Özbekistan Din Devlet İlişkileri Bağlamında Din İşleri Komitesi

Yıl 2024, Sayı: Özbekistan Özel Sayısı, 311 - 328, 26.10.2024

Dilara Tınas

https://doi.org/10.53791/imgelem.1514112

Öz

Bağımsızlıkla beraber Özbekistan’da din devlet ilişkileri açısından önemli adımlar atılmıştır. Laik devlet olan Özbekistan’da din devletten ayrıdır. Özbekistan’da dini alanı düzenleyen ve denetleyen kurum Din İşleri Komitesidir. Komite din devlet ilişkilerinde belirleyici ve yetkin güce sahiptir. Özbekistan’daki bütün dini grupların temsil eden Din İşler Komitesi, aynı zamanda inançlar arası barış̧ ve uyumun temin edilmesi, inanç̧ gruplarının menfaatlerinin devlet nezdinde savunulması ve korunması, dini alanla ilgili yapılacak yasal düzenlemelerde hükümet çalışmalarına destek sağlanması gibi temel görevleri bulunmaktadır. Komitenin verilerine göre şu an Özbekistan sınırları içerisinde resmi kaydını geçerek faaliyet izni olan 2340 ibadethane ve kurumlar varlığını sürdürmektedir. Bunların 2144ü İslam dinine ait, diğerleri Hıristiyan, Yahudi, Budist ve Bahai dini kurumlarıdır. Müslüman toplumunu temsil eden ve Din İşleri Komitesi kaydında olan Özbekistan Müslümanları İdaresi ülkede faaliyet yürüten en büyük dini kuruluştur. Din İşleri Komitesi bünyesinde Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının kararı ile Farklı İnançlar Konseyi kurulmuştur. Makalede Özbekistan din politikasının hukuki zemini bu bağlamda Din İşleri Komitesinin çalışma sistemi, görevleri ve amaçları tanıtılacaktır. Çalışmamızın Özbekistan tarihini, din ve din eğitimi alanında araştırmalar yapan, siyasi, ekonomik ilişkilerini inceleyen araştırmacılara ışık tutacağına inanıyoruz.

Anahtar Kelimeler

Özbekistan Din İşleri Komitesi, Din ve Vicdan Özgürlüğü, Din Eğitimi, Din Devlet İlişkisi.

Uzbekistan Religious Affairs Committee In The Context Of Religion-State Relations

Öz

With independence, important steps have been taken in terms of religion-state relations in Uzbekistan. In Uzbekistan, which is a secular state, religion is separate from the state. The institution that regulates and supervises the religious sphere in Uzbekistan is the Religious Affairs Committee. The committee has the decisive and competent power in religion-state relations. The committee, which represents all religious groups in Uzbekistan, also has basic duties such as ensuring interfaith peace and harmony, defending and protecting the interests of faith groups before the state, and providing support to government work in legal regulations regarding the religious field. According to the data of the committee, there are currently 2340 places of worship and institutions that are officially registered and have operating permits within the borders of Uzbekistan. 2144 of these belong to the Islamic religion, the others are Christian, Jewish, Buddhist and Baha'i religious institutions. The Administration of Muslims of Uzbekistan, which represents the Muslim community and is registered with the Committee on Religious Affairs, is the largest religious organization operating in the country. The Council of Different Beliefs was established within the Committee on Religious Affairs by the decision of the President of the Republic of Uzbekistan. In this article, the legal basis of Uzbekistan's religious policy and, in this context, the working system, duties and objectives of the committee will be introduced. We believe that our study will shed light on researchers who conduct research in the history of Uzbekistan, religion and religious education, and examine its political and economic relations.

Anahtar Kelimeler

Uzbekistan Religious Affairs Committee, Freedom of Religion and Conscience, Religious Education, Religion-State Relationship.

Kaynakça

• Ahmedova, Z. (2011). Türk Elderinde İslâm Dininin Cayıluusu Cana Sufizmdin Ordu, Oş İlahiyat Fakültesi İlmi Dergisi, (14-15), 241-250.
• Beylur, S. (2020). Özbekistan Cumhuriyeti’nin Din Siyaseti ve Din Eğitimi, İ. Erpay ve S. Beylur (Ed.), Türk Devletlerinde Din Devlet İlişkileri içinde (129-159), Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Botakarayev, B. (2019). Orta Asya’da Sovyet Dönemi Sonrası İslami Hareketler, Kayseri: İksad Yayınları.
• Çaman, E., Dağcı, K. (2014). Özbekistan’da İslam, Siyasi Sistem ve Radikalizm, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 8-22.
• Demir Er, P. (2020). Bağımsızlık sonrası Özbekistan’da İslâm, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü Enstitüsü.
• gov.uz. (2024a). Andijon viloyati boshqarmasi. https://gov.uz/oz/religions/departments/regional/ (Erişim: 20.04.2024).
• gov.uz. (2024b, 1 Haziran). Қўмита ҳақида. https://gov.uz/uz/religions/pages/about/ (Erişim: 21.04.2024).
• O’RQ. (2021, 5 Temmuz). O‘RQ-699-сон. Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida. https://lex.uz/docs/-5491534 (Erişim: 17.09.2023).
• Tınas, D. (2023). Özbekistan’da Okullarda Din Eğitimi, M. Zengin ve A. Hendek (Ed.), Kafkasya ve Orta Asya’da Din Eğitimi içinde (179-216), İstanbul: DEM Yayınları.
• URL-1: countrymeters.info. (2024). Uzbekistan Population. https://countrymeters.info/en/Uzbekistan (Erişim: 09.07.2024).
• Дин ишлари бўйича қўмита. (2018, 16 Nisan). Конфессиялараро кенгаш. https://religions.uz/pages/view?id=13 (Erişim: 30.04.2024).
• Дин ишлари бўйича қўмита. (2022, 1 Aralık). Диний ташкилотлар рўйхати. https://religions.uz/ru/pages/view?id=68 (Erişim: 10.07.2024).
• Дин ишлари бўйича қўмита. (2023, 1 Nisan). Қўмита тузилмаси. https://religions.uz/pages/2 (Erişim: 10.05.2024).
• Дин ишлари бўйича қўмита. (2024a). 2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясининг ижро этиш ҳолати юзасидан маълумот. https://religions.uz/news/detail?id=1697 (Erişim: 07.05.2024).
• Дин ишлари бўйича қўмита. (2024b). Қўмита ҳақида. https://religions.uz/pages/1 (Erişim: 06.05.2024).
• Дин ишлари бўйича қўмита. (2024c). Раҳбарият. https://religions.uz/employees?s=leadership (Erişim: 30.04.2024).
• Ташбаева, Г. (2022). Развитие взаимоотношений государства и религиозных организаций в Узбекистане, Экономика и социум, (3), 837-844.