BİR AHLÂK KİTABI OLARAK KUR’ÂN

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 220 - 256, 30.06.2017

Mehmet Ergün

https://doi.org/10.20486/imad.324055

Öz

Kur’ân, İslam dininin ana konuları olarak
itikat ve ibadetin yanında ahlâka dair hükümler de içermektedir. Bizim
tespitlerimize göre sayıları 600’ü bulan bu ayetler Kur’ân’ın aynı zamanda bir ahlâk
kitabı yönünün de bulunduğunu göstermektedir.

               İnsanların
sahip olmasını istediği ahlâk anlayışının niteliğine bakıldığında bunun Kur’ân’da
vahiy, Hz. Peygamber’in ve sahabilerin davranışları esas alınarak yapıldığına
şahit olmaktayız. Son ikisinin kaynağının yine vahiy olduğunu da unutmamak
gerekir. Ahlâk, Kur’ân’da din, itikat ve ibadet kavramlarıyla bir sebep sonuç
ilişkisi içerisindedir. Özellikle ibadetlerin yapılmasının emredilme
sebeplerinden birinin de kişideki ahlâkî davranışları geliştirmek olduğu
rahatlıkla söylenebilir.

Kur’ân’da yer
alan ahlâkî kavramlar ele alındığında akıl ve vicdanın ahlâk duygusunun temeli
olduğu ancak vahyin yönlendirmesi olmadan bunların tek başlarına yetersiz
olacağı görülmektedir. Kişi iyi ile kötüyü ancak aklın bir faaliyeti olan ilim
sayesinde ayırabilir. Ahlâkî davranışların tam bir değerlendirmeyi tabi
tutulmaları için kişinin hürriyet ve iradesini özgürce kullanmasına bağlıdır.
Bu şekilde yerine getirdiği sorumlu ve yükümlü olduğu davranışlar sonucunda
belli bir müeyyideye tabi tutulur. Bu müeyyideler de ahlâkî, kanuni ve ilahi
olmak üzere üç çeşittir.

Anahtar Kelimeler

Din, İtikat, İbadet, Kur’ân, Ahlâk

The Quran as a Morality Book

Öz

The Qur'an,
the sacred book of the Islamic religion, contains provisions about morality as
well as belief and worship, which are the main subjects of a religion.
According to our findings, these verses about 600 indicate that the Qur'an is
also a book of morality.

When we look
at the sources of the moral understanding of the Qur'an, We see the behavior of
the prophet and his companions. It is also important to note that the source of
the last two is again revelation..

Morality is in
the Qur'an in a cause and effect relation with the concepts of religion, belief
and worship. We can easily say that one of the reasons for being ordered to do
worship is to develop moral behavior in the person.

When we deal with the moral concepts
in the Qur'an, we see that the moral sense of reason and conscience is
fundamental, but without their inspiration, they alone will be inadequate. A
person can divorce from good and evil through knowledge, which is an activity
of mind. The moral behavior depends on the free use of freedom and will of the
person to be subjected to a full assessment. It is subjected to a certain
liability as a result of behaviors that it is responsible and liable to fulfill
in this way. These sanctions are three kinds of moral, legal and divine.

