TÜRKİYE’DE ULUSAL GÜVENLİĞİN YASAL VE KURUMSAL MEKANİZMASI: MİLLİ GÜVENLİK KURULU*

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 42 - 58, 24.12.2017

Abdullah Torun

Öz

Türkiye’nin ulusal güvenlik sisteminin
merkezini oluşturan Milli Güvenlik Kurulu(MGK), konjonktürel olarak etki
derecesi değişmekle birlikte, gerek iç gerekse dış politika bağlamında kurumsal
bir aktör olarak etkinliğini sürdürmektedir. Ulusal güvenlik sisteminin
kurumsal mekanizmasını oluşturan MGK’nın yasal statüsü ve kurumsal
biçimselliği, Türkiye’nin iç ve dış politikadaki amaçları, sorunları ve tehdit
algılamasına göre değişiklikler göstermiştir. 1949 yılında 5399 sayılı yasa ile
kurulan Milli Savunma Yüksek Kurulu’nun, 1961 Anayasa’sında anayasal bir kurum
haline dönüştürülerek MGK adını alması ile Türkiye’de ilk kez bir kavram olarak
“milli güvenlik” kavramı Türk hukuk sistemine dahil olmuştur. Bu dönüşüm sadece
ulusal güvenlik siteminin hukuksal statüsünde ve kurumsal mimarisinde yapılan
bir dönüşümü değil, Türkiye’nim güvenlik paradigmasında da bir dönüşümün
başlangıcını oluşturmuştur. 2000’li yıllara kadar devam eden süreçte,
Türkiye’nin güvenlik sistemi militarist bir yapıda sürdürülmüştür. 2000’li
yıllarda gerek iç siyasi yapıda meydana gelen değişiklikler, gerekse de Avrupa
Birliği’ne (AB) tam üyelik sürecinde Türkiye’nin karşılaştığı zorunluluklar,
MGK’nın militaristleştirilme sürecini durdurmuştur. Bu çalışmada, MGK’nın
tarihsel süreci ve hukuksal statüsü incelenerek, süreç içerisinde yapılan
değişikler ve bu değişiklikleri etkileyen parametreler analiz edilmeye
çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Milli Güvenlik Kurulu, ulusal güvenlik, tehdit, Avrupa Birliği, Türkiye.

