Karşılaştırmalı Hukuk ve Liyakat İlkesi Bağlamında Türkiye’de Hâkim ve Savcı Adaylarının Seçimi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 131 - 166, 30.06.2021

Abdurrahman Tekin

Öz

Liberal demokratik bir sisteme ulaşabilmede, kuvvetler ayrılığı ve kuvvetlerin fren ve denge içerisinde olması ilkeleri hayati bir öneme sahiptir. Bu ilkelerin hayata geçirilmesinde en önemli köşe taşı ise adil bir yargılamanın gerçekleşebilmesi için önkoşul olarak kabul edilen yargının tarafsızlığı ve bağımsızlığının sağlanmasıdır.
Yargıyı tarafsız ve bağımsız hale getirebilmenin ön koşulu, göreve getirilecek hâkim ve savcıların liyakat ilkesini temel alan objektif kriterlerle seçilmesidir. Kriterlerin objektifleştirilmesi ise meslek adaylarında aranan kriterler, sınav sistemi ve değerlendirme sisteminde yapılacak iyileştirmelere bağlanmaktadır. Bunların sağlanması halinde hukuk sistemlerinin en büyük sorunlardan biri olarak görülen yasama ve yürütme organlarının yargı üzerindeki etkisi azaltılmış olabilecektir. Böylece Anayasa, kanunlar ve vicdanından başka hiçbir kişi veya otoriteye dayanmadan karar veren yargı mensuplarına sahip olunabilecek; yargının tarafsızlığı ve bağımsızlığı, kuvvetler arası ayrılık ve kuvvetlerin birbirini fren ve denge içerisinde tutması bir nebze olsun sağlanabilecektir.
Bu makalede, Türkiye’de göreve yeni başlayacak olan hâkim ve savcı adaylarının seçim süreci ele alınacaktır. Bu bağlamda yer yer birtakım demokratik ülkelerde hâkim ve savcı adaylarının belirlenmesinde ne gibi süreçlerden geçileceği hususunda farklı modellerden yararlanılarak, Türkiye’deki mevcut sistemin geliştirilmesi amacıyla eleştirel bir bakış açısıyla öneriler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hâkim ve Savcıların Seçimi, Yargı Bağımsızlığı, Liyakat, Kuvvetler Ayrılığı, Fren ve Denge