Anahtar Kelimeler

Qur'an, Morality, Religion, Belief, Worship

Kaynakça

• Akseki, Ahmet Hamdi; Ahlâk İlmi ve İslâm Ahlâkı, sad.: Ali Arslan Aydın, NûrYayınları, II. Baskı, Ankara, 1991.
• Âşûr, Abdu’l-Fettâh, Menhecu’l-Kur’ân fî Terbiyeti’l-Müctema’, Mısır, 1979-1399.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, I-XII, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1988.
• Aydın, Hayati, Kur’ân’da İnsan Psikolojisi, TimaşYayınları, II. baskı, İstanbul, 2000.
• BabanzâdeAhmedNâim, İslâm Ahlâkının Esasları, Yücel Yayınları, İstanbul, 1963.
• Balaban, Mustafa Rahmi, Ahlâk, T.B.M.M. Maarif Vekaleti Neşriyatı, İstanbul, 1342 h.
• Bergson, Hanry, Ahlâk ile Dinin İki Kaynağı, çev.: Mehmet Karasan, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1949.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Yüksek İslâm Ahlâkı, Burhaneddin Erenler Matbaası, İstanbul, 1949.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Dînî ve Felsefî Ahlâk Lugatçesi, Bilmen Yayınları, İstanbul, 1967.
• Çağrıcı, Mustafa, İslâm Düşüncesinde Ahlâk, Birleşik Yayınları, İstanbul, 2000.
• Çubukçu, İbrahim Agah, İslâm’da Ahlâk ve Manevi Vazifeler, Ankara, 1974.
• ed-Dehlevî, Şâh Veliyyullâh b. Abdurrahmân, Huccetullâhi’l-Bâliğa, şerh: Muhammed ŞerîfSukker, Dâruİhyâi’-Ulûm, I-II, Beyrut, 1992/1413, II. baskı.
• Descartes, Ahlâk Üzerine Mektuplar, trc.: Mehmet Karasan, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1946.
• Draz, Muhammed Abdullah, Kur’an Ahlâkı, trc: Emrullah Yüksel, Ünver Günay, İz Yayınları, İstanbul, 1993.
• Draz, Muhammed Abdullah, Kur’an’a Giriş, trc.: Salih Akdemir, KitabiyatYayınları, Ankara, 2000.
• EbûZehrâ, Muhammed, el-Müctemau’l-İnsânî fî Zılli’l-İslâm, Dâru’l-Fikr, II. Baskı, Beyrut, 1970.
• Erdem, Hüsamettin, Son Devir Osmanlı Düşüncesinde Ahlâk, Sebat Matbaası, Konya, 1996.
• el-Gazzâlî, Ebu Hamîd Muhammed b. Muhammed b. Muhammed; İhyâ’u-Ulûmi’d-dîn, I-IV, Mısır,1302 h.
• el-Gazzâlî, Muhammed, Huluku’l-Müslim, Dâru’l-Beyân, Kuveyt, 1970/1390.
• Gökberk, Macit, Felsefenin Evrimi, M.E.B. Yayınları, İstanbul, 1979.
• Hamidullah, Muhammed, İslâm’a Giriş, trc.: Kemal Kuşçu, Sönmez Neriyat, İstanbul, 1961.
• Hicâzî, Muhammed Mahmud, Furkân Tefsiri, trc: Mehmet Keskin, I-V, İlim Yayınları, İstanbul, ts.
• Işık, Emin, Kur’an’ın Getirdiği, Hareket Yayınları, İstanbul, 1974.
• İbn Arabî, Muhammed, Kitâbu’l-Ahlâk, Dımeşk, trsz.
• İbnMiskeveyh, Ahlâkı Olgunlaştırma, çev.: A. Şener, C. Tunç, İ. Kayaoğlu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1983.
• İnan, Yusuf Ziya , Ahlâk Nizamında Din, Çağdaş Yayınları, İstanbul, 1964.
• İz, Mahir, Din ve Cemiyet, İrfan Yayınları, İstanbul, 1973.
• Kandemir, Mehmet Yaşar, Örneklerle İslâm Ahlâkı, Nesil Yayınları, II. baskı, İstanbul, 1980.
• el-Kardâvî, Yusuf, İbadet, trc.: Hüsamettin Cemal, Muvahhit Yayınları, Trabzon, 1986.
• Kasapoğlu, Abdurrahman, Kur’an’da Ahlâk Psikolojisi, YalnızkurtYayınları, İstanbul, 1997.
• Kırca, Celal, Kur’an-ı Kerim’de Fen Bilimleri, Marifet Yayınları, İstanbul, 1984.
• Kutub, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, I-VI, XV. Baskı, Beyrut, 1988.
• el-Mâverdî, ebu’l-Hasan, Edebu’d-Dünyâve’d-Dîn, thk.: Mustafa es-Sekâ, Beyrut, 1986/1407.
• Reçber, Mehmet Sait, “Kur’an ve Ahlak Metafiziği”, IX. Kur’an Sempozyumu, Konya, 14-16 Nisan 2006, Fecr Yayınları, Ankara, 2007.
• es-Sâbûnî, Muhammed Ali, Ravâi’u’l-BeyânTefsîruAyâti’l-Ahkâm mine’l-Kur’ân, I-III, Beyrut, 1986.
• Sena, Cemil, İnsanlar ve Ahlâklar, OkatYayınları, İstanbul, 1970.
• eş-Şarkâvî, Muhammed Abdullah, el-Fikru’l-Ahlâkî, Mektebetu’z-Zehrâ, Kahire, 1988/1408.
• Tabbâra, Afîf A.,İlmin Işığında İslâmiyet, çev.: Mustafa Öz, Kalem Yayınları, II. Baskı, İstanbul, 1981.
• TaşköprüzâdeAhmed Efendi, Mevzûâtu’l-Ulûm, trc.: Kemâleddin Mehmed Efendi, I-II, Dersaâdet, İkdâm Matbaası, İstanbul, 1313 h.
• Turgut, Ali, Kur’an-ı Kerim’de Ahlâk Esasları, Şamil Yayınları, İstanbul, 1980.
• Uysal, Veysel, Psiko-Sosyal Açıdan Oruç, T.D.V. Yayınları, Ankara, 199.
• Yalçın, Mikdat, İman ve Ahlâkın Hayati Değerleri, Hikmet Yayınları, İstanbul, 1981.
• Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, T.C. Diyanet İşleri Reisliği Neşriyatı, I-IX, İstanbul, 1935.
• ez-Zebîdî, Tâcu’lArûs, I-XII, Mısır, 1306 h.