Kaynakça

• Avrupa Komisyonu, Türkiye 2009 İlerleme Raporu, http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/turkiye_ilerleme_rap_2009.pdf, Avrupa Komisyonu, Türkiye 2010 İlerleme Raporu, http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/turkiye_ilerleme_rap_2010.pdf, Aydın, Mustafa, “Securitization of History and Geography: Understanding of Security in Turkey,” Southeast European and Black Sea Studies, Cilt:3, Sayı.2, (Mayıs /2003), ss. 163-184.
• Bayramoğlu ,Ali, “Asker ve Siyaset,” Ahmet İnsel ve Ali Bayramoğlu, der., Türkiye’de Ordu, 3. Baskı, Birikim Yayınları, İstanbul, 2006, ss. 59-118.
• Gencer Özcan, “Milli Güvenlik Kurulu,” Ümit Cizre, der., Almanak Türkiye 2005: Güvenlik Sektörü ve Demokratik Gözetim, TESEV Yayınları, İstanbul, 2006, ss. 32-45.
• Gencer Özcan, “Türkiye’de Siyasal Rejim ve Dış Politika: 1983–1993,” Faruk Sönmezoğlu, der., Türk Dış Politikasının Analizi, 2. Baskı, Der Yayınları, İstanbul, 2001, ss. 511–534.
• “General Secretariat for Defence and National Security (France), ”http://www.sgdsn.gouv.fr/site_lang_en.html, “Goverment Council for Foreign Affairs and Defence,” http://antiproedros.gov.gr/en.
• Hale, William, Türkiye’de Ordu ve Siyaset, çev., Ahmet Fethi, Hil Yayınları, İstanbul, 1996.
• İba, Şaban, Milli Güvenlik Devleti, Çivi Yazıları, İstanbul, 1999, Islamic Republic of Iran Constitution, http://www.iranonline.com/iran/iran-info/government/constitution.html “Pakistan National Security Council,” http://www.infopak.gov.pk/nationalsecurity.aspx Karaosmanoğlu, Ali L., “The Evolution of the National Security Culture and the Military in Turkey,” International Affairs, Cilt: 54, Sayı: 1, (Güz/2000), ss. 199–216.
• Kaygusuz, Özlem, “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türkiye’de Sivil-Asker İlişkilerinin Dönüşümüne Bir Bakış: Küresel Eğilimler, AB Süreci ve Kürt Sorunu’nun Etkileri,” Mülkiye, Cilt: XXXIV, Sayı: 268, (Güz/2010), ss. 185–208.
• Laçiner, Ömer, “ ‘Ordular: İlk Hedefiniz Piyasa’mı Oluyor?,” Ahmet İnsel ve Ali Bayramoğlu, der., Türkiye’de Ordu, 3. Baskı, Birikim Yayınları, İstanbul, 2006, ss. 29-39.
• Liberti, Fabio ve Camille Blain, “France’s National Security Strategy (WP),” Working Paper: Real Instituto Elcano, 2011.
• http://www.realinstitutoelcano.org/wps/wcm/connect/f12d1a004573358284abc75e7489e10f/WP32011_LibertiBlain_France_National_Security_ Strategy.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=f12d1a004573358284abc75e7489e10f.
• Members of the Security Council of the Russian Federation, http://smsr-senclub.ru/en/russia/index.php?SECTION_ID=&ELEMENT_ID=1977 Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, Devlet’in Kavram ve Kapsamı, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği Yayını, No:1, Ankara, 1990.
• Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, “Diğer Ülkelerdeki ‘Milli Güvenlik Kurulu Benzeri Kuruluşlar,” http://www.mgk.gov.tr/Turkce/benzerkuruluslar.html.
• Milli Savunma Bakanlığı, Beyaz Kitap, Ankara, 2000.
• Milliyet, “Kışladan Siyasi Çıkış,” 8 Ağustos 2001.
• Milliyet, “TÜSİAD: Sorumluluk Hükümetin,” 9 Ağustos 2001.
• Milliyet, “MGK Gölge Hükümetti,” 29 Eylül 2004.
• National Security Council of Israel http://www.nsc.gov.il/NSCWeb/TemplatesEnglish/HomePageEN.aspx Öngen, Tülin, “Türkiye’de Siyasal Kriz ve Krize Müdahale Stratejileri: “Düşük Yoğunluklu Çatışma”dan “Düşük Yoğunluklu Uzlaşma” Rejimine,” Neşecan Balkan ve Sungur Savran, der., Sürekli Kriz Politikaları, Metis Yayınları, 2004, İstanbul, ss. 76-104. Özdemir, Hikmet, Rejim ve Asker, Alfa Yayınları, İstanbul, 1989.
• Pakistan Institute of Legislative Development and Transparency, “National Security Council: A Comparative Study of Pakistan and Other Selected Countries,” 2005,http://www.fespk.org/publications/969-558-015-7.pdf Radikal, “Ulusal Güvenlik Tartışılmalı” 5 Ağustos 2001.
• “Records of the National Security Council,” http://www.archives.gov/research/guide-fed-records/groups/273.html Rona Aybay, “Milli Güvenlik Kavramı ve Milli Güvenlik Kurulu,” Ankara Üniversitesi SiyasalBilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 33, 1978, ss. 59–82.
• Resmi Gazete, “Milli Savunma Yüksek Kurulu Kanunu,” 3 Haziran 1949.
• Resmi Gazete, “Milli Güvenlik Kurulu Kanunu,” 19 Aralık 1962.
• Resmi Gazete, “2945 Sayılı Milli Güvenlik Kurulu ve Milli Güvenlik Sekreterliği Kanunu,” 11 Kasım 1983.
• Resmi Gazete, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun”, 17 Ekim 2001.
• Resmi Gazete, “Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun,” 7 Ağustos 2003.
• Security Council of the Russian Federation, http://www.agentura.ru/english/dossier/sovbez Şarlak, Zeynep, “Milli Güvenlik Kurulu,” der., Ahmet İnsel ve Ali Bayramoğlu, Almanak Türkiye 2006-2008: Güvenlik Sektörü ve Demokratik Gözetim, TESEV Yayınları, İstanbul, 2009, ss. 99-114.
• The French White Paper on Defence and National Security, http://www.ambafrance-ca.org/IMG/pdf/Livre_blanc_Press_kit_english_version.pdf.
• Tunaya, Tarık Zafer, “Milli Güvenlik Kurulu ve Gerçekler,” Milliyet, 4 Nisan 1970.