Kaynakça

• Alan, Nuri, “Danıstay’ın 135. Yıl dönümü ve Danıstay ve İdari Yargı Günü Konuşması”, Danıstay Kararlar Dergisi, Sayı. 2, 2003.
• Anayurt, Ömer, Anayasa Hukuku Genel Kısım, 3. Baskı, Seçkin, Ankara, 2020.
• Association of Judges of Ireland, Appointment to Judicial Office, https://aji.ie/the-judiciary/appointment-to-judicial-office/, 23/12/2020; Judicial Appointments Commission, Eligibility for legally qualified candidates, https://judicialappointments.gov.uk/eligibility-for-llegally-qualified-candidates/, (23.12.2020).
• Akşam, Paralel Hakimler Haddini Aştı, 7 Eylül 2015, http://www.aksam.com.tr/guncel/paralel-hakimler-haddini-asti/haber-440547 (20.09.2020).
• Bell, John, Judiciaries within Europe, A Comparative Review, Cambridge University Press, Cambridge, 2006.
• Bianet, Engelliler de Hakim ve Savcı Olabilecek", 2014, m.bianet.org/bianet/toplum/156936-engelliler-de-hakim-ve-savci-olabilecek, (24.12.2020).
• Carolan, Eoin, The New Separation of Powers A Theory for the Modern State, Oxford, Oxford University Press, 2009.
• Çıvgın, Ayşe Gül, "Platon’un Adalet ve Filozof Kral Anlayışı", İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, 2018.
• Dallara, Cristina, Democracy and Judicial Reforms in South-East Europe: Between the EU and the Legacies of the Past, Springer, London, 2020.
• Di Federico, Giuseppe, “Recruitment, Professional Evaluation, Career and Discipline of Judges and Prosecutors in Italy”, Ed. Di Federico, Giuseppe, Recruitment, Professional Evaluation and Career of Judges and Prosecutors in Europe, Lo scarabeo, Bologna, 2005.
• Dönmez, Celalettin, Avrupa Birliği Ülkelerinde Hâkim ve Savcıların Atanmalarına İlişkin Düzenlemeler, http://www.abgm.adalet.gov.tr/e-kutuphane/avrupa%20birli%C4%9Fi%20%C3%BClkelerinde%20hakim%20savc%C4%B1%20atamalar%C4%B1.pdf (Erişim Tarihi: (08.05.2015), t.y.
• Eren, Abdurrahman, Anayasa Hukuku Ders Notları, On İki Levha, İstanbul, 2018, s. 631-634.
• Errera, Roger, The Recruitment, Training, Career and Accountability of Members of the Judiciary in France, Ed. Giuseppe Di Federico, Recruitment, Professional Evaluation and Career of Judges and Prosecutors in Europe, Lo scarabeo, Bologna, 2005.
• Ertaş, Türker, Kuvvetler Ayrılığı İlkesi Bağlamında Yasama, Yürütme ve Yargı Organları Arasındaki İlişkiler, Seçkin, Ankara, 2018.
• European Commission-European Judicial Network, Legal professions - England and Wales, 2007, http://ec.europa.eu/civiljustice/legal_prof/legal_prof_eng_en.htm, (11.05.2015).
• European Network of Council for the Judiciary, Development of Minimum Judicial Standards II Report, 2011-2012, http://birosag.hu/sites/default/files/allomanyok/nemzetkozi/english/final_report_standards_ii_2011-2012.pdf, (06.11.2020).
• European Parliament, Directorate General for Internal Policies Policy Department C: Citizens' Rights and Constitutional Affairs, Judicial Training in the European Union Member States, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/join/2011/453198/IPOL-JURI_ET(2011)453198_EN.pdf, (10.12.2016).
• Giegeric, Thomas, Türkiye Cumhuriyeti Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu: Çalışma ve Performans Değerlendirme Raporu, 4 Şubat 2013, http://www.abgm.adalet.gov.tr/pdf/YARGININ%20BA%C4%9EIMSIZLI%C4%9EI%20VE%20TARAFSIZLI%C4%9EI%20HAKKINDA%204.%20%C4%B0ST%C4%B0%C5%9EAR%C4%B0%20Z%C4%B0YARET%20RAPORU.pdf, (11.09.2015).
• Günday, Metin, İdare Hukuku, İmaj Yayını, Ankara 2003.
• Hacib, Yusuf Has, (Terc. Muzaffer Dinçel), Kutadgu Bilig, Gençlik Spor Bakanlığı, Ankara, 2019.
• Hâkimler ve Savcılar Kurulu, "Hâkimler ve Savcılar Kurulu İstatistikleri", hsk.gov.tr/istatistikler.aspx, (25.12.2020).
• Hamilton, Alexander, Federalist No: 78, https://www.congress.gov/resources/display/content/The+Federalist+Papers#TheFederalistPapers-78, (04.10 2020).
• HSK Strateji Geliştirme Bürosu, Yargıda Durum Analizi Toplantıları Sonuç Raporu, HSK, Ankara, 2012, http://www.hsyk.gov.tr/dosyalar/Yargida-Durum-Analizi-Toplant%C4%B1lari-Sonuc-Raporu.pdf, (09.09.2020).
• Ichino, Giovanna, Report on EJTN Questionnaires Concerning Initial Training in European Countries, Scuola Superiore Della Magistratura, 2011.
