DARBEDEN HAREKÂTA KIBRIS: KIBRIS BARIŞ HAREKÂTINA YÖNELİK KAMUOYU OLUŞUM SÜRECİNDE YAZILI BASININ ROLÜ

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 386 - 408, 30.11.2021

Ismail Baydili , Beyzade Nadir Çetin

https://doi.org/10.47107/inifedergi.878608

Öz

Kitle iletişim araçlarının üzerinde durulması gereken önemli yönlerinden birisi kamuoyu oluşturma gücüdür. Kamuoyuna sürekli bilgi aktaran bu araçlar doğal olarak kamuoyunda önemli bir etkiye sahiptir. Bu etki dönem dönem iktidarların istek ve beklentilerini kamuoyuna aktarmada da kullanılmıştır. Ayrıca iktidarların istek ve beklentilerine uygun kamuoyu algısı oluşturmada ya da kamuoyundaki algının iktidarların istek ve beklentilere göre yönlendirilmesinde de kullanılmıştır. Bu amaçlarla kullanımlar didaktik yöntemlerden ziyade genellikle farklı amaçlarla hazırlanmış çeşitli öğelerin içine yerleştirilerek gerçekleştirilmiştir. Böylece aktarılmak istenilen mesajlara direnç oluşumunun önüne geçilerek en üst düzeyde kitleye ulaşma amaçlanmıştır. Türkiye de çeşitli dönemlerde kamuoyuna iktidar mesajlarını aktarmada bahsedilen yöntemi kullanmıştır. Türkiye için bu dönemlerden birisi de Kıbrıs Barış Harekâtı dönemidir. Kıbrıs Barış Harekâtının öncesi, harekât esnası ve harekât sonrası iktidar tarafından çeşitli bilgi ve mesajlar kamuoyuna aktarılmıştır. Mesajların ilk muhatapları Türk kamuoyu olsa da mesajlar, uluslararası amaçlara da hizmet eden öğeler içermektedir. Bu mesajlar açık bir yöntemle değil, çeşitli kodlamalarla gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada Kıbrıs Barış Harekâtının başlamasında büyük bir etkiye sahip olan Makarios’a karşı yapılan darbeden itibaren, harekât gününe kadar geçen dört günlük süreçteki gazeteler incelenmiştir. Gazeteler aracılığı ile Türk ve dünya kamuoyuna hangi mesajların açık, hangi mesajların satır aralarında aktarıldığı eleştirel jeopolitik açıdan tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada yöntem olarak içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Yöntem sonucu elde edilen veriler; eleştirel jeopolitik bakış açısı ile değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen bulgular yorumlanmıştır. Yapılan yorumlamaya göre, gazetelerde; öncelikle Türk kamuoyuna Kıbrıs’a neden müdahale edilmesi gerektiği aktarılmıştır. Müdahale edilmediğinde olası sonuçlar ve Türkiye’nin göreceği zararlar anlatılmıştır. Dünya kamuoyuna ise Türkiye’nin Garantör devlet olarak Kıbrıs’ta bozulan düzeni yeniden kurmak istediği anlatılmıştır. Katledilen Rum ve Türk halkını kurtarmanın Türkiye’nin garantörlük görevi olduğu izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel Jeopolitik, Kıbrıs, iletişim sosyolojisi, Tasavvur Oluşturma, Gazete Analizi

