TÜRK MODERNLEŞMESİNİN YAPRAK DÖKÜMÜ ROMANININ SİNEMA VE TELEVİZYON UYARLAMALARI ÜZERİNDEN DÖNEMSEL İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 340 - 359, 30.11.2021

Mehmet Arslantepe

https://doi.org/10.47107/inifedergi.888539

Öz

Bu çalışmada Türk modernleşmesinin Batılılaşma olarak tanımlanan döneminin kurgusal anlatımları incelenmektedir. Bu amaçla modernleşme dönemini konu alan bir roman ve bu romanın sinema ve televizyon filmi uyarlamaları ele alınmıştır. Bu amaç doğrultusunda Türk edebiyatının en popüler eserlerinden biri olan Yaprak Dökümü romanı ile söz konusu romanın sinema ve televizyon filmi uyarlamaları birlikte ele alınmıştır. Reşat Nuri Güntekin’in Yaprak Dökümü isimli romanı 1930’ların başlarındaki Türkiye’nin modernleşme sürecini orta sınıfa dahil bir ailenin yaşamı üzerine kurgulamıştır. Romanda Batılılaşma ile toplumun bir kısmının maddi ve manevi yıkıma uğradığı iddia edilmektedir. Romanın daha sonraki yıllarda sinema ve televizyon filmi uyarlamaları yapılmıştır. Batılılaşmanın kurgulanmış yazılı anlatımının yıllar sonra yapılan görsel kurgulanmasındaki değişimlerin saptanmasına çalışılmıştır. Yaprak Dökümü romanı ve modernleşme üzerine yapılmış çalışmaların olmasına rağmen Batılılaşmanın yıkıcılığını konu alan bir metnin farklı yıllarda sinema ve televizyonda dönemlere göre değişimi incelenmemiştir. Romanın yıllar sonra yapılacak sinema ve televizyon filmi uyarlamaları Türkiye’nin ekonomik ve sosyal değişimler yaşadığı yıllara rastlamıştır. Adı geçen romanın konusu ve ana teması uyarlandığı döneme göre değişikliler göstermiştir. Roman ve romanın sinema ile televizyon filmi uyarlamaları Türkiye’de yaşanan değişimlerin bir belgesi olarak görülebilir. Batılılaşmayı sorunsal edinen romanın sinema ve televizyon uyarlamaları yapıldıkları dönemi de yansıtmaktadırlar. 1960, 1980 ve 2000’li yılların Türkiye’si romanın görsel aktarımında etkin olmuştur. Bu dönemlerin çelişkilerle dolu hayat şartlarından uyarlamalar bağımsız kalamamıştır. Giderek romanın ana teması olan modernleşmenin kötü sonuçlarının ve Batılılaşmanın artık konu edilmediği, vurgulanmadığı sonucuna varılmıştır. Eser, postmodern bir aile melodramına dönüşmüştür. Roman ve uyarlamalar sosyolojik değerlendirmeyle ele alınmaya çalışılmıştır. Bu nedenle de söz konusu roman ve roman uyarlamaları “değer (value) sistemindeki değişimler” ve “kurumsal değişimler” üzerinden incelenmiştir. Değişimin gösterilmesi amaçlanmıştır. Dönemsel bir bakış açısıyla sinema ve toplum arasındaki ilişki göz önünde tutularak betimsel bir çalışma ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk sineması, türk romanı, uyarlamalar

