The Critiques of Mustafa Sabri Efendi to the Fatwa of Mahmûd Şeltût about the Ascension and Descent of Prophet Isa

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 1, 109 - 135, 14.12.2014

İbrahim Bayram

https://doi.org/10.20486/imad.38143

Cited By: 2

Öz

Mustafa Sabri Efendi, one of the last period politicians and scientists of Ottoman joined many scholarly debates not only in his country but also in abroad and followed a conservative and traditionalist approach in these debates. One of the persons that he debated on scholarly issues was Mahmûd Şeltût, who took office in various levels and rose to prominence with his reformist thoughts. Mustafa Sabri objected the fatwa of Şeltût who used the thesis that there is no open expression in Quran and in Hadith that support the ascension and descent of Prophet İsa (Pbuh) in such as extend to form the basis of faith and the person who rejected this belief would not be in trouble with in terms of faith. He criticized Şeltût and he gave answers to his assertions and the evidences he used. Mustafa Sabri propounded some mental evidences in his responses together with the evidences forwarded by the predecessor scholars aimed at the faith of ascension and descent of Prophet İsa and developed reviews in this issue in accordance with the traditional views. The answers of Şeltût who responded the critics and answers of Mustafa Sabri to himself in parallel with those reviews through some articles, was taken as a subject of new critics by Mustafa Sabri. In this article, the fatwa of Şeltût and the critics of Mustafa Sabri aimed at that fatwa shall be reviewed.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Sabri; Mahmûd Şeltût; Prophet İsa (Pbuh); Signs of Doom; Ascension of İsa

MUSTAFA SABRİ EFENDİ’NİN MAHMÛD ŞELTÛT’UN HZ. ÎSÂ’NIN REF‘ ve NÜZÛLÜ HAKKINDAKİ FETVASINA ELEŞTİRİLERİ

Öz

Osmanlı’nın son dönemlerinde yetişmiş önemli siyaset ve ilim adamlarından biri olan Mustafa Sabri Efendi, hem ülkesinde hem de yurtdışında pek çok ilmî münazaraya dâhil olmuş ve bu tartışmalarda muhafazakâr ve gelenekçi bir yol izlemiştir. Onun kendisiyle ilmî tartışmalara giriştiği kişilerden biri de Ezher’de çeşitli kademelerde görev alan ve ıslahatçı düşünceleriyle şöhret bulan Mahmûd Şeltût olmuştur. Mustafa Sabri, Şeltût’un Kur’ân ve sünnette bir iman maddesi oluşturacak kadar Hz. Îsâ’nın ref‘ ve nüzûlü inancını destekleyen açık bir ifade olmadığı teziyle bu inancı reddeden kişinin itikadî mânada bir sıkıntıya düşmeyeceği şeklinde vermiş olduğu bir fetvasına karşı çıkmış ve bu konuda Şeltût’u eleştirerek onun iddialarına ve kullandığı delillere cevaplar vermiştir. Mustafa Sabri bu cevaplarında selef ulemânın Hz. Îsâ’nın ref‘ ve nüzûlü inancına yönelik olarak getirmiş olduğu delillerin yanı sıra aklî bir takım deliller daha serdetmiş ve bu konuda geleneksel görüş doğrultusunda yorumlar geliştirmiştir. Mustafa Sabri’nin bu yorumlar eşliğinde kendisine verdiği cevaplara ve yönelttiği eleştirilere başka bir kısım makaleler üzerinden karşılık veren Şeltût’un bu cevapları Mustafa Sabri tarafından yeni bir eleştirinin konusu haline getirilmiştir. Bu makalede Şeltût’un fetvası, Mustafa Sabri’nin bu fetvaya yönelik eleştirileri incelenecektir. 