CYPRUS FROM COUP TO OPERATION: THE ROLE OF THE PRINT MEDIA IN THE PUBLİC OPINION PROCESS FOR THE CYPRUS PEACE OPERATION

Öz

One of the significant aspects of mass media that must be emphasized is its power to generate public opinions. These tools, which constantly transmit information to the public, spontaneously have an important impact on public opinion. This effect was also used to convey to the public the demands and expectations of the government from time to time It has also been used to create public perception in accordance with the demands and expectations of the government or to direct public perception in accordance with the demands and expectations of the government. Uses aimed at these purposes were usually carried out by adding various elements that are generally prepared for different purposes rather than didactic methods. This way, it was aimed to reach the highest level of audience by preventing resistance to the messages to be conveyed. Turkey has also used the method mentioned above in conveying government messages to the public in various periods., One of those periods is the Cyprus Peace Operation. Various information and messages were conveyed to the public by the government before, during and after the Cyprus Peace Operation. Although the messages are aimed at the Turkish public, the messages contain elements that also serve international purposes. These messages were not carried out explicitly, but by various encodings. This study examined the newspapers in the four-day period from start of the coup against Makarios, who had a great impact on the Cyprus Peace Operation, until the day of the operation Through the newspapers, it was tried to ascertain which messages were open to the Turkish and world public and which messages were transferred between the lines from a critical geopolitical point of view. content analysis was used as the method of the study. The data obtained as a result of the method were evaluated with a critical geopolitical perspective. Findings obtained from the study were interpreted. According to the interpretation, in the newspapers; First of all, it was conveyed to the Turkish public the need for an intervention in Cyprus. Possible consequences and the damages that Turkey will suffer when there is no intervention were explained. And to the world public, it was conveyed that Turkey, as a guarantor state, wants to re-establish the deteriorating order in Cyprus. It was explained that it is Turkey's duty as a guarantor to guarantee the safety of the Greek and Turkish people being slayed.

Anahtar Kelimeler

Critical Geopolitics, Cyprus, Communication Sociology, Identity Construction, Newspaper Analysis

