KOLLUK KUVVETLERİNİN DENETİMİNDE SİVİL GÖZETİM: KUZEY İRLANDA POLİS OMBUDSMANLIĞI ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 16 - 31, 30.06.2018

S. Mustafa, Önen , Mustafa Güngör

Öz

Kolluk kuvvetlerinin, kamu düzeninin devamlılığını
ve halkın güvenliğini sağlamak için diğer kamu görevlilerinden farklı olarak
kişilerin hak ve özgürlüklerine müdahale niteliği taşıyan birtakım özel
yetkileri bulunmaktadır. Ancak bu yetkilerin demokratik ülkelerde kişilerin
temel hak ve özgürlüklerini kısıtlayacak yönde kullanılmaması esastır. Bunu sağlamak
için günümüzde kolluk kuvvetlerinin denetlenmesinde sivil gözetim anlayışı
gündeme gelmiştir. Sivil gözetimin dünyada farklı uygulama biçimleri olsa da
sivil gözetim, esas itibariyle kolluk kuvvetlerine yönelik başvuru ve
şikayetlerin genellikle kurum içi ve dışı daha bağımsız, tarafsız ve sivil
otoritelerce soruşturulması esasına dayanmaktadır. Türkiye’de kolluk
kuvvetlerinin denetiminden ve sivil gözetiminden sorumlu çok sayıda kurul ve
komisyon vardır. Ancak Türkiye’de sivil gözetim mekanizmalarının etkili ve
yeterli olarak çalıştıklarını söylemek güçtür. Her ne kadar bu konuda 2016
yılında Kolluk Gözetim Komisyonu kurulmuşsa da bu komisyon, yapısı ve
işleyişindeki bazı eksiklikler ile dikkat çekmektedir. İşte bu çalışmada önce,
kolluk denetimi ve sivil gözetim mekanizmaları genel anlamda ve Türkiye
özelinde açıklanmış; sonra çalışmada kolluğun denetlenmesinde dünyada sivil
gözetime daha çok örnek gösterilen Kuzey İrlanda Polis Ombudsmanlığı
incelenmiştir. Bu modelin Türkiye’ye uygulanabilirliği üzerinde durularak
çalışmanın sonunda birtakım öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kolluk, Kolluk Kuvvetlerinin Denetimi, Sivil Gözetim, Ombudsman, Kuzey İrlanda Polis Ombudsmanı

Kaynakça

• Altuntop, S., (2015), Hesapverebilirlik Bağlamında Kolluğun Sivil Denetimi: Sivil Gözetim Kurulları, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt 33, 35-65.Akay, H., (2009), Demokratik Gözetim: Kuramsal Değerlendirme, Ed: A. Bayramoğlu ve A. İnsel, Almanak Türkiye 2006-2008: Güvenlik Sektörü ve Demokratik Gözetim. TESEV Yayınları, İstanbul.Barın, T., (2016), Kolluk Gözetim Komisyonu Hakkında Mevzuat Eksenli Kısa Bir Değerlendirme, TBB Dergisi, 49-68.Clarke, R., (2018), www.rogerclarke.com/DV/DV2005.html , (08.06.2018).Cole, E., Eppert, K. ve Kinzelbach, K., (2008), Public Oversight of the Security Sector: A Handbook for Civil Society Organizations, United Nations Development Programme.Demokratik Gelişim Enstitüsü, (2013), Hayırlı Cuma Anlaşması, Rapor.Ensaroğlu, Y., (2009), Güvenlik Sektörünün Demokratik Denetiminde Sivil Toplum Kuruluşları, Ed: A. Bayramoğlu ve A. İnsel, Almanak Türkiye 2006‐2008: Güvenlik Sektörü ve Demokratik Gözetim, TESEV Yayınları, İstanbul.Gözler, K., (2009), İdare Hukukuna Giriş, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa. Gözübüyük, Ş., (2014), Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara.Gözübüyük, Ş. ve Tan, T.; (2011), İdare Hukuku Genel Esaslar, Cilt:1, 8. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara. http://www.illeridaresi.gov.tr/ic-guvenlik-sektorunun-sivil-gozetiminin-gelistirilmesi (15.10.2017)https://www.nacole.org/police_oversight (07.06.2018)https://www.psni.police.uk/advice_information/complaints-against-the-psni/ (07.06.2018)https://policeombudsman.org/About-Us/Current-Investigations (07.06.2018)İçişleri Bakanlığı, (2010), Yerel Güvenlik Planları Pilot Uygulama Kitapçığı.Kamu Görevlileri Etik Kurulu Faaliyet Raporu, 2017.Koca, A. E., (2015), Kuzey İrlanda Polis Reformu-Türkiye Karşılaştırması, Polis Akademisi, Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Rapor.Kuyaksil, A., (2012), Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı ve Yerelleşme Perspektifinden İç Güvenlik Hizmetlerine Bir Bakış, II. Bölgesel Sorunlar ve Türkiye Sempozyumu, 1‐2 Ekim, 2012.Mil, H. İ., (2016), Türk Kamu Denetim Sistemi, Gazi Kitabevi, Ankara.Murphy, C. ve Mckenna, P. F., (2014), Police Investigating Police: A Critical Analysis of the Literature, https://www.crcc-ccetp.gc.ca/en/police-investigating-police-critical-analysis-literature (30.10.2017)OSCE (2008). Guidebook on Democratic Policing, The Organization for Security and Cooperation in Europe.Öztürk, N. K., (2015), Anayasa ve Devlet -Temel Kavramlar ve Uygulamalar-, Albi Yayınları, İzmir. Police Ombudsman for Northern Ireland (PONI) DATA SHEET. INSYDE IDEAS https://policeombudsman.org/About-Us (15.10.2017)Police Northern Ireland Act 1998, part 7, section 53, https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1998/32/introduction , (09.06.2018)Police Northern Ireland Act 2000, part 8, section 62, https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2000/32/introduction , (09.06.2018)Sencer, M., (1981), Yöntembilim Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu, Ankara.Şengül, R., (2013), Kamu Yönetimi ile Birey İlişkilerinin Dönüşümüne Ombudsman Kurumunun Etkisi, 18(3),71-88Taşdöven, H. ve Kula, S., (2015), Kolluk Personeli Davranışlarının Kontrolü İç ve Dış Mekanizmalar, KAYFOR 13 Bildiri, 225-251The Offıce Of The Police Ombudsan For Nothern Ireland – Corporate Governance Arrangements – May 2016The Police Complaints System in Northern Ireland, (2016), Independent Impartial InvestigationTDK (Türk Dil Kurumu) Büyük Türkçe Sözlük, http://www.tdkterim.gov.tr/ , (08.06.2018)Türkiye Düzenli İlerleme Raporu, (2015),https://www.ab.gov.tr/files/5%20Ekim/2015_ilerleme_raporu_tr.pdf (11.10.2017)Yalman, A., (2000), Jandarma ve Demokrasi Konulu Kolokyumun Düşündürdükleri, Jandarma Dergisi, Eğitim ve Okullar Daire Başkanlığı YayınıYavuzdoğan, S., (2010), İngiltere’de Bağımsız Kolluk Şikâyet Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12, 1231‐1256.Yavuzdoğan, S. Ve Akın H. Ş., (2015), “Kolluğun Sivil Gözetimi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), Yıl:6, Sayı:20, s. 191-220. Yıldırım, T., Yasin, M., Kaman, N., Özdemir H.E., Üstün, G., Tekinsoy, O., (2013), İdare Hukuku, 5.Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.