Anahtar Kelimeler

Mustafa Sabri; Mahmûd Şeltût; Hz. Îsâ; Kıyamet alametleri; Nüzûl-i Îsâ

Kaynakça

• Alûsî, Ebü's-Senâ Şehâbeddîn Mahmûd b. Abdullâh b. Mahmûd, (ö. 1270//1854), Rûhu'l-meânî fî tefsiri'l-Kur'âni'l-azim ve's-seb’i'l-mesânî, I-XXX, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut, tsz.
• Aydın, Hüseyin, “Kur’ân Bütünlüğü Açısından Hz. Îsâ’nın Âkıbeti Meselesi”, Kelâm Araştırmaları Dergisi, cilt: VI, sy: 2, 2008.
• el-Beyyûmî, Muhammed Receb, en-Nehdatü'l-İslâmiyye fî Siyeri A'lâmiha'l-Muâsırîn, I-II, Dâru'l-kalem, Dımaşk; Dâru’ş-şâmiyye, Beyrut 1415/1995.
• el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, (ö. 256/870), el-Câmiü’s-Sahîh Sahîhü’l-Buhârî, I-VIII, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• el-Bûtî, Saîd Ramazan, (ö. 1435/2013), Kübra’l-Yakîniyâti’l-Kevniyye Vücûdu’l-Hâlik ve Vazîfetü’l-Mahlûk, Dâru’l-fikr, Dımaşk 1997.
• el-Cündî, Enver, el-A'lâmü'l-Karni'r-Rabi' Aşr el-Hicrî, Mektebetü'l-Enclo'l-Mısriyye, Kahire, tsz.
• Çelebi, İlyas, “Îsâ” (Kelâm), DİA, XXII.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşâs b. İshak el-Ezdî es-Sicistânî, (ö. 316/929), es-Sünen, I-V, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• el-Gumârî, Ebu’l-Fazl Abdullah b. Muhammed b. Sıddîk el-İdrîsî, (ö. 1380/1960), İkâmetü'l-Burhân alâ Nüzûli Îsâ fî Âhiri'z-Zamân, Matbaatu İhvânı Müslimîn, Mısır, tsz.
• el-Hatîb, Muhammed Accâc, Usûlü’l-Hadîs, Dâru’l-menâre, Cidde 1414/1994.
• Herrâs, Muhammed Halil, Îsâ aleyhisselam’ın Nüzûlü Meselesi, trc. Seyfullah Erdoğmuş, Guraba Yayınları, İstanbul 2008.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî, (ö. 456/1064), Merâtibü'l-İcmâ' fi'l-İbâdât ve'l-Muâmelât ve'l-Mu'tekadât, Dâru'l-âfâki'l-cedide, Beyrut 1402/1982.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed, (ö. 751/1350), Zâdü’l-Meâd fî Hedyi Hayri’l-İbâd, I-IV, Dâru’l-kitâbi’l-arabî, Beyrut 1425/2005.
• el-Keşmîrî, Muhammed Enver Şah b. Muazzam Şah, (ö. 1352/1933), et-Tasrih bima Tevatere fî Nüzuli'l-Mesih, thk. Abdülfettah Ebû Gudde, 5. bs., Dâru’l-kalem, Beyrut 1992.
• el-Kavsî, Müferrih b. Süleymân, Mustafa Sabrî el-Müfekkirü’l-İslâmî ve’l-Âlimü’l-Âlemi ve Şeyhülislâm fî’d-Devleti’l-Osmaniyye Sâbıkan, Dâru’l-kalem, Dımaşk 1427/2006.
• Mustafa Sabri, (ö. 1954), Mevkıfu’l-Akl ve’l-İlm ve’l-Âlem min Rabbi’l-Âlemîn ve İbâdihi’l-Mürselîn, I-IV, 1. bs., Dâru’t-terbiye, Beyrut 1427/2007.
• Müslim, b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, (ö. 261/875), el-Câmiü’s-Sahîh, I-III, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• er-Râzî, Abdülkadir, Muhtâru’s-Sıhâh, y.y. 1329h.
• er-Râzî, Fahreddîn, Ebû Abdullah Fahreddîn Muhammed b. Ömer, (ö. 606/1209), Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî, Dâru’l-fikr, Beyrut 1981.
• Reşîd Rızâ, Muhammed, (ö. 1354/1935), Tefsîru’l-Menâr, I-XIII, 2. bs., Dâru’l-menâr, Kahire 1947.
• Şa’bân, Zekiyyüddîn, İslâm Hukuk İlminin Esasları, çev. İbrahim Kâfi Dönmez, 2. bs., Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
• eş-Şâl, Seyyid Ahmed, “Şeltût, Mahmûd”, DİA, XXXVIII.
• Şeltût, Mahmûd, (ö. 1963), el-Fetâvâ, 18. bs., Dâru’ş-şürûk, Kahire 2001.
• ………. “Hz. İsa’nın Göğe Yükseltilmesi ve Tekrar Dönüşü”, çev. Mustafa Baş, Dini Araştırmalar, cilt: 7/21, 2005.
• ………. el-İslâm: Akîde ve Şeri’a, 18. bs., Dâru’ş-şürûk, Kahire 2001.
• Taberî, İbn-i Cerîr, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd, (ö. 310/923), Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân thk. ve tlk. Mahmûd Muhammed Şâkir, I-XVI, 2. bs., Dâru’l-maarif, Kahire 1969.
• Teftazânî, Sa'deddin Mesud b. Ömer b. Abdullah, (ö. 792/1390), Şerhu'l-Makâsıd, thk. Abdurrahman Umeyre, I-V, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut 1989.
• Tirmîzî, Muhammed b. Îsâ, Ebû Îsâ b. Sevre es-Sülemî, (ö. 279/892), es-Sünen, I-V, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• Ünal, Zeki, Hz. İsâ’nın Dönüşü Meselesi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2011.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, (ö. 1361/1942), Hak Dini Kur’ân Dili, sdl. İsmail Karaçam [v.dğr.], I-X, Azim Dağıtım, İstanbul 2007.
• Zâhid el-Kevserî, Muhammed Zâhid b. el-Hasan b. Ali, (ö. 1371/1952), Nazratün Âbiretün fî Mezâimi men Yünkirü Nüzûle Îsâ aleyhi’s-selâm, Matbaatü
• Emîn Abdurrahman, Kahire 1362/1943.
• Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, (ö. 538/1144), Esâsü’l-Belâga, I-II, Matbaatü’l-Vehbiyye, Kahire 1882.
• ………. el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmizi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucühi’t-Te’vîl, thk ve tlk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavviz, I-VI, 1. bs., Mektebetü’l-Ubeykân, Riyad 1418/1998.