Kaynakça

• Açikses, E, ve Cankut A., (2014), Kıbrıs Meselesinin Tarihsel Gelişimi ve Uluslararası Hale Gelme Sebepleri, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literatureand History of TurkishorTurkic, 9 (4), 1241-1259.
• Akmaral, K (2004) Kıbrıs Türkünü İmhayı Hedefleyen Akritas Planı ve Annan’a dek Uzanan Planlar Süreciyle Kıbrıs, İstanbul: Bilge Karınca Yay.
• Arğın, E. (2019). Siyasi Partilerin 2019 Yerel Seçimlerinde Web Sitesi Kullanımı ve Karşılaştırmalı Analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 397-404.
• Anaz, N. (2012), "Siyasi Coğrafyada Yeni Eğilimler ve Popüler Jeopolitik", Batı Medyasının Ortadoğu Tasavvuru Popüler Jeopolitik, Oryantalizm ve Uluslararası İlişkiler, (Ed. Anaz N., Özkan M.) İstanbul: İlke Yayıncılık, 17-38.
• Aşkan, H, ve Üzümcü, A. M. (2020), Soğuk Savaş Dönemi'nde Özgür Avrupa Radyosu'nu Konu Alan “Gerçekliğin Kuleleri" Adlı Kısa Film Üzerine İnceleme. Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 71-92.
• Bilgin, P. (2004), "A Return to 'Civilizational Geopolitics' in the Mediterranean? Changing Geopolitical Images of the European Union and Turkey in the Post-Cald War Era", Geopolitics, 9/2, 269-291.
• Bulunç, A. Z. (2016), Kıbrıs Türk Halkının Varoluş Savaşı ve Rauf R. Denktaş, Ankara: Kıbrıs Türk Kültür Derneği Genel Merkezi Yayını.
• Bülbül, A.R. (2001), Haberin Anatomisi ve Temel Yaklaşımlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Cankurt, A. (2013), Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerinin Kıbrıs Politikaları ve Kamuoyuna Yansımaları (1955:1964), Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
• Çakmak, Z. (2009), Kıbrıs’ta İsyan, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Çetin, B.N., (2017). Toplumsal Bir Eylem Biçimi Olarak Traktör Futbol Takımı Bağlamında Jeopolitik Tasavvur Oluşturma Süreci. The Journal of Academic Social Science Studies, 9 (Number: 62), 317-331.
• Çetin, B.N., ve Baydili, İ., (2020). Kıbrıs Barış Harekâtı Öncesi Türk Gazetelerindeki Kıbrıs Konulu Karikatürlerin Popüler Jeopolitik Bağlamında Analizi. Sosyal Bilimler Dergisi Sobider, (45), 232-247.
• Defay A. (2005), Jeopolitik, (Çev. Yerguz İ.), Ankara: Dost Kitapevi.
• Denktaş, R. (1999), Rauf Denktaş’ın Hatıraları 9 (1973:1974), İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Dodds, K. (2000), Geopolitics in a Changing World, England: Published by Pearson Education Limited.
• Dodds, K. (2005), Global Geopolitics A Critical Introduction, England: Pearson Education Limited.
• Dodds, K. (2008). ‘Have You Seen Any good Films Lately?’Geopolitics, International Relations and Film. Geography Compass, 2(2), 476-494.
• Ekincikli, M. (1999), Kıbrıs’ın Türk Hâkimiyetine Geçişini Hazırlayan Siyasi, Askeri ve Sosyal Şartlar, İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı, Gazimagosa, KKTC: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları: 7.
• Erdoğru, A. M. (1999), 18. Yüzyıl Sonlarında Kıbrıs’ta Avrupalı Konsoloslar ve Tercümanları, İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı, Gazimagosa, KKTC: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları: 7.
• Erzen, A., (1963) Tarihi ve Sosyal Bir Dava Olarak Kıbrıs Meselesi, Otuzuncu Konferans https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/100920
• Gerçel, A. (1999), Kıbrıs Tarihinde Göçler, Gazimagosa, KKTC: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları: 7.
• Günal, A. (2019), ABD’nin 1974 Kıbrıs Askeri Darbesindeki Rolü. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 2168-2207.
• Hasgüler, M. (2007), Kıbrıs’ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu, İstanbul: Alfa Basın Yayım Dağıtım.
• İsmail, S. (1998), 150 Soruda Kıbrıs Sorunu, İstanbul: Kastaş Yayınevi.
• Kasım, K. (2007). “Soğuk Savaş Dönemi Sonrası Kıbrıs Sorunu”, Gazi Akademik Bakış, (01), 57-73.
• Kaya Emre, A. E. (2010), Cumhuriyet Gazetesinin Kuruluşundan Günümüze Kısa Tarihi, http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423905513.pdf
• Kılıçoğlu, Ç. (2010), Albaylar Cuntası Döneminde Yunanistan’ın Türkiye Politikası (1967-1974), Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kurşun, Z. (1999), Buhran Yıllarında Kıbrıs’ın Durumu ve Rumlar’ın Adayı Yunanistan’a İlhak Çabaları (1878:1914), İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı, Gazimagosa: KKTC: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları:7, 1-8.
• Manisalı, E. (2000), Dünden Bugüne Kıbrıs, İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
• Manizade, D. (1965), Baştan Sona Kıbrıs Gerçeği, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul.
