An Example of the Literary Genre of al-Asmāᵓ al-ḥusnā: The Work Named Esmāülhüsnā by Veli Recai Velibeyoglu from Mucur

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 111 - 131, 21.06.2024

Oğuz Yılmaz

https://doi.org/10.20486/imad.1458983

Öz

One of the subjects of Turkish Islamic Literature is the genres related to Allāh/God. Among these genres related to Allāh, there are al-asmāᵓ al-ḥusnā (the most beautiful names) commentaries which introduce his personality, actions and attributes in the light of his beautiful names together with tawḥı̄d, ḫavāṣ, is located are supplications found to Allāh with these names. In this context the study; it is about the work of Veli Recai Velibeyoglu/Āşık Dindarı̄ (d. 1991), who lived in the 20th century, called Esmâülhüsnâ, in which he deals with al-asmāᵓ al-ḥusnā in a descriptive way and wrote it in prose-verse. In her work, Velibeyoglu explains the names of Allāh in verse, generally using thdindare syllabic meter, along with explanations in prose, and sometimes makes contact with the meanings of these names and appeals/munājāt to Allāh. In addition the author wrote his work in a period when the tradition of writing the al-asmāᵓ al-ḥusnā in verses, which has an important place in the religious literary tradition, was in its last days. From this perspective, Velibeyoglu, with his work, not only contributed to the continuation of the tradition of writing al-asmāᵓ al-ḥusnā, but also took an explicit or implicit, conscious or unconscious step to bring the relevant genre back to the agenda. The aim of the study is with the detailed introduction of his work, it is to determine the poet, who is from Mucur, how handles the beautiful names of Allāh, in which contexts he makes his explanations, and its place and importance in the tradition of writing generally religious literature and in particular al-asmāᵓ al-ḥusnā. As such it is known that generally write who can be said to be members of the classical Turkish literature and sufism literature on this religious-literary genre. Therefore, it is thought to be remarkable to see how a poet/bard who came from the tradition of minstrelsy wrote/said the work he wrote about this literary genre. In addition with this study, a new one will be added to the research done on the texts of al-asmāᵓ al-ḥusnā and the literature of this literary genre will become a little more clear.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature, Allāh/God, al-Asmāᵓ al-ḥusnā, Veli Recai Velibeyoğlu, Āşık Dindarı̄.

Esmâ-i hüsnâ Edebî Türüne Bir Örnek: Mucurlu Veli Recai Velibeyoğlu’nun Esmâülhüsnâ Adlı Eseri

Öz

Türk İslam Edebiyatı’nın konularından biri Cenâb-ı Hak ile ilgili türlerdir. Allah ile ilgili bu türler içinde tevhîdle birlikte O’nun zatını, fiillerini ve sıfatlarını güzel isimleri ışığında tanıtan esmâ-i hüsnâ (en güzel isimler) şerhleri, havasları, muammaları ve bu isimler ile Allah’a niyazda bulunulan münâcâtlar yer almaktadır. Bu bağlamda çalışma; 20. yüzyılda yaşayan Veli Recai Velibeyoğlu’nun/Âşık Dindarî’nin (ö. 1991) esmâ-i hüsnâyı açıklayıcı bir şekilde ele aldığı ve mensur-manzum olarak yazdığı Esmâülhüsnâ adlı eserini konu edinmektedir. Velibeyoğlu eserinde, mensur açıklamalarla birlikte Allah’ın isimlerini genel itibarıyla hece ölçüsüyle, manzum olarak şerh ederken yer yer bu isimlerin anlamları ile irtibat kurup Allah’a yakarışta/münâcâtta da bulunmaktadır. Ayrıca yazar, eserini dinî edebî gelenekte önemli bir yeri olan manzum esmâ-i hüsnâ telif geleneğinin son demlerini yaşadığı bir dönemde yazmıştır. Bu açıdan bakıldığında Velibeyoğlu eseriyle, esmâ-i hüsnâ yazma geleneğinin devamına bir katkı sağlamasının yanı sıra ilgili türün yeniden gündeme gelmesi adına açıktan ya da zımnen, bilinçli ya da bilinçsiz bir adım atmıştır. Çalışmanın amacı; eserinin ayrıntılı tanıtımıyla Mucurlu şairin Allah’ın güzel isimlerini nasıl ele aldığını, açıklamalarını hangi bağlamlar üzerine gerçekleştirdiğini, esmâ-i hüsnâ yazma geleneğindeki yerini ve önemini tespit etmektir. Haddizatında bu dinî-edebî türe dair genellikle klasik Türk edebiyatı ve tasavvuf edebiyatına mensup şairlerin kalem oynattığı bilinmektedir. Dolayısıyla âşıklık geleneğinden gelen bir şairin/ozanın bu edebî türe dair yazdığı eseri ne şekilde yazdığının/söylediğinin görülmesinin dikkate değer olduğu düşünülmektedir. Ayrıca bu çalışma ile esmâ-i hüsnâ metinleri hakkında yapılan araştırmalara bir yenisi daha eklenerek bu edebî türün literatürü biraz daha belirginleşecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Allah, Esmâ-i Hüsnâ, Veli Recai Velibeyoğlu, Âşık Dindarî.

