1930’LAR TÜRKİYE’SİNİN KÜLTÜREL HAREKETLERİNE GENEL BİR BAKIŞ: NECİP FAZIL KISAKÜREK VE AĞAÇ DERGİSİ ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 6, 107 - 130, 11.07.2020

İlker Aslan

Öz

Erken Cumhuriyet dönemi, beraberinde getirdiği pek çok problemle birlikte bir yeniden yapılanma süreci olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasi ve kültürel olarak bütün ağırlığını omuzlarında taşıyan yeni devlet, bir yandan kendisini var edebilmeye çalışırken diğer yandan da imparatorlukla olan gerilimli ilişkisini her anlamda sürdürmek zorunda kalmıştır. Her ne kadar diplomatik olarak yeni bir devletin varlığı söz konusu olsa da bu durum eski ile bağların tamamen kopmuş olduğunu göstermez. Bu ilişkinin en belirgin görüldüğü noktalardan birisi de kültürel hareketlerdir. Öyle ki Cumhuriyet sonrasında yayın yapan pek çok dergi ve gazete bu gerilimli ilişkinin yansımalarını gösteren birer ayna niteliğindedir. Genel yayın yönetmenliğini Necip Fazıl Kısakürek’in üstlendiği Ağaç dergisi de yeni bir medeniyet tasavvurunun farklı şekillerde yorumlarının görüldüğü 1936 yılında toplamda 17 sayı olarak yayımlanmıştır. Kısa süreli yayın hayatına rağmen dergi Türk düşünce tarihi üzerinde iz bırakmış ve sonraki yıllarda daha da şiddetlenen İslamcılık akımının başlangıç noktalarından birini oluşturmuştur. Bu çalışma erken cumhuriyet döneminin siyasal ve kültürel atmosferini Ağaç dergisi üzerinden yorumlamayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede, çalışmada faydalanılan yazıların büyük bir çoğunluğu dergiye esas vizyonunu veren Necip Fazıl Kısakürek’e aittir. Ağaç dergisi, sadece yayımlandığı dönemi anlamak açısından değil, yeni bir medeniyet tasavvurunun izlerini görmek, Türkiye Cumhuriyeti’nin Osmanlı İmparatorluğu ile kurduğu gerilimli ilişkiyi yorumlamak açısından da dikkate değer bir yayın olarak okunmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Ağaç Dergisi, Necip Fazıl Kısakürek, 1930’lar Türkiye’si

Kaynakça

• Adil, F. (2018). Asmalımescit 74 (Bohem Hayatı), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Aksakal, H. (2016). “Ağaç Dergisi ve Necip Fazıl’ın Kozasından Çıkışı”, Evrensel Kültür Dergisi, Sayı: 297, s. 46-54.
• Aksakal, H. (2017). Türk Muhafazakarlığı: Terennüm, Tereddüt, Tahakküm, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (2002). "Kültür Haftası", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kultur-haftasi (Erişim tarihi: 22.07.2019).
• Birinci Türk Neşriyat Kongresi: 1-5 Mayıs 1939: Raporlar, Teklifler, Müzakere Zabıtları (1939). Ankara: Edebiyatçılar Derneği Yayınları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bulut, Y. (2008). “Hasan Âli Yücel: İcraatları ve Eserleriyle Bir Eğitim Bakanı'nın Portresi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 6, Sayı 12, s. 665-684.
• Bulut, Y. (2013). “Türkiye’de İslâmcılık ve Tercüme Faaliyetleri” Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, Editör: İsmail Kara ve Asım Öz.
• Cattaui, G. (1936). “Proust Dostluğu”, Çev. S. Tevfik Siber, Ağaç, Sayı: 8-15.
• Duran, B. (2005). “Cumhuriyet Dönemi İslamcılığı: İdeolojik Konumları, Dönüşümü ve Evreleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 6: İslamcılık, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gökalp, Z. (1968). Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Günyol, V. (1996). Sanat ve Edebiyat Dergileri, İstanbul: Alan Yayınları.
• Kara, İ. (1998). Şeyhefendinin Rüyasındaki Türkiye, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Katoğlu, M. (2013). “Cumhuriyet Türkiyesi’nde Eğitim, Kültür, Sanat”, Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980 içinde, Yayın Yön. Sina Akşin, İstanbul: Cem Yayınevi, 12. Basım.
• Kayalı, K. (2011). Türk Düşünce Dünyasında Yol İzleri, İstanbul: İletişim Yayınları, 4. Basım.
• Kısakürek, N. F. (1936a). “Adımız”, Ağaç, 14 Mart 1936, Sayı: 1.
• Kısakürek, N. F. (1936b). “Allahsız Dünya”, Ağaç, 21 Mart 1936, Sayı: 2.
• Kısakürek, N. F. (1936c). “Manzara 1”, Ağaç, 4 Nisan 1936, Sayı: 4.
• Kısakürek, N. F. (1936d). “İlk ve Son Hitap”, Ağaç, 11 Nisan 1936, Sayı: 5.
• Kısakürek, N. F. (1936e). “Manzara 2: Tük Orta Çağ Sanatkâr ve Entelektüeline Kısa Bir Bakış”, Ağaç, 11 Nisan 1936, Sayı: 5.
• Kısakürek, N. F. (1936f). “Manzara 3: Tanzimat Sanatkâr ve Entelektüeline Kısa Bir Bakış”, Ağaç, 18 Nisan 1936, Sayı: 6.
• Kısakürek, N. F. (1936g). “Manzara 4: Dünya Harbine Gelinceye Kadar Tanzimat Sonrası Türk Sanatkâr ve Entelektüeline Kısa Bir Bakış”, Ağaç, 16 Mayıs 1936, Sayı: 7.
• Kısakürek, N. F. (1936h). “Manzara 5: Büyük Harp Sonrası Türk Sanatkâr ve Entelektüeline Kısa Bir Bakış”, Ağaç, 23 Mayıs 1936, Sayı: 8.
• Kısakürek, N. F. (1936ı). “Manzara 6: Bugün ve Netice”, Ağaç, 30 Mayıs 1936, Sayı: 9.
• Kısakürek, N. F. (1936i). “Manzarayı Kapatırken”, Ağaç, 6 Haziran 1936, Sayı: 10.
• Kısakürek, N. F. (1936j). “Ahlakımız”, Ağaç, 20 Haziran 1936, Sayı: 12.
• Kısakürek, N. F. (2017). Bâbıâli, İstanbul: Büyük Doğu Yayınları, 20. Basım, (İlk baskı 1975).
• Mauriac, F. (1936). “Roman”, Çev. Burhan Toprak, Ağaç, Sayı: 1-6.
• Özdenören, R. (2005). “Necip Fazıl Kısakürek”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 6: İslamcılık, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekeli, İ ve İlkin S. (2003). Bir Cumhuriyet Öyküsü: Kadrocuları ve Kadro’yu Anlamak, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli, İ ve İlkin S. (2014). İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, C. III, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uçman, A. (1983). “Necip Fazıl ve Ağaç Dergisi”, Mavera, Yıl: 7, Cilt: 7, Sayı: 80-81-82.