ANADOLU SELÇUKLU MEDRESELERİNDE MEKÂN VE CEPHE KALİTESİNİN ANALİZİ: KONYA MEDRESELERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2020, , 58 - 90, 30.06.2020

Fatih Semerci , Ayşe Özkafa

https://doi.org/10.20486/imad.693366

Öz

Anadolu, Türklerin eline geçmesiyle birlikte onların kültürel ve sanatsal birikimlerini yansıtan çok sayıda esere sahip olmuştur. Bu eserler arasında toplumun kültür ve eğitim hayatına hitap eden medreseler, özellikle gelecek kuşakları da etkilediği için, ayrı bir öneme sahiptir. Anadolu’nun her bir kentinde birden fazla medresenin bulunuşu şehirlerin kültür seviyesinin ne kadar yüksek olduğunun göstergesidir.
Anadolu Selçuklu medreseleri mimari açıdan Selçuklu mimarisinin devamı niteliğinde olsa da bazı yenilikler katılmıştır. Yapının yapıldığı bölgenin iklimi, kültürü, sosyal özellikleri ve ekonomisi mimari özellikleri etkilemiştir. Bu çalışmada Konya Kentinde Anadolu Selçuklu Dönemi’nde yapılmış olan Karatay Medresesi, İnce Minareli Medrese ve Sırçalı Medreselerinin mimari durumlarının tespiti ve kente katkıları analiz edilmiştir. Belirlenen yöntem ile kentsel kalite, iç mekân ve cephe değişim durumları incelenmiştir. Asıl amaç seçilen medreselerin özgünlüklerinin ve kente katkılarının tespitini sağlamaktır.
Değerlendirme sonuçlarına göre seçilen üç medresenin kentsel kalite, iç mekân ve dış cephe analizlerinde elde edilen sonuçlara göre A,B ve C grupları oluşturulmuştur. Analiz sonucunda özgünlüğünü en çok koruyan ve mimari değerleri fazla olan medreseler A grubunda yer almıştır. Özgünlüğünü en az koruyan ve mimari değerleri az olan medreseler ise C grubunda yer almaktadır. Bu sınıflamada kentsel kalite, iç mekân ve cephe karakteri önemli yere sahiptir.
Sonuç olarak günümüzde medreseler farklı kullanım olanakları ile işlevsel olarak canlılıklarını sürdürmektedirler. Medreselerin günümüzde etkin olarak kullanılması veya ziyaretçilerin ilgisini çekmesi özgünlüklerinin korunması ve iyi çevre düzenlemelerinin yapılması ile orantılı bir seyir izlemektedir.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Selçuklu Dönemi Medreseleri, Medrese, Mekânsal Kalite, Kentsel Kalite, Konya

Analysis of Space and Facade Quality in Anatolian Seljuks Madrasas: Konya Madrasas Sample

Öz

Anatolia has had a large number of works reflecting their cultural and artistic experiences since they came into the hands of the Turks. Among these works, the madrasas, which address the cultural and educational life of the society, have a distinct importance, especially as they affect future generations. The presence of more than one madrasa in each city of Anatolia shows how high the cultural level of the cities.
Anatolia Seljuk Madrasas are a continuation of Seljuk architecture in terms of architecture, although some innovations have participated. The climate, culture, social features and economy of the area where the building was built influenced the architectural features. In this study, the architectural status of Karatay Madrasa, Ince Minareli Madrasa and Sircali Madrasa, which were built in the Anadolu Selcuklu period in Konya and their contributions to the city were analyzed. Urban quality, interior and facade change situations were examined with the method determined. The main aim is to determine the authenticity of the selected madrasas and their contribution to the city.
Groups A, B and C were formed according to the results obtained in the analyses of urban quality,interior and exterior of the three madrasas selected according to the evaluation results. As a result of the analysis, the madrasas that maintain their originality and have more architectural values were included in the Group A. The madrasas, which maintain their originality at least and have little architectural values, are in Group C. In this classification, urban quality, interior space and facade character are important.
As a result, today, madrasas continue to functionally live with different usage opportunities. The effective use of the madrasas today or the interest of the visitors is commensurate with the preservation of their authenticity and the establishment of good environmental regulations.

