REPRESENTATIONS OF SÜLEYMAN DEMİREL IN THE TURKISH HUMOR PRESS BETWEEN 1965-2000

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 9, 579 - 608, 17.12.2021

Zeynep Baki , Ahmed Ünal Bozyer

https://doi.org/10.53791/imgelem.1019498

Öz

There is a closeness and a relationship between politics and humor press by their nature. The humor press and cartoonists feed on politics and political actors. Süleyman Demirel, who has been one of the important milestones of Turkish politics for more than 40 years, has been the subject of humor press and cartoons throughout his political life. Demirel's long political life was handled with different approaches in the humor press according to the periods. In this study, Demirel's representations in the humor press were examined in three phases. As the first phase, the period from the 1960s when he first took office politically to the military coup of September 12, 1980; as the second phase, the period from the 1980s when he was politically banned until the date he was elected President; and as the third phase, the period of presidency were evaluated. In these three phases, which clearly revealed Demirel's political map, the humor press covered Demirel with three different approaches. The point of view of humor towards Demirel has been influenced by the political climate of the country. The important breaking moments of this 40-year political process of Turkey and Süleyman Demirel's political career intersect. For this reason, Demirel representations in the humor press differ according to the changing political conjuncture. In the article, it has been tried to understand the different perspectives of the political humor press through the cartoons that are thought to reflect the political competition and environment of their period well.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Demirel, Humore Press, Caricature, Political Sociology

1965-2000 ARASI TÜRK MİZAH BASININDA SÜLEYMAN DEMİREL TEMSİLLERİ

Öz

Siyaset ve mizah basını arasında tabiatları gereği bir yakınlık, bir ilişki bulunmaktadır. Mizah basını ve karikatüristler siyasetten, siyasi aktörlerden beslenir. Türk siyasetinde 40 yılı aşkın süre boyunca aktif olan Süleyman Demirel, siyasi yaşamı boyunca mizah basınına ve karikatürlere konu olmuştur. Bu çalışmada Demirel’in mizah basınındaki temsilleri üç evrede incelenmiştir.
-1960’dan 12 Eylül 1980 askeri darbesine kadarki evre
-1980’den 1993’e kadar olan ikinci evre
-1993’den 2000’e kadar Cumhurbaşkanlığı sürecini kapsayan üçüncü evre.
Demirel’in siyasi haritasını belirgin şekilde ortaya koyan bu üç evrede mizah basını Demirel’i üç farklı biçimde kendisine konu edinmiştir. İlk evrede iktidar isteği belirgin olan merkez sağcı Demirel, karikatürlerde daha çok Ecevit’le çatışma içinde, ihtiraslı, Amerikancı, kapitalist, liberal olarak temsil edilmiştir. İlk evresinde dönemin sağ, sol çatışmalarında milliyetçi ve sağcı bir politika izleyen Demirel’in pragmatist tavrı ön plana çıkmaktadır. “Morrison Süleyman” lakabıyla anılan Demirel, iş insanlarıyla iyi ilişkiler geliştirmiş bununla birlikte ismi yolsuzluklarla anılmıştır. İkinci evrede demokrasi kahramanı olarak imlenen Demirel’in mizah basınındaki tasvirleri artan siyasi tecrübesine koşut olarak işlenmiştir. Bu evrede Demirel, eleştirilere hoşgörü ile bakabilen, mizah basını ile iyi ilişkiler geliştiren bir profil çizmiştir. Ayrıca sağ ve sol arasında uzlaşmacı tavrı karikatürlere olumlu yansımıştır. Üçüncü evrede siyasi büyük ve ülkenin “Süleyman babası” olan Demirel, devletin Atatürkçü ideolojisinin taşıyıcısı olarak temsil edilmiştir. Bu üç evrenin ortak özelliği Demirel’in fiziksel özelliklerine karşı takınılan eleştirel tutumdur. Kendisine takılan lakapların içinde en çok “Çoban Sülü”den hoşlanan Demirel, diğer siyasi aktörler ile kıyaslandığında mizaha karşı olumlu bir yaklaşım içerisinde olmuş ve mizahı sevdiğini her fırsatta dile getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyaset Sosyolojisi, İletişim, Mizah Basını, Karikatür, Süleyman Demirel

Kaynakça

• Ahmad, F. (1976). Türkiye'de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1947). İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Ahmad, F. (1994). Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980. (A. Fethi Çev.). İstanbul: Hil Yayınları.
• Arslan, M. (2019). Süleyman Demirel. İstanbul: İletişim.
• Arzık, N. (1985). Demirel’in İçi Dışı. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Bulunmaz, B. (2012). Türk Basın Tarihi İçerisinde Demokrat Parti Dönemi ve Sansür Uygulamaları. (pp. 203- 214).
• Cantek, L. (1999). Kılçıklı Fasulye II. Güldikeni Dergisi, 18, 20-32.
• Cantek, L. (2003). Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Mizah ve Gülmece. Birikim Dergisi, 166, 80-92.
• Çapanoğlu, M. S. (1970). Basın Tarihimizde Mizah Dergileri. İstanbul: Garanti Yayınları.
• Çeviker, T. (1986). Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü 1 Tanzimat ve İstibdat Dönemi. İstanbul: Adam Yayınları
• Çeviker, T. (1988). Abdülhamid Karikatürleri Antolojisi. İstanbul: Adam Yayınları.
• Demirel, S. (1994). Hürriyet Vakfı 11. Simavi Uluslararası Karikatür Yarışması Ödül Töreni Konuşması. Güldikeni Dergisi, 3, 11-12
• Eker, Ö. (2009). İnsan Kültür Mizah Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah. İstanbul: Geleneksel Yayınları.
• Fincancıoğlu, Y. (2000). Demirel: Demokrasinin Duraklama Yılları. İstanbul: Büke Yayınları.
• Gerçek, S., N. (1931). Türk Gazeteciliği. İstanbul: Matbuat Cemiyeti Yayınları.
• İnam, A., (1994). Dünyaya Yan Bakma Biçimi Olarak Mizah, Güldikeni Dergisi, 3, 10-15.
• Karal, E., Z. (1995). Osmanlı Tarihi. Cilt:8. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Koloğlu, O. (1993). Türk Basını Kuvayi Milliye’den Günümüze Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Koloğlu, O. (2005). Türkiye Karikatür Tarihi. İstanbul: Bileşim Yayınları.
• Koestler, A. (1997). Mizah Yaratma Eylemi. (S. Kabakçıoğlu ve Ö. Kabakçıoğlu Çev.) İstanbul: İris Yayınları.
• Morreal, J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. (K. Aysevener, Ş. Soyer Çev.) İstanbul: İris Yayınları.
• Nesin, A. (2002). Gülmenin Kitabı. İstanbul: YGS Yayınları.
• Oral, T. (1998). Yaza Çize. İstanbul: İstanbul: İris Yayınları.
• Oral, T. (2001). Karikatür ve Siyaset. Ankara: Ankara Vakfı Yayınları.
• Öngören, F. (1998). Cumhuriyet’in 75. Yılında Türk Mizahı ve Hicvi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Tanör, B. (2000). Siyasal Tarih (1980-1995). S. Akşin (Haz.), Türkiye Tarihi 5 içinde. İstanbul: Cem Yayınları.
• Turgut, H. (1992). Demirel’in Dünyası. İstanbul: ABC Yayınları.