Religious groups and congregations in Kyrgyzstan

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 123 - 135, 26.12.2022

Bakıt Murzaraimov , Mustafa Köylü

https://doi.org/10.5281/zenodo.7472410

Öz

The Kyrgyz people who became Muslim in the 9th and 10th century protected their religious faiths and traditions until the Soviet regime; but, they were exposed to serious problems in terms of religious faith and practices during the Soviet regime. However, with the gaining of their independency, they had some important gains in religious field as well as other areas and serious developments were lived in religious practices. Recognizing of the state the freedom of religion and conscience for people has revived the faith of people and begun to return rapidly to Islam. While they were under the attack of atheism in a short time ago, on the one hand, they tried to learn Islam, on the other hand, they tried to protect some superstitions in the name of Islam that prevailed among people before accepting Islam.

Anahtar Kelimeler

Religious Groups, Religious Congregations, Missionary Activities, Kyrgyzstan

Kırgızistan’da Dini Gruplar ve Cemaatler

Öz

Dokuzuncu ve onuncu yüzyıldan itibaren İslam Dini’ne girmeye başlayan Kırgızlar, Sovyet dönemine kadar dini inanç ve geleneklerini korumuşlar, ancak Sovyet rejimiyle birlikte dini anlamda ciddi sıkıntılara ve kısıtlamalara maruz kalmışlardır. Kırgızistan’ın, 1991 yılında bağımsızlığını kazanmasıyla toplum hayatında birçok alanda değişim ve gelişimler yaşanmaya başlanmıştır. Özellikle devletin insanlara din ve vicdan özgürlüğü tanıması, dini hayatta önemli değişimleri beraberinde getirmiştir. Bu süreçte dini duyguların canlanmaya başlamasıyla insanlar arasında İslam’a bir yöneliş olmuştur. Ancak din-kültür ilişkisinin bir sonucu olarak toplumun dini yaşantısında bazı hurafeler İslam adı altında da yaşanmaya devam etmiştir. Bu gruplar zamanla ülkede teşkilatlanmış ve halkın dini anlayış ve yaşayışı üzerinde etkili olmaya çalışmışlardır. Devlet, bunlardan bir kısmını legal bir kısmını ise illegal olarak tanımlamıştır. Bu makalede bağımsızlık sonrası ülkede faaliyet gösteren Tebliğ cemaati, Selefilik ve İsmaililik gibi gruplar ve Batıdan gelen Hıristiyan kökenli bazı misyoner gruplar ile diğer dini gruplar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dini Grup, Dini Cemaat, Misyonerlik Faaliyeti, Tebliğ Cemaati, Kırgızistan, Religious Groups, Religious Congregations, Missionary Activities, Kyrgyzstan

