Examination The Concept of “Tahseel” and “Tawjeeh” In Ibn Rushd al-Jadd’s al-Bayan va’t-tahseel

Yıl 2020, , 285 - 315, 31.12.2020

Bilal İbrahimoğlu

https://doi.org/10.20486/imad.813380

Öz

The Arabic word “Tahseel” which is derived from the h-s-l root, means to get discerned the obtained thing. When it comes in a genitive case with a saying, it means to lead a sentence to its purpose (the point that was intended with it). Therefore, from this meaning that the books that aimed to purify the sayings from its overages named as “Muhassal”. In addition, the same name was given to one of the types of composition in Islamic tradition. The Arabic word “tawjeeh” which is derived from the w-j-h root, means to lead one thing or turn it to a direction. Its root meanings are face and direction. Ibn Rushd al-Jadd, who was one of the leaders of Maliki’s school of law in Andalusia, also used these two terms in the naming of his book, which was related to lawful issues of Maliki’s school. The long name of that book is “al-Bayan wa’l-tahseel wa’l sharh wa’l tawjeeh wa’l-taleel fi masaili’l- mustakhrajah”. Actually, by this naming, he also aims to give some cues about his Islamic jurisprudence activities as a Mailiki follower. This work will firstly give short introduction of “al-Bayan wa’l-Tahseel”. After that, it will point out the different meanings of the terms “tahseel” and “tawjeeh” which were used in this book by giving some substantive law examples.

Anahtar Kelimeler

Fıqh, Andalus, İbn Rushd al-Jadd, Tahseel, Tavjeeh

DEDE İBN RÜŞD'ÜN EL-BEYAN VE'T-TAHSÎL ADLI ESERİNDE "TAHSÎL" VE TEVCÎH" KAVRAMLARININ İNCELENMESİ

Öz

Tahsîl kelimesi, h-s-l ( حصل ) kökünden türemiş olup hâsıl olan şeyin temyiz edilmesi anlamına gelmektedir. Söze izafet edildiğinde (Tahsîlü’l-kelâm), bir sözü mahsûlüne (o sözle elde edilmek istenen maksada) ulaştırmak anlamına gelmektedir. Bu anlamdan hareketle, sözü fazlalıklarından arındırarak elde edilmek istenen asıl sonuca götüren eserlere “Muhassal” denmiş, İslam ilim geleneğinde bir telif türüne de bu şekliyle ad olmuştur. v-c-h ( وجه ) kökünden türemiş olan “Tevcih” kelimesi ise, bir şeyi bir yere yöneltmek, bir yöne doğru döndürmek gibi anlamlara gelmektedir. Endülüs’lü Mâlikîler’in önde gelenlerinden Dede İbn Rüşd, mezheb fürûuna dair kaleme aldığı hacimli eserine bu iki kavramı da kullanarak el-Beyân ve’t-tahsîl ve’ş-şerh ve’t-tevcîh ve’t-ta‘lîl fî mesâili’l-Müstahrece şeklinde uzunca bir isim vermiştir. Aslında o, bu isimlendirmeyle mezheb müntesibi olarak gerçekleştirdiği fıkhî faaliyetler hakkında bazı işaretler de vermektedir. Bu çalışmada öncelikle el-Beyan ve’t-tahsîl hakkında kısa bir bilgi verilecektir. Daha sonrasında bu eserde “tahsîl” ve “tevcih” kavramlarının hangi anlamlarda kullanıldığı bazı fürû fıkıh örnekleriyle gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Endülüs, Dede İbn Rüşd, Tahsîl, Tevcîh, Mâlikî Mezhebi

Kaynakça

• Apaydın, H. Yunus. “Ta‘lîl. Türkiye Vakfı Diyanet Ansiklopedisi. 39/511-514. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Aybakan, Bilal. “ Şâfiî Mezhebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/233-247. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Birışık, Abdülhamit. “Kıraat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/426-433. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Dabbî, Ebû Cafer Ahmed b. Yahya b. Ahmed. Buğyetü’l-mültemis fî târihi ricâli ehli’l-Endelüs. thk. İbrahim el-Ebyârî. Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-lübnânî, 1990.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen, 3 Cilt. Lübnan: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2. Basım, 2007.
• Georges C. Anawati. Müellefâtü İbn Rüşd. Cezâir: el-Munazzamatü’l-Arabiyye, 1978.
• İbn Ebî Usaybi‘a, Ebu’l-Abbas Muvaffakuddin Ahmed b. Kâsım. ‘Uyûnü’l-enbâ fî tabakâti’l-etibbâ. thk. Nizar Rıza. Beyrut: Dârü’l-Mektebetü’l-hayat, t.y.
• İbn İzârî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed. el-Beyânü’l-muğrib fî ihtisâri ahbâri mülûki’l-endelüs ve’l-mağrib. thk. Beşşar Avvad Ma‘ruf. Tunus: Dârü’l-ğarbi’l-İslâmî, 2013.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 7 cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed. el-Beyân ve’t-tahsîl ve’ş-şerh ve’t-tevcîh ve’t-ta‘lîl fî mesâili’l-Müstahrece. thk. Muhammed Haccî vd. 20 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2. Basım, 1408/1988.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Mukaddimâtü’l-mümehhidât li binâi mâ iktedathu rusûmü’l-Müdevvene mine’l-ahkâmi’ş-şer‘iyyât ve’t-tahsîlâtü’l-muhkemât li ümmehâti mesâilihe’l-müşkilât. thk. Muhammed Haccî vd. 3 Cilt. Tunus: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2. Basım, 1435/2014.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed. Mesâilü Ebi’l-velîd İbn Rüşd. thk. ve dirase Muhammed Habib et-Teckânî. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1993.
• İşbilî, Ebubekir Muhammed b. Hayr b. Ömer. Fehresetü mâ revâhu an şuyûhihî mine’d-devavini’l-musannefe fî durubi’l-ilm ve envai’l-maarif. Kâhire: Mektebetü’l-Hancı, 1994.
• Küçük, Raşit. “İsnad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/154-159. İstanbul: TDV Yayınları, 2001
• Lerevî, Âişe. Menhecü’t-Tevcîh ve’t-ta‘lîl bi’l-kavâ‘idi’l-fıkhiyye ‘ınde İbn Rüşd el-Ced fi’l-Beyân ve’t-tahsîl. Kâhire: Dârü’s-selâm, 1. Basım, 1438/2017.
• Muhtar b. Tahir et-Tilîlî. İbn Rüşd ve Kitâbuhu el-Mukaddimât. Trablus: Dârü’l-Arabiyye li’l-kitâb, 1988.
• Murtaza Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezzak. Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. b.y.y, Dârü’l-Hidâye, t.y.
• Okuyucu, Nail. Şâfiî Mezhebi’nin Teşekkül Süreci. İstanbul: İfav, 2015.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. el-Cami‘u’s-sahîh. 5 Cilt. Lübnân: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. 2. Basım, 2007.