• McQuail, D. ve Windahl, S., (1994) Kitle İletişim Çalışmaları İçin İletişim Modelleri, Anadolu Üniversitesi, Eğitim, (Çev: Dağtaş, B. Demiray, U.), İstanbul: Sağlık ve Bilimsel Araştırmalar Çalışmalar Vakfı Yayınları.
• Mütercimler, E. (2003), Satılık Ada Kıbrıs Barış Harekâtının Bilinmeyen Öyküsü, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Ó Tuathail, G. (1998), General Introduction: Thinking Critically about Geopolitics, (Der. Dalby, S., Routledge, P., Tuathail, Ó .G.), The Geopolitics Reader, Londra ve New York: Routledge.
• Ó Tuathail, G. (1999), Understanding Critical Geopolitics: Geopolitics And Risk, The Journal of Strategic Studies, 22(2-3), 107-124.
• Ó Tuathail, G. ve Agnew J. (1992), Geopolitics and Discourse: Practical Geopolitical Reasoning in American Foreign Policy, Political Geography 11 (2), 190-204.
• Qasımlı, M., (2013) Türkiye-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği İlişkileri, (Çev: Alpertunga A.), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay.
• Sander, O, (2014), Siyasi Tarih: 1918-1994, Ankara: İmge Kitabevi.
• Sonyel, R. S. (2014), Gizli Belgelerle Kıbrıs Sorunu Kaygılı Yıllar (1974-1975), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Şener, B. (2017), Jeopolitik Uluslararası İlişkilerde İnsan, Devlet, Coğrafya ve Zaman Etkileşimi Üzerine Bir Giriş, Ankara: Barış Kitap.
• Tezkan, Y. ve Taşar, M. M. (2013), Dünden Bugüne Jeopolitik Dünya ve Türkiye, İstanbul: Ülke yayınları.
• Tirben, E. G. (2009), Dünyaya Yeni bir Bakış: Eleştirel Jeopolitik, (Der. Palabıyık M. S.) Batı'da Jeopolitik Düşünce, Ankara: Orion Kitapevi.
• Ti̇ryaki̇oğlu, F ve Top, D . (2010). Sayfa Tasarımı ve Kurumsal Kimlik Oluşturma: Türkiye'deki Ulusal Gazetelerin Birinci Sayfaları Üzerine Bir Araştırma, Selçuk İletişim, 6 (3), 137-146
• Turan, S. (2009), Jeopolitik Açıdan Kıbrıs’ın Türkiye İçin Önemi ve Realpolitik Bağlantısı (1950:1960), I. Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ankara: Kıbrıs Türk Kültür Derneği.
• Pınarbaşı G., (2020) Kültür Endüstrisi Bağlamında New Age Uygulamalarından-İnançlardan Astrolojinin Facebook Dolayımlı İçerik Analizi (2018-2019), , Maltepe Üniversitesi, İletişim Bilimleri Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Yayla, T. (2014). Diplomat Hasan Esat Işık'ın Biyografisi (1916-1989), Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yeşiltaş, M. ve Durgun, S. (2015), Coğrafya ve Jeopolitiği Tartışmak: Eleştirel Bir Derleme, Ed: Yeşiltaş M. Durgun S. Bilgin P., Türkiye Dünyanın Neresinde, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 9-35.
• Yeşiltaş, M. (2016), Türkiye'de Ordu ve Jeopolitik Zihniyet, Ankara: Kadim Yayınları.
• Yıldırım, B. (2015). İçerik Çözümlemesi Yönteminin Tarihsel Gelişimi Uygulama Alanları ve Aşamaları. (Der. Yıldırım B.), İletişim Araştırmalarında Yöntemler: Uygulama ve Örneklerle, Konya: Literatürk Akademia, 105-155.
• https://www.fpri.org/contributor/joseph-sisco/ Erişim Tarihi 18.11.2020
• https://www.biyografi.info/kisi/henry-kissinger Erişim Tarihi 18.11.2020
• https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50826215 Erişim Tarihi 15.11.2020
• https://www.dersimiz.com/bilgibankasi/kurt-waldheim-kimdir-hakkinda-bilgi-6403 Erişim Tarihi 20.11.2020
• https://kimdirkimdir.com/joseph-luns-kimdir/ Erişim Tarihi 20.11.2020
• https://www.hurriyet.com.tr/gundem/1974-te-ingiltere-ile-savasa-girmemize-ramak-kalmis-37632 Erişim Tarihi: 20.11.2020
• https://www.bilgiustam.com/abd-baskani-richard-nixon-kimdir/ Erişim Tarihi 20.11.2020
• https://www.milligazete.com.tr/bilgi/kurulus Erişim Tarihi 15.11.2020
• https://www.biyografya.com/biyografi/14341 Erişim Tarihi 15.11.2020
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Mill%C3%AE_Gazete Erişim Tarihi 15.11.2020
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Bat%C4%B1_Bloku#:~:text=Bat%C4%B1%20Bloku%20veya%20Kapitalist%20Blok,%22Bat%C4%B1%20D%C3%BCnyas%C4%B1%22%20tan%C4%B1m%C4%B1n%C4%B1%20kullanmaktayd%C4%B1lar. Erişim Tarihi 15.11.2020.
• https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2020/6/pdf/What_is_NATO_tur_20200507.pdf Erişim Tarihi 10.11.2020
• https://europa.eu/youth/eu/article/63/3024_tr Erişim Tarihi 10.11.2020
• Cumhuriyet Gazetesi 23.04.1974 / 16.07.1974 / 17.07.1974 / 18.07.1974 / 19.07.1974
• Milli Gazete 23.04.1974 / 16.07.1974 / 17.07.1974 / 18.07.1974 / 19.07.1974
• Milliyet Gazetesi 22.04.1974 / 16.05.1974 / 16.07.1974 / 17.07.1974 / 18.07.1974 / 19.07.1974
• Hürriyet Gazetesi 16.07.1974 / 17.07.1974 / 18.07.1974 / 19.07.1974