Kaynakça

• Bahadır, Güner. Âşık Dindarî’nin Hayatı, Sanatı, Şiirleri. Kırşehir: Gazi Üniversitesi, Kırşehir Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Araştırma Projesi, 2005.
• Bıçakçızâde İsmail Hakkı b. Osman. Esmâü’l-hüsnânın Nazmen Tefsîri. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İzmir, 132, 28+III.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm Cuʻfî. el-Câmiʻu’s-Sahîh. 5 Cilt. thk. Şuayb el-Arnaût - Âdil Mürşid. Beyrut: er-Risâletü’l-Âlemiyye, 1436/2011.
• Bursevî, İsmail Hakkı. İlahî İsimler (Tuhfe-i Recebiyye). haz. Selim Çakıroğlu. İstanbul: Sufi Kitap, 2008.
• Evliyaoğlu, Gökhan. Şiirlerle Esmâ-i Hüsnâ. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
• Issı, Ahmet Cüneyt. “Mucur’un Ahmet Mithat Efendi’si ve “Ya Param Olaydı Ya Namussuz Olaydım” Benzeri Bir Serzenişin Acıtan Öyküsü: Veli Recai Velibeyoğlu ve Örneklerle Basılı Bütün Şiir Kitapları Antolojisi”. 1. Kırşehir Kültür Araştırmaları Bilgi Şöleni. haz. Ahmet Günşen. Kırşehir: Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Yayınları, 2004, 278-288.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. es-Sünen. 5 Cilt. thk. Şuayb Arnaût vd. Dımaşk: Dârü’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
• Kaplan, Sadettin. Esmâ-i Hüsnâdan Esintiler. İstanbul: Marifet Yayınları, 1998.
• Karagöz, İsmail. Ayet ve Hadisler Işığında Allah'ın İsim ve Sıfatları Esmâ-i Hüsnâ. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2001.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî. el-Câmiʻu’s-Sahîh. 5 Cilt. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ty.
• Numanoğlu, Cengiz. Şuur Bütün Şiirleri. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı, 2011.
• Özcanar, Gözde. Veli Recai Velibeyoğlu’nun Bütün Türk Şairleri Adlı Eseri “A-D” Arası Şairler (İnceleme-Metin). İstanbul: Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Özkaymaz, Özlem. Kırşehir Yöresi Âşıklık Geleneği ve Kırşehirli Âşık Dindarî. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Öztürk, Ali. “İslâmî Türk Edebiyatında Esmâ-i Hüsnâ”. İslâmî İlimler Dergisi 14/2 (2019), 27-41. https://doi.org/10.34082/islamiilimler.630668
• Şener, Halil İbrahim. Türk Edebiyatında Manzum Esmâü’l-Hüsnâlar. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1985.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. Câmiʻu’s-Sahîh. thk. Salih b. Abdülaziz b. Muhammed. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1999.
• Topaloğlu, Bekir. “Esmâ-i hüsnâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/404-418. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Tuncalp, Enver. Allah’ın Güzel İsimleri. Ankara: İslami Neşriyat Evi, 1960.
• Velibeyoğlu, Veli Recai. Esmâülhüsnâ. Mucur: Define Matbaası, 1962.
• Yılmaz, Kübra. “Bıçakçızâde İsmail Hakkı ve Manzum Esmâ-i Hüsnâ Şerhi”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (Aralık 2023), 269-306. https://doi.org/10.33460/beuifd.1371908
• Yılmaz, Oğuz. Hamdî Efendi’nin “Manzûm Münâcât ve Arz-ı Hâcât-Manzûm Esmâ-i Hüsnâ Şerhi” Adlı Eseri (İnceleme-Metin). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.