• Johannes, Riedel, “Recruitment, Professional Evaluation and Career of Judges in Germany”, Ed. Giuseppe Di Federico, “Recruitment, Professional Evaluation and Careers of Judges and Prosecutors in Europe Lo scarabeo, Bologna, 2005.
• Kocaoğlu, Serhat Sinan, “Türkiye Cumhuriyeti Yargı Sisteminin Temel Sorunu ‘Hâkim (& Savcı) Niteliği’ ve Bu Hususta Eklektik Bir Çözüm Önerisi (Kassandra’nın Çığlığı)”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 3, 2011.
• Langbroek, Philip M, “Recruitment, Professional Evaluation and Career of Judges and Prosecutors in the Netherlands”, Ed. Giuseppe Di Federico, “Recruitment, Professional Evaluation and Careers of Judges and Prosecutors in Europe Lo scarabeo, Bologna, 2005.
• Memurlar.net, Hakimlik ve Savcılık sınavı barajının kaldırılmasının sonucu nasıl oldu?, 2017, https://www.memurlar.net/haber/640865/hakimlik-ve-savcilik-sinavi-barajinin-kaldirilmasinin-sonucu-nasil-oldu.html, (24.12.2020).
• Metin, Yüksel, “Türkiye’de Yargı Bağımsızlığına İlişkin Kimi Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Anayasa Yargısı, Cilt 27, 2010.
• Montesquieu, (Terc. Thomas Nugent), The Spirit of Laws, Botache Books, Kitchener, 1748.
• Muniz-Argüelles, Luis; Fraticelli-Torres, Migdalia, Selection and Training of Judges in Spain, France, West Germany, and England”, Boston College International & Comparative Law Review, Cilt 8, Sayı 1, 1985.
• Oberto, Giacomo, Selection, Training, Career and Status of Judges: International Standards and Italian Experience, http://giacomooberto.com/yerevan/report.htm, (05.12.2020), 2002.
• Okur, İbrahim, Referandumdan Sonra HSYK: HSYK’nın Yeni Yapısı ve İşleyişine Dair Yuvarlak Masa Toplantısı, TESEV Yayınları, İstanbul, 2012.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 15. bs., Ankara, Yetkin, 2016.
• Poblet, Marta; Casanovas, Pompeu, "Recruitment, Professional Evaluation and Career of Judges and Prosecutors in Spain", Ed.
• Giuseppe Di Federico, Recruitment, Professional Evaluation and Career of Judges and Prosecutors in Europe, Lo scarabeo, Bologna, 2005.
• Sajo, Andras, Limiting Government: An Introduction to Constitutionalism, Central European University Press, Budapest, 1999.
• Sezer, Yasin; Bilgin, Hüseyin, "Sözlü Sınavların Yargısal Denetimi", TBB Dergisi, Sayı 86, 2009.
• Spáč, Samuel, " Recruiting European Judges in the Age of Judicial Self-Government", German Law Journal, Cilt 19, Sayı 5, 2018.
• Şen, Mustafa Lütfi, “Liyakat İlkesi ve Türk Personel Sistemindeki Uygulaması”, Amme İdare Dergisi, Cilt 28, 1995.
• T24, "Dursun Çiçek: 'AKP'yi iktidardan indirin bakın onları nasıl yargılıyoruz göreceksiniz' diyen başsavcılar var", 2018, t24.com.tr/haber/dursun-cicek-akpyi-iktidardan-indirin-bakin-onlari-nasil-yargiliyoruz-goreceksiniz-diyen-bassavcilar-var,700647, (29.12.2020).
• Tan, Turgut, “Sınav ve Jüri Değerlendirmelerinin Yargısal Denetimi", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 51, Sayı 1, 1996, s. 412.
• Tekin, Abdurrahman, Liberal Anayasal Sistemlerde Parlamento İçi Muhalefetin Rolü, On İki Levha, İstanbul, 2019.
• Tekin, Zeki, Osmanlı Devleti, Ed. Abdurrahman Tekin, Ömer Temeli İlyas Fırat Cengiz, Osmanlı Ardıl Devletlerinin Siyasal Sistemleri Cilt I, 2. Baskı, Adalet, Ankara, 2020.
• The Danish Courts - an Organisation in Development, Scandinavian Studies in Law, Sayı 51, 2007.
• The Ministry of Justice of Netherland, Appendix Two: Judicial Appointments Practice in Selected Overseas Countries http://www.justice.govt.nz/publications/publications-archived/2004/appointing-judges-a-judicial-appointments-commission-for-new-zealand-a-public-consultation-paper-april-2004/appendix-two-judicial-appointments-practice-in-selected-overseas-countries, (09.11.2020), 2004.
• Türk Dil Kurumu, https://sozluk.gov.tr/, (10.10.2020).
• United Nations, Seventh United Nations Congress on the Preventon of Crime and the Treatment of Offenders, https://digitallibrary.un.org/record/115943/files/a-conf-121-22-e.pdf, (20.11.2020).
• Uzun, Cem Duran, “Cumhurbaşkan¬lığı Sisteminde Yargı”, Seta Analiz, Sayı 193, 2017.
• Vile, Maurice J. C., Constitutionalism and the Separation of Powers, 2. bs., Liberty Fund, Indianapolis, 1998.
• Yanık, Murat, Yargının Yönetimi ve Denetimi, DER Yayınları, İstanbul, 2014.
• Yılmaz, Halit, “Hâkim ve Savcı Adayı Alımında Mülakat Sınavına İlişkin Hukuksal Sorunlar”, TBB Dergisi, S. 93, 2011.