Kaynakça

• Abdıbekov, A. (1997). Kalktan çıkkan kayır dinder. Aalam, 5.
• Abdıdayev, М. (2004). Din taanuu boyunça okuu kuralı. Bişkek.
• Abdıldayev, М. (2013). Destruktivnıye i novıye riligioznıyeteçeniye i organiztsi. Bişkek: Deystvuyuşşiye na territorii Kırgızskoy Respubliki.
• Abramzon, S. М. (1999). Kırgızi cana Kırgız tarıhı boyunça tandalma emgekter. Bişkek.
• Alekseykin, R. (2018). Bişkeke otkrılas şkola serkovnogo liderstva, erişim adresi, https://esd.adventist.org/2018/04/26/v-bishkeke-otkryilas-shkola-tserkovnogo-liderstva
• Almazov, A. (2020). Budda meditsinı v Kırgızstane, erişim adresi, http://buddhism.kg/q&a/budda-meditsiny-v-kyrgyzstane
• Arık, D. (2011). Buhara Yahudileri, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Arık, D. (2018). Buhara Yahudileri. Asya Araştırmaları Dergisi, Sayı:1, Cilt:2, ISSN: 2602-2966, 36-78.
• Asker, A. (1998). Ne oberenetsya li polikonfessialnost tragedi natsi, Kut Bilim.
• Aydar, H. (2009). Kırgızistan’da dindarlaşma. Bişkek: İz Basma.
• Babadjanov, B. (2001). O deyatelnosti Hizbut Tahrir v Uzbekistane. İslam na postsovetskom prostranstve: Vzglyad İznutrti (Özbekistan’da Hizbut Tahrir Örgütü Faaliyetleri. Post Sovyet Ülkelerinde İslam: İçeriden Bir Bakış). Moskova: Art-Biznes-Centr, 36-45.
• Bayramukova, İ. (2011). Praznık Ravnavai v Bişkeke, erişim adresi, https://www.time.kg/vremya-very/291-prazdnik-ramnavami-v-bishkeke-kak-i-vo-vsem-mire-aktivno-otmechalsya-krishnaidami- 12-aprelya.html
• Büyükkara, M. (2015). Çağdaş İslami Akımlar. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Cabar. Asya, (2017). Konflikt v Universitete Sentralnoy Azii, razbiratelstvo bez vidimıh rezultatov, erişim adresi, https://cabar.asia/ru/konflikt-v-universitete-tsentralnoj-azii-razbiratelstvo-bez- vidimyh-rezultatov
• Canızak, C. (2001). “İsa Mesih Tenir Toodon Kep Salat”, Agım, 6.
• Canızak, C. (2001). “Kırgız Balası Öz Ayalınan Başkasına İmpotent Bolgonu Durus”, Kuşkabar, 1.
• Çapcıoğlu, İ. (2018). “Kırgızistan’da Dini Hayat: Sosyo-Kültürel ve Teolojik Bir Bakış”, Uluslararası Ali b. Osman el-Ûşî Sempozyumu Bildirileri, (Oş 10-11 Mayıs)
• Çelenk, M. ve Ulukbek K. (2019). “Tebliğ Cemaati ve Kırgızistan’daki faaliyetleri. Turkish Journal of TESAM, 6 (1), 249 – 281.
• Erşahin, S. (1999). Kırgızlar ve İslamiyet. Ankara: Sek Yayınları.
• Haknazarov, C. (2019). Tebliğ Cemaati’nin Kırgızistan’daki faaliyetleri (Yüksek Lisans Tezi). KTMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bişkek.
• İlina, A. (2013). Evreyskiye obşinı Taşkent-Bişkek, erişim adresi, http://mytashkent.uz/2013/11/30/evrejskie-obshhiny-i-sinagogi-tashkent-bishkek
• Kalişevski, М. (2014). Tacikistan pod osenyu mazhaba, erişim adresi, https://www.fergananews.com/articles/8039.
• Karbazov, D. (2002). Kötürüm Uyga Şaa Müyüzdün Zarıldığı Kança”, Agım, 6.
• Knyazev, A. (2001). “Programma Politiçeskoy Partii Hizbut Tahrir” Afganskiy Konflikt i Radikalnıy İslam v Tsentralnoy Azii Sbornik Dokumentov i Materialov (“Hizbut Tahrir Siyasi Partisinin Programı” Orta Asya’da Afgan Çatışması ve Radikal İslam. Belge ve Materyaller). Bişkek.
• Knyazev, A. (2005). İstoriya Afganskoy Voynı 1990-h gg. i Prevraşenie Afganistana v İstoçnik Ugroz dlya Tsentralnoy Azii (1990 yy. Afgan Savaşı Tarihi ve Afganistan’ın Orta Asya İçin Tehlike Kaynağı Haline Gelmesi. Bişkek.
• Malikov, K. ve Usubaliev E. E. (2009). Musulmanskaya obşina Kırgızstana i politiçeskiy proses v strane: podhodı k gormanizasii otnoşeniy mejdu gosudarstvom i religiey. Bişkek.
• Maltabarov, B. (2002). Kırgızistan’da Din ve Sosyo-Siyasi Durum. Bişkek.
• Mamayusupov, Ö. (1996), Spisok Zapreşennıh, Religiozno-Ekstremistskih Organizatsiy (Yasaklanmış Ekstremist Dini Grupların Listesi). 22-30.
• Mamayusupov, Ö. (1996). “Spravoçnik,” Din Komisyonu Dergisi, 14.
• Mamayusupov, Ö. (2003). Voprası reigii na perehodnom periode. Bişkek.
• Moldaliyev, O. (2015) “Din Çöyrösündögü Mamlekettik Sayasat Cana Kırgızstandagı negizgi Diniy” Agımdar, 34.
• Murzaraimov, B. (2006). “Kırgızistan’da Misyonerlik Faaliyetleri” Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E. Dergisi, Sayı: 10, 11.
• Murzaraimov, B. (2018). Egemendüülüktön Kiyin Kırgızstandagı Diniy Abal, BYR Publish, Bişkek, 79-80.
• Orozalieva, Ch. (2010). Karşılaştırmalı Olarak Kırgızistan ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında İnsan Haklarının Korunması. (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi.
• Pay, S. (2008). “Misyonerlerin Kıskacındaki Ülke: Kırgızistan”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C, 17, Sayı 2, 253-283.
• Pismanika, M. (1998). Religiya v İstorii i Kulture. Moskova: Yuniti.
• Polat, K. (2007). “Misyonerlerin Kirgizistan’da Dağittiği Bazi Kitaplarin Şekil Ve Muhteva Açisindan Değerlendirilmesi”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 33 Erzurum.
• Polat, K. (2017). “Sovyet Öncesi ve Günümüzde Kırgızistan’da Dini Durum”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı: 96, Yıl:23, İslam Dünyası Özel Sayısı II. Temmuz-Ağustos.
• Saidov, A. (2015). Corc Soros velikiy i ujasnıy, erişim adresi, http://polit.kg/2015/10/30
• Sarmanbetov, А. (2009). Taasiri küçtüü tabıp. 4, Bişkek.
• Savçenko, N. İ. (2016). Assasinı i Amerikano Afganskiy narkobiznes, Russkiy Mir, 04. 10.
• Taalayev, D. (?). Kur’an cana İncil, (el bröşürü).
• Toktogulava, M. (2012). Kırgızistandagı İslamdaşuunun Kop bagıttarı, erişim adresi, https://kghistory.akipress.org/unews/un_post:1286.
• Zarlıkbekov, C. (2002). “Kırgızstan Kança Kudayga Sıyınasın”, Agım, 6.
• Zozula, M. (2014). “Sozdanna raboçaya gruppa po reforme gospolitiki v religioznoy sfere”, Veçerniy Bişkek, 3 Şubat.