Kaynakça

• Alemdar, K. ve Erdogan, İ. (2005). Popüler Kültür ve İletişim. Ankara: Erk.
• Altan, M. (2004). Hiçbir Şey Değişmiyorsa. Istanbul: Can.
• Aytaş, G. (2008). Tematik Roman İncelemeleri. Ankara: Akçağ.
• Baudrillard, J. (2008). Tüketim Toplumu. Çev. H. Deliceçaylı ve F. Keskin. İstanbul: Ayrıntı.
• Belge, M. (1983). Cumhuriyet Döneminde Batılılaşma. Cumhuriyet Dönemi Ansiklopedisi. Cilt:1. Istanbul: İletişim.
• Bilgin, V. (2002). 21. Yüzyılda Türk Modernleşmesinde Paradigma Değişimi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Özel Sayı.
• Boratav, K. (2004). Türkiye İktisat Tarihi. Ankara: İmge.
• Boratav, K. (1995). İktisat Tarihi 1908-1980, Çağdaş Türkiye 1908–1980. Sina Akşin (Ed.), Istanbul: Cem.
• Bottomore, T.B. (1984). Toplumbilim. Trans. Ünsal Oskay. İstanbul: Beta.
• Çavdar, T. (2007). Türkiye’nin Yüzyılına Romanın Tanıklığı. İstanbul: Yazılama.
• Daldal, A. (2005). 1960 Darbesi ve Türk Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik. Istanbul: Homer.
• Dönmezer, S. (1999). Toplumbilim. Istanbul: Beta.
• Döşemeci, M. (2013). Debating Turkish Modernity: Civilization, Nationalism, and the EEC, Cambridge University Press
• Eisenstadt S.N. (2019). The Kemalist Regime and Modernization: Some Comparative and Analytical Remarks, Jacob M. Landau (Ed.), Ataturk And The Modernization Of Turkey. Routledge.
• Esen, Ş. (2000). 80’ler Türkiye’sinde Sinema. İstanbul: Beta Basım Dağıtım.
• Fichter, J. (2006). Sosyoloji Nedir, çev. Nilgün Çelebi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Göle, N. (1997). The Quest for the Islamic Self within the Context of Modernity, Sibel Bozdogan and Resat Kasaba (Ed.), Rethinking Modernity and National Identity in Turkey, (p.65-81) University of Washington Press
• Güçhan, G. (1992). Toplumsal Değişme ve Türk Sineması. Istanbul: İmge.
• Güvenç, B. (1976). “Değerler, Tutumlar ve Davranışlar”, Toplum Bilimlerde Araştırma ve Yöntem. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Kahraman, H.B. (1995). Sağ Türkiye ve Partileri. Ankara: İmge
• Karaca, A, “İkinci Yeninin Terk Edilmiş Asi Çocukları”, Türk Edebiyatı Dergisi, S. 444., Ekim 2010.
• Karataş, T. (2001). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Yedi Gece Kitapları.
• Kayalı, K. (1994). Türk Düşünce Dünyası-1. Ankara: Ayyıldız.
• Kızılçelik, S., (1996). Postrmodernizm Dedikleri. İzmir, Saray Kitabevleri.
• Mardin, Ş. (2008). Atatürkçülüğün Kökenleri, Mümtazer Türköne ve Tuncay Önder (Ed.), Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim.
• Moran, B. (1994). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış-1. İstanbul: İletişim.
• Naci, F. (2011). Reşat Nuri’nin Romancılığı. İstanbul: Turkey İş Bank Kültür.
• Navaro-Yaşın, Y. (2002). Kimlik Piyasası: Metalar, İslamcılık, Laiklik, Kültür Fragmanları; Türkiye’de Gündelik Hayat, Prepared by Deniz Kandiyoti and Ayşe Saktanber, Trans. Zeynep Yelçe, İstanbul: Metis.
• Özdemir, H. (1995). Siyasal Tarih 1960-1980, Çağdaş Türkiye 1908–1980. Sina Akşin (Ed.), Istanbul: Cem.
• Parla, J. (2001). Babalar ve Oğullar. İstanbul: İletişim.
• Sağlık, Ş. (2012). Popüler Romanlar ve Edebiyat Sosyolojisi. Köksal Alver (Ed.), Edebiyat Sosyolojisi İncelemeleri, (p. 307-344) (Literature Sociology Studies). Ankara: Hece.
• Seyyar, A. (2010). Sosyal Hizmet Terimleri. Sakarya: Sakarya.
• Scognamillo, G. (1998). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı.
• Storey, J. (2000). Popüler Kültür Çalışmaları. Trans. Koray Şahin. Istanbul: Babil.
• Şaylan, G. (1999). Postmodernizm. Ankara: İmge Kitabevi.
• Tanilli, S. (1994). Uygarlık Tarihi. İstanbul: Cem.
• Timur, T. (2000). Küreselleşme ve Demokrasi Krizi. Ankara: İmge
• Tunalı, D. (2006). Batıdan Doğuya, Hollywood’dan Yeşilçam’a Melodram. Ankara: Aşina.
• Uras, U. (1996). İdeolojilerin Sonu mu. İstanbul: Sarmal.
• Yalçın, A. (2002). Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı. Ankara: Akçağ.