İSNEVÎ’NİN USÛL DÜŞÜNCESİNDE EMİR VE NEHİY

Yıl 2020, , 171 - 202, 31.12.2020

Laith Moteı Yahıa Alazab , Recep Cici

https://doi.org/10.20486/imad.774984

Öz

Emir ve nehiy konusu, fıkıh usûlünün en önemli bahislerinden biri olarak değerlendirilir. Özellikle emir ve nehiy; sîgaları gereği anlamları, mûcebi ve emrin tekrar ifade edip etmediği hususu başta olmak üzere usûlcüler arasında ihtilaflı olan birçok meseleyi ihtiva etmektedir. Bu cümleden olmak üzere emrin fevri ve terahiyi gerektirip gerektirmediği, bir fiilin/işin haram kılındıktan sonra emredilmesinin hürmete ya da ibahaya delalet edip etmediği hususları, aynı şekilde nehyin li aynihi ve li gayrihi kısımları, fevri veya terahiyi gerektirip gerektirmediği gibi konuları da içermektedir. Bu yüzden usûlcülerin eserlerinde bu konuya çok fazla önem verdikleri görülmektedir. Hicrî sekizinci/milâdî on dördüncü yüzyılda yaşamış olan Şâfiî fakihi Abdurrahîm b. el-Hasan el-Kureşî el-İsnevî de söz konusu usûlcüler arasında yer alır. Bu çalışma, kelamcı ekole uygun olarak usûl-ı fıkıh literatürüne bir katkı olmak üzere İsnevî’nin, özellikle fıkıh usûlünün bu konusuyla ilgili izlediği yönteme ve usûle dair görüşlerine ışık tutmayı; bu meyanda onun başta Şâfiî usûlcüleri olmak üzere Hanefi, Mâlikî ve diğer fakihlere ait görüşleri değerlendirmesi ile bunların arasından yaptığı tercihleri ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh Usûlû, Emir, Nehiy, İsnevÎ, Şâfiî Fakihi

Emir and Nehiy in the Methodological Thougt of Isnevi

Öz

The subject of command (emir) and prohibition (nehiy) is evaluated as one of the most important topics of usūl al-fiqh. Due to their modals, especially the meanings of command and prohibition involve many controversial issues among usūl al-fiqh scholars, particularly the matter of whether the requirement (mūjab) and command express repetition. In this regard, whether the command requires impulsiveness (fawr) or abstaining (terahi), whether a command of action/practice indicates respect or permission after being prohibited, and similarly whether the parts of command requires impulsiveness or abstaining are also among these matters in dispute. Therefore, scholars attach great importance to this subject in their works. Shāfiʿī scholar Abdurrahīm ibn al-Hasan al-Kurashī al-Isnavî, who lived in the eighth century AH/fourteenth century CE, is one of the aforementioned usūl al-fiqh scholars. This study aims to make a contribution to the literature of usūl al-fiqh in accordance with Kalami school by illuminating Isnavī’s methodology on this matter and his opinions on usūl due to the significance of this matter in usūl al-fiqh and presenting how he evaluated, the views of Shāfiʿīs in particular, along with Hanafī, Malikī scholars and other faqihs, and in what way he choosed among these views and how he presented proofs on them.

Anahtar Kelimeler

Usūl al-fiqh, Command, Prohibition, Isnavī, Shāfiʿī Scholar

Kaynakça

• Âmidî, Ali b. Muhammed el-Âmidî, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. 2. Baskı. 4 Cilt. Beyrut El-Mektebü'l-İslami: 1402/1981.
• Âmidî, Ali b. Muhammed el-Âmidî, Müntehe’s-sûl fî ʽilmil-usûl. 1. Baskı. Beyrut: Darü'l-Kütübü'l-İlmiyye, 2003.
• Baydar, Tuba Erkoç, “Ebû İshâk eş-Şîrâzî’nin Usûl Düşüncesinde Emir ve Nehiy”. Usûl İslam Araştırmaları, 30 (2018), 31-54. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usul/issue/42198/512937.
• Beyzâvî, Nâsirü’d-dîn Abdullah b. Ömer, Minhâcü’l-vüsûl ilâ ʽilmi’l-usûl, thk. Şaban Muhammed İsmail, Beyrut: Daru İbn Hazm, 2008.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm, Sahîhü’l-Buhârî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2018.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdullah b. Yûsuf, el-Burhân fî usûli’l-fıkh, thk. Abdülazîm ed-Dîb, Katar: Darü'l-Kütübü'l-İlmiyye, 1399/1979.
• Ebü’l-Hüseyn el-Basrî, Muhammed b. Ali b. Tîb, el-Mu‘temed fî usûli’l-fıkh, thk. Muhammed Hamidullah, 2 Cilt. Dımeşk: El-Mahedü'l-İlmi el-Faransi Lid-Dirasati'l-Arabiyye, 1964.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Müstesfâ min ʽilmi’l-usûl, thk.Hamza b. Züheyr el-Hâfız, el-Medinetü’l-Münevvere: Şirketü’l-Medineti’l-Münevvere li’t-Tıbâa.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd b. Mâce el-Kazvînî, Sünen-i İbn Mâce, 2 Cilt, Beyrut: Dar ihyaü'l-kütübü'l-arabiyye, 2009.
• İbn Râfi‘, el-Vefeyât, nşr. Sâlih Mehdî Abbâs ve Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, Beyrut: 1402/1982.
• Îcî, Abdurrahmân b. Ahmed, Şerhü’l-adud ‘alâ Muhtasari’l-müntehâ, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʽİlmiyye, 1988.
• İsnevî, Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen, et-Temhîd fî tahrîci’l-fürû‘ ‘ale’l-usûl, thk. Muhammed Hasen Heytû, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1981.
• İsnevî, Nihâyetü’s-sûl fî şerhi Minhâci’l-vüsûl ilâ ʽilmi’l-usûl, thk. Şaban Muhammed İsmâîl, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1990.
• Köse, Saffet, “İsnevî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 23/160-161. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc Müslim, el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, Beyrut: 2016.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî, el-Mahsûl fî ‘ilmi’l-usûl, thk. Tâhâ Câbir el-Alvânî, Beyrut: 1997.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Ali b. Yûsuf eş-Şîrâzî, Şerhü’l-lüma‘, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Urmevî, Sirâcüddîn Mahmûd b. Ebû Bekr, et-Tahsîl mine’l-Mahsûl, thk. Abdülhamîd Ali Ebû Zenid, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1988.
• Urmevî, Tâcüddîn Muhammed b. el-Hüseyn, el-Hâsıl mine’l-Mahsûl fî usûli’l-fıkh, thk. Abdüsselâm Mahmûd Ebû Nâcî, Bingazi: Menşûrâtu Câmiati Garyounis, 1994.
• İbn Hacer el-Askalânî, Şehabuddîn Ahmet b. Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Ahmet, ed-Dureru’l Kamineti fî A’yani’l Mi’eti’s Sâmine, Haydar Abad: Dairetu’l Maarifi’l Osmaniyye, 1349.
• Süyûtî, Hafız Celaleddin Abdurrahman, Buğyetü’l Vuât fî Tabakâti’l Lugaviyyîn ve’n Nuhât, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm, 2 Cilt, Mısır: Matbaatu İsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuhu, 1965.