Anahtar Kelimeler

Madrasas of Anatolian Seljuks, Madrasa, Spatial Quality, Urban Quality, Konya

Kaynakça

• Ahunbay, Zeynep. Medreseler, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 5 Cilt. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1994.
• Alkan, Gülen. İstanbul Mimar Sinan Dönemi külliyeleri İçinde Medreselerin Yeri ve Edirnekapı Mihrimah Sultan Medresesi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Çatakoğlu, Mehmet. Anadolu Selçuklu Dönemi İlmi Faaliyetleri ve Bu Faaliyetlerin Osmanlı Kuruluş Dönemi İlmi Faaliyetlerine Tesiri. Isparta, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Demiralp, Yekta, “Osmanlı Öncesi Anadolu Medreselerinde Örtü ve Erken Osmanlı Medreseleriyle Karşılaştırma”. Sanat Tarihi Dergisi 15/2 (2006), 29-48.
• Dinçdir, İsmail. Türkiye Selçuklu Devletinde Eğitim Sistemi (1075-1308). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Doğan, Nermin. “Ortaçağ’da Anadolu’nun Eğitim Mekânları: Selçuklu Medreseleri-Darüşşifalarından Örnekler”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 28/2 (2013), 429-433.
• Eraslan, Alev. “Ortaçağ Türk Mimarlığında Eyvan Kullanımında Mekan-İşlev İlişkisi”. Megaran Dergisi 7/3 (2012), 145-160.
• Güven, İsmail. “Türkiye Selçukluları’nda Medreseler”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi 31/1 (1998), 125-146.
• Karpuz, Haşim. Anadolu Selçuklu Mimarisi. Konya: S.Ü. Yayınları, 2004.
• Karpuz, Haşim. Konya Türk Kültür Varlıkları Envanteri. Ankara: T. T. K. Yayınları, 2009.
• Kemaloğlu, Muhammet. “XI.-XIII. Yüzyıl Türkiye Selçuklu Devletinde Eğitim-Öğretim (Medreseler)”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 5/2 (2015), 89-106.
• Konyalı, İbrahim, Hakkı. Âbideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi. Ankara: Enes Kitap Sarayı,1997.
• Köprülü, Mehmet Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvuflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1984.
• Kuran, A. Anadolu Medreseleri. 1 Cilt. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Yayın No:9, 1969.
• Kuştepe, Ahmet. Mevlana Caddesi Tarihi Dokunun Analizi Ve Süreç İçinde Değişimi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Odabaşı, Zehra. “Karatay Medresesi’nin Biçimlendirilmesi ve Mimari Anlam Boyutu”. USAD 5 (2016), 253-270.
• Özcan, Koray. Anadolu’da Selçuklu Dönemi Yerleşme Sistemi ve Kent Model(ler)i. Konya: Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Özkafa, Ayşe. Vakıflar Genel Müdürlüğünden Elde Edilen Plan Şemalarının Yeniden Düzenlenmesi İle Oluşturulmuş Plan Örnekleri, Konya, 2017.
• Uz, M.A., - Doğan, M. “Belgelerle Adım Adım Eski Konya, İplikçi Cami ile Hükümet Binası Arasındaki Bölge-2”. Merhaba Gazetesi Akademik Sayfalar 10/22 (2010), 337-339.
• Semerci, Fatih - Uğur, Büşra Sena. “Geleneksel Konya Evlerinin Mimari Değerlerinin Analiz Edilmesi”. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi 10, (2017), 238-255. https// doi.org/10.17365/TMD.2017.1.005.x
• Semerci, Fatih, - Gümüş, Büşra. “Sivil Mimarlık Örneklerine Bir Değerlendirme Önerisi: Afyonkarahisar Örneği”. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi 11, (2017), 91- 113. https://doi.org/ 10.17365/TMD.2017.2.6
• Semerci, Fatih. “Anadolu Selçuklu Medreselerinin Cephesel ve Mekânsal Kalite Analizi Sivas Kenti Örneği”. İslam Medeniyetleri Dergisi 2/3 (2017), 295-328.
• Yaldız, Esra. Konya’daki Medrese Yapılarının Yeniden Kullanım Koşullarına Göre Değerlendirilmesi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Web İletileri
• URL1. Google Earth. “Google Earth”. Erişim 19 Mayıs 2020. https://earth.google.com/web/search/konya/@37.87382299,32.4928876,1032.44226401a,1680.08966388d,35y,0h,0t,0r/data=CigiJgokCYZVCpW-hDRAEYVVCpW- hDTAGQtDZQJJPUDAIZ_XyqgM1WDA
• URL 2. Seyahatdergisi. “Seyahat Dergisi”. Erişim 20 Mayıs 2020. https://seyahatdergisi.com/ince-minareli-medrese-nerede-giris-ucreti-ve-hakkinda-bilgi/
• URL 3. Selçuklu Belediyesi. “Selçuklu Belediye Başkanlığı”. Erişim 21 Mayıs 2020. http://www.selcuklu.bel.tr/ilcemiz/detay/298/karatay-medresesi.html
• URL 4. Okuryazarım. “Okuryazarım.com”. Erişim 20 Mayıs 2020. https://okuryazarim.com/konya-sircali-medrese/