• Hâdimî, Muhammed b. Mustafa, el-Berîkatü’l-Mahmûdiyye fî şerhi Tarîkati’l-Muhammediyye, İstanbul 1302/1885.
• Hâdimî, Ebû Saîd, Tarîku’s-saâde, Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1017.
• ______________, Tarîku’s-sâdâti’n-Nakşibendiyye, Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr: 1017.
• Hâdimoğlu, Numan, Hadim ve Hadimliler Bibliyografyası, Ankara 1983.
• Kahraman, Abdullah, “Ebû Saîd el-Hâdimî’ nin Hayatı, Eserleri, İlmî Kişiliği ve Bazı Fıkhî Görüşleri”, DEÜİFD, S. XVIII, İzmir 2003.
• Karal, Enver Ziya, “Ahmed III.”, MEB İslam Ansiklopedisi, I, s. 165-168.
• Kazancıgil, Aykut, Osmanlılar’da Bilim ve Teknoloji, Ufuk Kitapları, İstanbul 2000.
• Kehhâle, Ömer Rıza, Mu‘cemü’l-müellifîn, Beyrut 1957-1961.
• Koca, Ferhat, İslam Hukuk Tarihinde Selefî Söylem Hanbelî Mezhebi, Ankara 2002.
• Köse, Saffet, “Ebû Saîd el-Hâdimî ve Namazda Huşû‘ Risâlesi Üzerine Notlar”, Osmanlı Fakih ve Mutasavvıfı Ebû Said Muhammed Hâdimî Sempozyumu, Konya 2010.
• Mardin, Ebu’l-Ulâ, Huzur Dersleri, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1966.
• Mehmed, Kırkağacî Süleyman, Risâle fî ba‘zi’l-evsâfi’l-hamîde, Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1017; Süleymaniye Ktp., Reşit Efendi, nr. 1017.
• Ortaylı, İlber, “Osmanlı’da 18. Yüzyıl Düşünce Dünyasına Dair Notlar”, Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi (ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil), İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
• Osmanlı Fakih ve Mutasavvıfı Ebû Said Muhammed Hâdimî Sempozyumu, Konya 2010.
• Özer, Hasan; Çaba, Mehmet, “Ebû Saîd Hâdimî ve Vezâifü’l-mevtâ Adlı Eserinin Tahkik ve Tercümesi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Konya 2009, S. 13.
• Rasim, Ahmed, Osmanlı Tarihi, Şems Matbaası, İstanbul 1328.
• Sak, İzzet, “Osmanlı Döneminde ve Günümüzde Hadim”, Bağ Bozumu Kültür ve Turizm Şenlikleri Bildirisi, 1987.
• Sarıkaya, Yaşar, Ebû Sâid el-Hâdimî, Kitap Yayınevi, İstanbul 2008.
• Seyithanoğlu, Kenan (ed.), Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ Yayınları, İstanbul 1993.
• Şahin, Bekir (yay. yönetmeni), Osmanlı Ansiklopedisi: Tarih, Medeniyet, Kültür, İz Yayıncılık, İstanbul 1996.
• Şimşek, Halil İbrahim, “Muhammed Hâdimî’nin Tasavvuf Anlayışı”, Osmanlı Fakih ve Mutasavvıfı Ebû Said Muhammed Hâdimî Sempozyumu, Konya 2010.
• Türk Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1970.
• Türkel, Rifat, “Suûdî Arabistan Dışında Vehhȃbilik Etkisi (19 ve 20. Yüzyıl)”, Selefilik, Konya 2016, s. 118-120.
• __________, “Vehhabilik ve Arka Planı: Başlangıçtan II. Suud Devletine Kadar”, Basılmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2013.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Ankara 1965.
• _____________________, Osmanlı Tarihi, TTK, Ankara 1978.
• Yayla, Mustafa, “Hâdimî, Ebû Saîd”, DİA, XV, s. 24-26.